Nazarbaev býyny 2.0 – Elbasynyń uly ıdeıasynan shabyttanǵandar

Forýmda Elbasynyń ýnıversıtetti Eýrazıanyń júregindegi jańa álemdik deńgeıdegi bilim ortalyǵy retinde qalyp­tastyrý týraly uly ıdeıasyn iske asyryp jatqan, qoǵamnyń jańa býynyn usynatyn Nazarbaev Ýnıversıtetiniń túlekteri sóz sóıledi. Osy rette Katsý myrzamen eli­miz­degi eń mańyzdy akademıalyq jobanyń damýyn sıpattaıtyn suhbat usynylyp otyr.

15 jyl buryn Elbasy N.Nazarbaev Astana qalasynda álemdik deńgeıdegi jańa ýnıversıtet qurý jaıly ıdeıa usyndy, qazirgi tańda bul ýnıversıtet Ortalyq Azıa jáne Shyǵys Eýropa aımaǵyndaǵy kóshbasshy JOO qataryna kirdi. Bul suh­batta Nazarbaev Ýnıversıtetiniń bú­gingi tańda qandaı ekenin, táýelsiz Qazaq­stan­nyń qalyptasýyndaǵy atqaratyn ró­lin, Elbasynyń eń basty qundylyq – el­diń adamı kapıtalyn qalyptastyrýdaǵy bas­ta­malary baıandalady. Osy ıdeıanyń ta­bysty júzege asyrylýy Nazarbaev Ýnı­ver­sıtetiniń prezıdenti Shıgeo Katsý­dyń bas­shylyǵymen akademıkter men mened­jer­lerdiń halyqaralyq tobynyń kún sa­ıyn­ǵy qajyrly eńbeginiń nátıjesinde atqarylýda.

– Qurmetti Katsý myrza, búgingi tańda Nazarbaev Ýnıversıteti halyqaralyq deń­geıde keńinen tanymal. Degenmen de ýnı­versıtettiń qazirgi mártebesi men je­tis­tikterin áńgimeleýden buryn, báriniń qalaı bastalǵanyn eske alsaq deımin. Osyndaı jobany iske qosý qajettiligi nelikten týyndady?

– Bilesiz be, shyn máninde táýelsiz jáne ór­kendeýshi memleketti qurý óz eli­ne la­ıyqty azamattar jáne ekonomıka men qo­ǵamdy damytý úshin halyqaralyq deń­geıdegi básekege qabiletti adamdarǵa baı­­­lanysty. Qazaqstannyń ortalyǵynda álem­dik sanattaǵy joǵary oqý mekemesin qurý jó­ninde tarıhı mańyzdy bastama ja­sap, óziniń oı-tanymynyń tereńdigin, kóre­gendigin tanytqan. Elbasy – qadam­daryn ondaǵan jylǵa alǵa oılastyratyn adam.

Eger qazaq halqynyń tarıhyna, onyń ishinde ıslam men kóshpendilik kezeńderi­ne tereńirek úńiletin bolsańyz, bilim berý­diń negizgi júıesi keńestik kezeńde qa­lyp­tasqanyn, keıinnen bul bilimniń eko­nomıka, ǵylym jáne qoǵamda óziniń izin qaldyrǵanyn kóresiz. Ol ýaqytta qa­zaqstandyq ekonomıka Keńes Odaǵynyń bir bóligi boldy. Sol sebepti tolyqtyrýshy jáne tıisinshe táýeldi qurylym retinde qalyptastyryldy. Bilimniń jaǵdaıy da dál solaı edi. Keńestik kezeńnen shyqqan soń, naǵyz egemendiktiń negizderin ózgertpese damýy tyǵyryqqa tire­lip, quldyraıtyny sózsiz edi. Al álem asa joǵarǵy qarqynmen túrlenýin jalǵas­tyryp jatqan edi.

Zamanaýı, qarqyndy damyp jatqan ekonomıkany qalyptastyrý úshin Qazaqstandy álemdik ekonomıkaǵa qosý qajet edi, óz kezeginde bul tanymdy ózgertýdi, óz joly men artyqshylyqtaryn izdeýdi, básekege qabi­lettiligi joǵary álemde óz bıigimizdi tabý­dy qajet etti. Bilimdi adamdaryńyz bol­masa, buny isteý múmkin emes, al bilim­di adam­dardy daıyndaý úshin joǵary deń­geıde da­myǵan bilim berý júıesi qajet. Sáı­­ke­sinshe, Qazaqstannyń bilim berý sala­syna serpilis alyp keletin lokomotıv kerek boldy.

10 jyl buryn men Dúnıejúzilik bank­tiń vıse-prezıdenti bolǵan edim. Bul mekemedegi 30 jyldyq jumysymnyń barysynda qarjy sektory men basqa sektorlardy reformalaý boıynsha jobalardy, Azıa, Afrıka jáne Eýropa elderindegi eń iri ınfraqurylym­dyq jáne bilim berý jobalaryn, onyń ishin­de Qytaıdaǵy banktik júıe reformasyn basqardym. Sondyqtan, meniń Elbasy N.Nazarbaevpen alǵashqy kezdesýlerim álde­qaıda erterekte jáne Dúnıejúzilik bank­tiń Ortalyq Azıadaǵy jobalaryna, jeke­leı alǵanda jańa Uly Jibek jolynyń – Qytaıdan Eýropaǵa joldyń qurylysyna qatysty bolǵan edi.

Astana qalasynda ortaq kezdesý­leri­mizde, Eýropa elderiniń Tonı Bler jáne basqa da basshylarynyń qatysýy barysynda da kezdestik. Elbasy jaıly alǵash qalyptasqan pikirim esimde. Men Elbasyn Eýropanyń jas basshylaryna Taıaý Shyǵystaǵy saıasat jaıly jol nusqaıtyn dana, kóregen kisi retinde qabyldadym. Menińshe, dál sol kezde Elbasy keń aýqymdaǵy máseleler boıynsha kezdesýlerge shaqyra otyryp, maǵan nazar aýdardy, keıinnen Astanada jańa ýnıversıtetti basqarý usynysy tústi.

Árıne, sol ýaqyttaǵy Qazaqstandaǵy jal­py bilim berý júıesindegi jaǵdaıdy eskersek, men úshin bul ońaı sheshim bolmady. Degenmen Ortalyq Azıa men Shyǵys Eýropa aýmaǵynda úzdik praktıkalar men standarttardy engizý jolymen reformalaý ıdeıasynyń ózi qyzyqtyrǵan edi.

Bul usynysqa birneshe aı oılandym. Keıinnen Kambodjada bolǵan kezimde, jel­toqsan aıynda meni Astana qalasyna kezdesýge shaqyrdy. Sýyq aýa raıynda elordaǵa Taılandtan satyp alǵan jup-juqa paltomen, qolǵappen kelgenim áli esimde. Atqarylatyn jumystyń aýqymy, Elbasy negizin qalaǵan álemdik deńgeıdegi ýnıversıtettiń mindeti men qaǵıdattary meni tańǵaldyrdy.

Qazaqstanǵa kóshý sheshimi túpkilikti boldy, bul jerde negizgi róldi Prezıdent Nazarbaevtyń jeke qoldaýy atqardy. Elbasy árbir kúrdeli kezeńderde ýnıversıtettiń damýyn talqylaý úshin kezdesýler ótkizdi. Osy jumys jáne onyń mısıasy meni Tuńǵysh Prezıdenttiń jaqtasy etip qana qoımaı, ony izet tutýshylar qataryna da qosty. Sebebi men de memleketti órkendetýdiń negi­zi retinde Qazaqstandaǵy bilim berý júıe­sin damytý boıynsha kózqarastar men qun­dylyqtardy bólisetin edim.

Elge sol kezeńderge tán bolǵan jem­qorlyq faktilerimen jıi betpe-bet keletin ınstıtýttarda emes, naqty akademıalyq eńbekterine, jetistikterine saı baǵalaǵan ıns­tıtýttarda bilim alǵan daryndy jas­tardyń jańa býyny kerek edi.

Jas qazaqstandyqtarǵa óz elinde halyq­aralyq deńgeıdegi bilim men daǵdylar alý kerek boldy. Osylaısha Astana damyǵan álemniń akademıalyq kartasynda óz ornyn tabatyn edi.

Bul strategıa Qazaqstannyń resýrstardy eksporttaýǵa táýeldiligin azaıtý úshin ondaǵan jyldar alǵa baǵyttalǵan jáne eń joǵary qundylyq – adamdardyń bilimi men oı-órisine baǵdarlanǵan edi. Elbasynyń oqyǵan, daryndy jastardyń shetel asyp ketetin memleketten eń daryndy jastardy tartatyn magnıt mártebesine ótý oıyna sáıkes, NÝ-dyń 2030 jylǵa deıingi strategıasy ázirlendi.

– Osy joǵary maqsattar men mıs­sıaǵa qol jetkizýde betpe-bet kelgen qıyn­­dyqtar boldy ma? Siz úshin eń qıy­ny ne boldy?

– Iá, durys aıtasyz, jobany júze­ge asyrý osynshama qysqa ýaqyt araly­ǵynda múmkin bolmas edi. Sol sebepti búro­kratıalyq kedergilerden ótý úshin bizge Nazarbaev Ýnıversıtetiniń mártebesi jaıly tolyqtaı jańa zań qurastyrýǵa jáne alǵa qoıylǵan maqsattarǵa qol jetkizý úshin akademıalyq erkindik alý qajet boldy.

Árbir jańa syn-tegeýrin quryp jat­qan dúnıemizdiń negizderin buzýy múmkin edi, Elbasynyń bizge árdaıym qoldaý kór­setýi armandy shyndyqqa aınaldyrdy. Ýnı­versıtet damýynyń árbir kezeńinde Pre­zıdent Nazarbaev yntalandyryp otyrdy, onyń jeke qundylyqtary men NÝ damýyna qatysty ushqyr oılary meni shabyttandyrdy. Jylyna eki ret jeke kezdesý ótkizip, kezdesý barysynda aıtylǵan josparlardyń oryndalǵanyn tekserip, neniń qajet ekendigin surap, sheshimder qabyldady. Sondaı-aq artyqshylyǵy bar máselelerdi belgilep otyrdy.

Birde ol NÝ-ǵa óz atyn berý onyń bastamasy emestigin aıtty. Alaıda memlekettiń múddesi úshin alǵa qoıylǵan maqsattarǵa qol jetkizýde jańa JOO mısıasyn alǵa jyljytý óz kelisimin berýge májbúrledi. Bul mısıa rasynda kúrdeli edi – jańa urpaqtyń tanymyn, kózqarasyn keńestik kezeń bekitip ketken klısheden táýelsiz Qazaqstannyń jáne jas qazaqstandyqtar óziniń mańyzdy jáne laıyqty ornyn alýy tıis qarqyndy damyp jatqan álemniń talaptaryna jaýap beretin jańa ádis-tásilderge aýystyrý qajet boldy. Bunyń barlyǵy qazaq mádenıetiniń biregeıligin saqtaı otyryp, Qazaqstanǵa eń úzdik akademıalyq bilimdi jáne noý-haýdy engizýdiń barysynda múmkin boldy.

– Endi eń basty suraqqa keler bol­saq, 10 jylda qandaı jetistikterge qol jetkizdińizder, Elbasy belgilegen mıs­sıany júzege asyrýdyń qazirgi keze­ńin sıpattap berseńiz.

– Nazarbaev Ýnıversıteti 2010 jyly Kembrıdj (Cambridge), Dúk (Duke), Penn (Penn), London ýnıversıtettik koleji, onyń ishinde Berklıdegi Loýrens atynda­ǵy ulttyq zerthana jáne Pıtsbýrg medı­sı­nalyq ortalyǵy sekildi álemdik deń­geı­­degi 30 jetekshi ýnıversıtetpen ynty­maq­tastyqta qurylǵan. Biz ınjenerıa jáne sıfrlyq ǵylymdar, taý-ken isi jáne geologıa, medısına, gýmanıtarlyq ǵylymdar, bıznes, memlekettik saıasat jáne bilim bo­ıynsha NÝ mektepterin ashyp, basty aka­demıalyq oblystardy qamtydyq.

Batys standarty boıynsha sertı­fı­kattalǵan 58 memleketten kelgen profes­sorlar men oqytýshylar oqytatyn 22 jo­ǵary bilim baǵdarlamasy, magıstr dáre­jesiniń 30 baǵdarlamasy iske qosyldy. Biz 5 myńǵa jýyq ǵylymı jarıalanym­dar shyǵardyq, onyń úshten bir bóligi álem­niń top 10 jetekshi ǵylymı jýrnaldaryna ke­ledi. Bul rette materıaldarymyzǵa sil­te­meler ortasha álemdik deńgeıden sha­ma­men 35%-ǵa joǵary. Búgingi tańda Nazar­baev Ýnıversıtetine Batys Eýropa men Reseıdiń jetekshi ýnıversıtetteri sil­te­me jasaıdy, NÝ quramyna Sınhýa Ýnı­ver­sıteti (Qytaı), Seýl Ýnıversıteti, Saýd koro­liniń Ýnıversıteti, Sıngapýr Ult­tyq ýnı­versıteti, Tokıo ýnıversıteti kire­tin Azıa Ýnıversıtetteriniń alánsyn basqarady.

Nazarbaev Ýnıversıteti túlekterdiń alty býynyn shyǵaryp úlgerdi, olardyń jal­py sany 6 800 adamnan asady. Aldaǵy ýaqytqa belgilegen strategıamyzdyń sheńbe­rinde NÝ-da aldaǵy tórt jylda 9-10%-ǵa jáne 2030 jylǵa deıin 12-15%-ǵa jetýi tıis halyqaralyq stýdentter sanyn ulǵaıtýdy josparlap otyrmyz. Stýdentterdiń jalpy sany 2025 jylǵa deıin qazirgi 6 myńnan 8 myńǵa deıin jáne 2030 jylǵa deıin 10 myńǵa ulǵaıatyn bolady.

Búkil álemnen stýdentterdi jumyldy­ra otyryp, kórshilerimiz – Qyrǵyzstan­ǵa, Ózbekstanǵa, Reseıge jáne basqalarǵa erekshe nazar aýdaramyz. Osylaısha olarǵa úz­dik akademıalyq praktıkaǵa qoljetimdilikti qamtamasyz ete otyryp, keleshek kooperasıa úshin negizder qalyptastyramyz. Elba­synyń sapaly bilim arqyly ósip-órkendeý jaıly oıyn dostarymyz ben kórshilerimiz quptaıdy, bul óte mańyzdy.

Nazarbaev Ýnıversıtetiniń búgingi tań­daǵy qurylymy jaıly aıtyp ketkim keledi. NÝ mısıasy – qazaqstandyq bilim berý júıesin reformalaý úshin, sondaı-aq JOO bazasynda zertteýlerdi damytý, ǵylym salasyna komersıalandyrýdyń zamanaýı praktıkasyn engizý jáne ónerkásiptiń ózekti qajettilikterine qyzmet kórsetý paıdasyna joǵary bilim berý júıesiniń lokomotıvine jáne negizgi úlgisine aınalý. Eger Qazaqstan Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymynyń deńgeıine jetkisi kelse, memleket óziniń İJÓ-niń 2,5%-dan kóbin zertteýge baǵyttaýy tıis. Qazaqstandaǵy osy kórsetkishtiń aǵymdaǵy máni İJÓ-niń 0,2%-dan tómen. 2025 jylǵa qaraı Qazaqstan osy kórsetkishti İJÓ 1%-ǵa deıin ulǵaıtýdy josparlap otyr, osy tusta NÝ uıymynyń ekojúıesimen bólisý jáne zertteýlerdi eko­nomıkaǵa jiberý úshin ázirlengen jáne tolyqtaı daıyn sheshimderi bar.

NÝ bıznesti damytýda, komersıalandyrý jáne ónertabystardy patentteýde zertteýshilerge kómek kórsete otyryp, ınovasıalar men tehnologıa jónindegi óz tobynyń negizin qalady. Forýmdar já­ne Seriktestik baǵdarlamalaryn ótkizý ar­qyly búkil qazaqstandyq JOO-men tájirı­bemizben bólisemiz – NÝ jyl saıyn 1500-dan astam qatysýshylar qatysatyn 50-deı is-shara ótkizedi. Osy ýaqytqa deıin bizdiń stýdentter men zertteýler 100-den astam jobany iske qosyp, halyqaralyq taraptan shamamen 1 mln dollar aldy, 25 jobany ózimiz qarjylandyryp, 83 patent aldyq.

NÝ ınovasıalyq klasteri zertteý ortalyqtaryn, tehnoparkti, bıznes-ınkýbatordy, komersıalandyrý keńsesin jáne startaptar men zertteýshilerge olardyń ınno­vasıalaryn qoldanýǵa múmkindik bere otyryp, tikeleı qarjylandyrýdy qosa al­ǵanda, saraptamaǵa kómektese otyryp, eko­júıeni qalyptastyratyn basqa bólim­shelerdi qamtıdy.

– Ári qaraı ne bolmaq jáne NÝ úshin qandaı da bir táýe­kelder bar ma?

– Mańyzdy sát ýaqytqa baılanysty. Akademıalyq sala óziniń bolmysy boıyn­sha munaı-gaz salasynyń ónerkásiptik kásiporyndarynan jáne basqa óndiristerden qatty erekshelenedi. Qazaqstanda adamdar jyldam nátıjeler paradıgmasynda oılanyp úırengen, alaıda bilim berý, zertteýler jáne ǵylym salasy damý úshin kóp ýaqytty qajet etedi. Mysaly, bizben yntymaqtas Lı Kýan Iý ýnıversıtetine kóshbasshy pozısıalarǵa jetý úshin 60 jyl kerek boldy, Shanhaı ýnıversıtetiniń tarıhy 100 jylǵa, al Eýropalyq ýnıversıtetter tarıhy – ǵasyrlarǵa sozylady.

NÝ-da 10 jyl ishinde qol jetkizgen jetis­tikter az emes, alaıda syn-tegeýrin­derdiń barlyǵy áli alda, bul eń bir kúr­deli kezeń bolmaq. Búgingi tańda NÝ oqý baǵ­darlamalaryn jáne ýnıversıtetti halyq­aralyq akredıtteý arqyly NÝ jetistikte­rin álemdik deńgeıde moıyndatý kerek. Bul óte mańyzdy ári kúrdeli mindet, bul NÝ-dyń damý strategıasynda belgilengen jáne osy baǵytta jetekshi amerıkalyq agenttiktermen jumys isteı otyryp, resýrstarymyzdy jumyldyrýdamyz.

– Bul nelikten mańyzdy?

– NÝ-dyń ǵylymı jáne akademıalyq jetistikterin halyqaralyq akredıtteý arqyly bekitýsiz Nazarbaev Ýnıversıtetin búkil álem moıyndaıtyn jáne qurmetteıtin halyqaralyq deńgeıdegi JOO-ǵa aınaldyrý mısıasy men armanyn iske asyrý táýekelderdi talap etedi. Baǵdarlamalar­dyń joǵary akredıtasıasy úzdik ǵalymdar­dy, profesorlardy, zertteýshiler men stý­dentterdi jumyldyratyn bolady. Álemniń 7 mlrd halqynyń sheńberinde 19 mln halqy bar Qazaqstan jahandyq jáne básekege qabi­letti bolýy tıis.

Ekinshiden, NÝ-da eń úzdik álemdik praktıkany paıdalaný arqyly ýnıversıtettiń Qazaqstannyń basqa JOO úshin jol ashýy jáne negizgi úlgisine aınalýy jaıly sóz qozǵalyp otyr. Memleket aldynda turǵan ekonomıkalyq mindetterdi sheshý úshin oǵan aldyńǵy qatarly básekege qabiletti bilimdi adamdardyń jańa býynyn qalyptastyrý kerek. Osylaı ǵana ornyqty ári uzaq merzimdi órkendeýge qol jetkizemiz. NÝ jastarynyń dál osyndaı jańa býynyn qalyptastyrýdy Elbasy ózi bastap, basqarǵan bolatyn.

Qazir júrgizilip jatqan zertteýlerdiń, laboratorıalar jumysynyń jáne bizdiń ortalyqtarymyzdyń ınovasıalarynyń, patentteriniń nátıjesinde 2030 jylǵa qaraı biz álemniń top 200 úzdik zertteýshilik ýnıversıtetteriniń qataryna kirgen kezde, búkil álem Nazarbaev Ýnıversıtetiniń keremet jańalyqtaryn kóretin bolady – barlyq osy nátıjeler búkil adamzat aýqymynda qoldanylatyn bolady. Qazaqstannyń eko­nomıkalyq progresin ornyqty etý óte ma­ńyzdy jáne Nazarbaev Ýnıversıtetiniń tarıhı róli qazirdiń ózinde Qazaqstannyń úzdik halyqaralyq jáne ulttyq kompanıalarynda jumys atqaryp jatqan NÝ túlekteri men jas ǵalymdarynyń arqasynda bekitiletin bolady. Bul býyn – Nazarbaevtyń jańa býyny Nazarbaev Ýnıversıtetiniń oqytýshy­lyq quramynyń eńbeginiń arqasynda Elbasy­nyń uly oılarynyń jalǵastyrýshyla­ry ekendigin maqtan tutatyn eń daryndy jas­tardan quralady. Dál osy jastar Qazaq­stannyń bolashaqtaǵy ósip-órkendeýiniń kóshbasshylary men qozǵaýshy kúshi bolady.

Osy mańyzdy úderistiń bir bóligi eken­digimdi maqtan tutamyn jáne Elbasy ıdeıalaryn iske asyrý úshin barlyq bilimim men tájirıbemdi qoldanyp jatyrmyn», dep qorytyndylady Shıgeo Katsý.

Suhbattan keıin Nazarbaev Ýnıver­sı­tetinde bilim alǵan túlektermen sóılesip, olar­dyń aǵymdaǵy jaǵdaıy jáne atqaryp jatqan laýazymdary Ýnıversıtettiń bas­tapqy ıdeıasy men mısıasyna qanshalyqty sáı­kes keletinine kóz jetkizbek boldyq. Jumystyń nátıjeliligi jaıly paıym jasaý úshin tym az ýaqyt ótkenine qaramastan, NÝ dıplomdaryn 2015 jyly alǵash tabystaǵan sátten bastap 6 myńnan astam túlekter shyqty, oqytý sapasy jaıly alǵashqy tujy­rymdar jasaý úshin bul jetkilikti ýaqyt aralyǵy dep esepteımiz.

NÝ derekterine sáıkes, Nazarbaev Ýnıversıtetiniń túlekterin Amazon, Apple, BMW, Facebook jáne taǵy basqa jetekshi batys kompanıalarynda kezdestire alasyz, alaıda olardyń 80%-dan kóbi Qazaqstannyń bıznes, qarjy, ǵylym jáne AT sekildi ekonomıkanyń negizgi ónerkásiptik sektorlarynda jumys isteýde. Jumys berýshiler arasynda NCOC, TCO, ERG, Elektrovoz Zauyty, úlken tórttik jáne taǵy basqa flagmandar bar. Taǵy bir qyzyqty jaıt, árbir besinshi túlek magıstratýra men aspırantýrada bilimin jalǵastyrý jóninde sheshim qabyldap, qazirgi ýaqytta NÝ-da jáne álem­niń basqa tanymal ýnıversıtetterinde zertteýler júrgizýde nemese jańa bıznes bastap úlgerdi. Olardyń pikirlerimen de bóliseıik.

Baýyrjan Ospan (2016 jylǵy túlek – Robototehnıka): «Nazarbaev Ýnıversıteti 2012 jyly daıyndyq kýrsyndaǵy stýdent bolǵan kezimniń ózinde qajetti daǵdylar men bilimdi berdi. Astanada álemdik deńgeı­degi ýnıversıtettiń negizin qalaǵan Elba­sy­nyń arqasynda búkil álem boıynsha árip­testerimniń arasynda básekege qabilettiligi joǵary maman boldym. NÝ-dyń bergen bilim deńgeıiniń joǵarylyǵy sonshalyq, London Ýnıversıtetinde bar-joǵary eki apta ishinde laboratorıa sarapshysynan joba basshysy deńgeıine deıin kóterildim. Búgingi tańda men Qazposhta, BI Group, Samuryq Qazyna, NÝ jáne taǵy basqa da jetekshi kásiporyndar túrindegi klıenttik bazasy bar Qazaqstannyń robototehnıka jónindegi eń úzdik kompanıanyń negizin qaladym».

Ǵalym Batımbetov (2015 jylǵy túlek) Aqua Point dep atalatyn kompanıanyń negi­zin qalady, sýdy tazalaýdyń biregeı tehno­­logıalaryn patenttedi, óndiristi iske qos­ty jáne dúnıejúzi boıynsha 130-dan astam ulttyq jáne halyqaralyq kompanıalarda sý tazalaý jabdyǵyn qoldanýda. «El­basynyń arqasynda meniń ómirim túbe­geıli ózgerdi, maǵan básekege qabiletti halyqaralyq naryqta bıznesti bastaýǵa jáne sátti túrde damytýǵa múmkindik berdi. Birinshi Prezıdentimizdiń qundylyqtary men oı-tanymy meniń jańa kásipornymnyń jáne búkil ujymnyń RNQ-na tereńdep endi» deıdi Ǵalym.

Jas bolsa da, túlekterdiń basym kópshi­ligi qazaqstandyqtarǵa aqysy joǵary jumystardy usynýda. Olardyń arasynda jyl saıynǵy aınalymy 1 mln dollardan asatyn jáne 55 adamdy jumyspen qam­tamasyz etip otyrǵan, durys tamaqtaný taǵamdaryn óndirý jóninde jobany iske qosqan Aıan Bırımjan bar. «Men úshin bul jaı ǵana bıznes emes, sonymen qatar Elbasynyń deni saý jáne ál-aýqaty joǵary halyq ómir súretin gúldengen ári zamanaýı Qazaqstandy qurý jónindegi oılaryn iske asyrý. NÝ bolmasa, meniń ómirim múldem basqasha qalyptasar edi», dep Aıan bıznesin bastaýǵa túrtki bolǵan sebep jaıly baıandady.

Stýdentterdiń basym kópshiligi Nazar­baev Ýnıversıtetiniń qundylyqtaryn alǵa jyljyta otyryp, akademıalyq mansaptaryn jalǵastyrdy. Máselen, bar-joǵy úsh jyl buryn NÝ-dy támamdaǵan Laýra Karabasova Aqtóbe ýnıversıtetiniń vıse-prezıdenti qyzmetine taǵaıyndaldy jáne Dúnıejúzilik banktiń halyqaralyq jobalarynda úshtildi bilim berý salasyndaǵy jetekshi sarapshy retinde zertteýshi qyzmetin atqarýda jáne Elbasy bastamashylyq ja­saǵan Qazaqstandy álemdik ekonomıkaǵa ıntegrasıalaý júıesin halyqaralyq deńgeıde damytýda.

2019 jylǵy túlek Kamılla Rollan je­tek­shi álemdik Kembrıdj ýnıversıtetinde aspırantýrada oqýyn jalǵastyrýda jáne Qazaqstanǵa oralǵannan keıin alǵan bili­mimen elimizde bólisetin bolady. «Men úshin úzdik bilimmen bólisý – Nazarbaev Ýnı­versıtetin ashqan kezdegi Tuńǵysh Pre­zı­dentimizdiń asqaq armany men oıla­ryn júzege asyrý. Sonymen qatar men mú­gedektigi bar adamdardy oqytýǵa baǵyttalǵan «Barlyǵyna arnalǵan bilim» jobasynyń negizin qaladym.

«Tuńǵysh Prezıdentimizdiń kóregendigi men danalyǵy Nazarbaev Ýnıversıtetiniń qaǵıdattarynyń negizin qalap, mısıasyn qalyptastyrdy, munda oqytýshylyq quramnyń arqasynda Elbasynyń oılary men kózqarasy ómirlik pozısıamyzdyń negi­zine aınaldy» dedi «Samuryq Qazyna» bas­qarmasynyń tóraǵasy, Nazarbaev Ýnıver­sıtetin eń alǵashqylardyń biri bolyp 2015 jylǵa támamdaǵan Almasadam Sátqalıev.

Maqsattarǵa jetý úshin bilim kóp ýaqyt­ty, kúsh-jigerdi jáne shydamdylyqty talap etedi, alaıda eń úlken jáne kútiletin nátı­jelerge alyp keledi. Nazarbaev Ýnıver­sı­teti Elbasy bekitip bergen mısıa­ny sátti túrde júzege asyryp jatyr jáne onyń ushqyr oılary, kózqarasy stý­dent­terge eń úzdik profesorlar men stý­dent­terdi jumyldyratyn bilim berý prosesi arqyly beriledi. NÝ túlekteri jańa býyn – Nazarbaev býyny 2.0. Tabysty jáne ór­kendeýshi Qazaqstandy qalyptastyrý úshin bul býyn myqty bilim men maqsat-mu­rat­tarǵa qol sozady.

Nazarbaev Ýnıversıtetiniń profes­sor­­lyq jáne basqarýshylyq quramy El­basy belgilegen mindetterdiń bárin sátti túr­­de sheshýde jáne jaqyn arada NÝ baǵ­­dar­­lamalar men ýnıversıtettiń ózi ha­lyq­ara­lyq akredıtteýdi alýy tıis. Bul ret­te, qa­zirgi kezde júrgizilip jatqan zert­teý­ler Elbasynyń tarıhı sheshimderin jú­zege asyryp, Nazarbaev Ýnıversıtetiniń álem­dik sanattaǵy JOO retindegi bedelin ny­ǵaıtady.

Áńgimelesken

Qýat RAHMETÝLLA