Soǵys jyldary partızandarǵa kómektesken qarshadaı qazaq qyzy jaıly ne bilemiz?
Uly Otan soǵysynyń maıdan dalasynda keńes jaýyngerleri mılıondap sheıit bolsa, okýpasıada bolǵan aımaq turǵyndary da az shyǵynǵa ushyraǵan joq. Jaý qolynda qalǵan jerlerdiń azamattary partızan otrádtaryn jasaqtap, muzdaı qarýlanǵan fashısermen jan aıamaı soǵysty. Okýpasıadaǵy turǵyndar olarǵa barynsha kómektesti. Jasyryn túrde azyq-túlik, kıim-keshek tasydy. Fashıser jaıly derekter jetkizdi. Sondaı okýpasıada qalǵan aımaqta fashıserge qarsy turǵan partızandarǵa kómektesip, qarshadaı qazaq qyzy Kamıla da júrdi.
Bul kúnderi Ekinshi dúnıejúzilik soǵystyń tikeleı kýágeri – ǵasyr jasaǵan Kamıla áje Almatyda, úlken qyzy Janattyń qolynda turady. Jasy júzge kelse de áli tyń, baqýatty, tipti ulttyq buıymdar, kıim-keshek tigip, óleń de shyǵarady. Asyl ájemizdiń ómiriniń bastaýy ata-babadan jetken tektilikten órilgen. Ol kisiniń sonaý balalyq shaqtan bastap, ájelikke deıingi ǵumyr joly batyldyq pen qaısarlyqqa toly ór minezdiń, tynymsyz adal eńbektiń nátıjesi.
Talaıly taǵdyr
Kamıla Qasymova ájeı 1925 jyldyń 16 mamyrynda Batys Qazaqstan oblysynyń Orda aımaǵynda dúnıege kelipti. Bul sovet úkimetiniń bılikke kelip, baılar men kedeılerdi eki tapqa bólip, ujymdastyrý saıasaty bastalyp jatqan kezeń edi. 1928 jyly konfıskasıaǵa ilikken aýqatty ákesi Ǵazız otyzdaı otbasymen birge Reseıdiń Stavropol ólkesine jasyryn kóshýge májbúr bolady. Qyzyl bıliktiń qyspaǵynan qashyp júrip, Tersk mekenine turaqtaıdy.
Kóshpeli, qýǵyn ómir Kamıla qyzdy erte shıratty. Jeti jasynda úlkender piship bergen kıimderdi tigin mashınasynda tige beretin. Al on eki jasynan eshkimniń kómeginsiz-aq kıimdi ózi piship, ózi tige bastady. Bul óner keıingi ómirinde talaı qajetine jarady Kamılanyń. Tektiniń tuqymy Ǵazız ákesi Kamılaǵa segiz jasynan kóneshe ilim berip, namaz úıretedi. Segiz jasynan úırengen namazyn búgingi kúnge deıin úzgen emes. Qarshadaı Kamıla ata-anaǵa qolǵanat bola júrip, 1935 jyly mekteptiń bastaýyshyna bardy. 1941 jyly Uly Otan soǵysy bastalyp ketip, bastaýyshtan keıingi oqý jalǵaspaı qaldy. Oqý bylaı tursyn, eldimekenge fashıser basyp kirgen edi sol jyly.
Maıdan men tyldyń maqsaty bir
Soǵys bastalǵan jyly-aq nemis soldattary Kamıla turatyn eldimekenge basyp kirgen. Nemis okýpasıasyndaǵy eldimekenniń er azamattary partızan otrádtaryn quryp, ormandy turaq etti. Okýpasıadaǵy selo turǵyndarynyń barar jer, basar taýy joq, amalsyzdan buıryq solaı dep ómir súrip jatty.
Ol jyldarda maıdannyń da, tyldyń da maqsaty bireý – Otan qorǵaýǵa úles qosý bolatyn. Okýpasıadaǵy elmen birge Kamıla da partızandarǵa jasyryn azyq-túlik, kıim-keshek tasydy, selodaǵy nemister jaıynda aqparat jetkizdi. Kámeletke tolmaǵan qyz bala úshin bul úlken erlik edi.
Bylaısha aıtqanda, qazaq qyzy Otan qorǵaýǵa osylaı úles qosyp júrdi. Buǵanasy qataımaı soǵysty óz kózimen kórdi. Bular turǵan selo 1941-1942 jyldary jarty jyldan astam ýaqyt okýpanttardyń qaramaǵynda bolyp, Qyzyl Armıa jaqyndaǵanda fashıser eldimekendi tastap qashady. İzbe-iz kelgen keńes áskerleri eldimekendi fashıserden tazartyp, tynysh ómir qaıta bastalady.
Tynysh deıtindeı emes, eldimekendegi úıler men qoralardy qalpyna keltirý, aýyldy túletý degendeı jumystar bastalady. Osy kezde Kamıla qyz pesh salýdy meńgerip alady. Onysy keıin de talaı paıdasyna jarady. Ásirese, 1942 jyly Chernozemel aýdanyna qonys aýdarǵanda. Nemis basqynshylarynan azat etilgen aýdanda ómir qaıta bastalyp, sovhoz qurylyp edi sonda. Azat etilgen aýdanda shashylyp ketken maldy jınap, mal qoralardy, úılerdi jóndeıdi. Jerkepeler jasap, pesh soǵady halyq. On alty-on jeti jastaǵy Kamıla sol tirlikterdiń bel ortasynda júrdi. Osynda júrip Kamıla 1944 jyly turmys qurady, bópeli bolady. Bul urystardyń sovet jerinen «kóship», sol soǵysty bastaǵan eldiń aýmaǵynda júrip jatqan kezi edi...
Soǵystan keıingi jyldar
Qaharman qyz 1947 jyly Kaspıı jaǵalaýyndaǵy Logan eldimekenine qonys aýdarady. Bunda da soǵystan keıingi jaǵdaı. Balyq aýlaý mezgilinde shaǵyn kemelermen teńizge shyǵady. Qysta sovhoz malyn kútip-baǵady. Kamıla bunda da eńbekten aıanyp qalǵan joq. 1958 jyly jastyq shaǵy ótken Chernozemel eldimekenine qaıta kóship keledi. Onda da Kamılanyń istemegen jumysy qalmady. Shıraq qyz qara jumysshy da, satýshy da boldy. Traktor brıgadasynda esepshi, partıa uıymynyń qoǵamdyq negizdegi hatshysy bolyp eńbektendi. Tiginshiligin de tastamaı, kórkemónerpazdar úıirmesine de qatysty. Osy mekende keshki mektepke baryp, ortasha bilimi týraly atestat ta aldy. Bir sózben aıtqanda, soǵystan keıingi eńbek maıdanynyń bel ortasynda júrdi tynymsyz Kamıla. Ol sondaı kezeń edi.
Týǵan topyraqqa oralý
Talaıly taǵdyr ıesi, náreste kezinen týǵan jerden jyraqta bolǵan Kamıla Qasymova 1973 jyly ǵana tarıhı Otanyna oralady. Almaty oblysyndaǵy Esik qalasyna qonystanady. Osy jyly Esik qalasyndaǵy tigin fabrıkasyna jumysqa shyqty. Kishkentaıynan eńbekpen ósken Kamıla abyroıly boldy. Jumysqa 3-razrádty tiginshi bop kirip, jylǵa jetpeı 8-razrádty sheber atandy. Ozat tiginshi 1977 jyly «Eńbek dańqy» ordenimen marapattaldy. Eńbek ardageri 1980 jyly zeınetke shyqty.
Kamıla apaıdyń týǵan jerde ekinshi tynysy ashyldy dese bolǵandaı. Shyǵarmashylyq tynysy. 2004 jyly «Shattyq shýaǵy» degen ataýmen óleńder jınaǵy jaryq kórdi. Budan soń taǵy eki óleń jınaǵy shyqty. Al 2017 jyly «Este qalǵan elester» degen ómirbaıandyq povesin jarıalady. 2019 jyly Kamıla Qasymovanyń shyǵarmashylyǵy boıynsha zertteý monografıasy jaryq kórdi.
Sonaý balaýsa kezinde ákesi Quran úıretken Kamıla apaı 2017 jyly Almatydaǵy medresede arab tilin meńgerip, qurandy arab tilinde oqý dárejesine jetedi. Qolóner sheberligi men ónerge jaqyndyǵyn da tastamaǵan Kamıla apaı 2016 jyly Túrkistan qalasynda ótken Abylaı hannyń 300 jyldyǵyna qatysyp, buıymdary joǵary baǵalanyp, «Halyqaralyq qolóner sheberi» altyn medalimen marapattaldy.