«Almaty qalasynyń mýzeıler birlestiginiń» muryndyq bolýymen qala boıynsha is-shara uıymdastyrylǵan bolatyn.
«Ahmet Baıtursynuly mýzeı-úıi» basshylyǵynyń shaqyrtýymen baryp qatysqan edik.
Ataýly sharaǵa túrli ónerpaz, qolóner sheberleri, ǵalymdar, jastar atsalysty. Arnaý oqyldy, dombyra shertildi, Ahmet Baıtursynulynyń eskertkishine gúl shoqtary qoıyldy. Osy sátti paıdalanyp, «Ahmet Baıtursynuly mýzeı-úıi» meńgerýshisi, ahmettanýshy Ádilet Ahmetulymen tildesken bolatynbyz.
– Mýzeı túni týraly aıtyp berińiz?
– 18 mamyr - Halyqaralyq mýzeıler kúni. 1978 jyldan bastap barlyq elderdiń mýzeı qyzmetkerleri 18 mamyr kúni ózderiniń kásibı merekesi - Halyqaralyq mýzeıler kúnin atap ótedi. Mereke resmı túrde alǵash ret 1977 jyly Máskeý qalasyndaǵy Halyqaralyq mýzeıler keńesiniń Hİ Bas konferensıasynda bekitildi. Birinshi bolyp túngi mezgilde 1997 jyly Germanıa mýzeıleri kelýshilerge óz esikterin ashty. 2005 jyly Eýropa Keńesi «Mýzeı túni» týraly usynysty bekitti. 2006 jyly álemniń 38 eliniń 2 myńnan astam mýzeıleri «Mýzeı túni» jobasynyń qatysýshylary boldy. Sol jyly «Mýzeı túni» halyqaralyq aksıasyna Qazaqstan da qosyldy. Mine, sodan beri Qazaqstandaǵy mýzeıler ár jyldyń 18 mamyryn Ashyq esik kúni dep jarıalap, sol kúni keshki ýaqytta «Mýzeı túni» aıasynda baı mazmundy is-sharalar ótkizip keledi.
– Mýzeı túnin ótkizýdiń maqsaty ne?
– Mýzeı túnin ótkizý maqsaty – árıne, mýzeılerdegi jádigerlerdi jurtqua tanystyrý, nasıhattaý ekeni belgili. Mýzeı - ótken tarıhtyń beınesi. Ótken tarıhty kitaptan oqý, teledıdardan, ınternetten qarap tanysý óz aldyna, al sol tarıhtyń kýásindeı jádigerlerdi kózben kórip, qolmen ustaýdyń adamǵa berer sezimi bólek. Al mýzeılerde turǵan ekiniń biriniń qoly jete bermeıtin qundy muralardy kórermenge tegin kórsetýge oraı jaratýdyń mańyzy zor. Ásirese, mundaı oraıdy ózge kún emes, mýzeılerge arnalǵan mereke kúninde jaratýdyń máni bólek. Qala ómirindegi qarbalastyqtan mýzeıge kirýge múmkindik taba almaı júrgen adamdarǵa keshki ýaqytta mýzeılerdi tegin aralap qaıtýyna múmkindik týdyrýdyń qundylyǵy osynda. Túnde mýzeılerdi aralaý arqyly ózimiz ómir súrip jatqan mekenniń nemese saparlap barǵan qalanyń ne aýyldyń ótken tarıhynyń bet-beınesin kórip, kóptegen áser alýǵa bolady. Adamdardyń tanymy artyp, tarıhtan taǵylym alýyna da jol ashylady. «Mýzeı túni» atty uǵym qazirgi tańda el azamattarynyń da sanasyna sińe bastady. Adamdar sol kúni merekelik kóńil-kúımen mýzeılerdi aralap shyǵady. Bıylǵy mýzeı túninde de kelýshilerdiń qatary erekshe mol bolǵany sonyń aıǵaǵy bolsa kerek.
– Ahańdy jas urpaqqa qalaı tanystyra alyp júrmiz?
– Ahmet Baıtursynuly - san qyrly ǵalym. Siz qyzmet istep júrgen «Almaty aqshamy» gazetinde ótken jyly «Ahań - ǵalamdyq deńgeıdegi ǵalym» atty suhbatymyz shyqqan edi. Elimizdiń halqy Ahańdy óz deńgeıinde tanyp úlgirgen joq. Sebebi ǵalym atylyp ketkennen keıin jarty ǵasyr boıy aqtalmaı, qara tizimde jatty. Táýelsizdik alǵaly beri ǵana Ahań bastaǵan Alash kóshbasshylary zerdelenip keledi. Degenmen, jastardyń sanasyna Ahańnyń bolmysy bólek tulǵasyn áli tolyq sińire almadyq. Alash arystaryna arnalǵan kóptegen is-sharalarǵa barǵanda, mektep oqýshylarymen kezdesýler ótkizgende sony sezinip, qarnymyz ashyp qalady. San qyrly adamdy tolyq tanytý úshin san salaly jumys atqarylýy kerek. Ahańnyń murajaı úıi buǵan deıin memlekettik mańyzy bar, tarıhı tulǵa atyndaǵy úı bolyp tirkelgenimen, tolyqtaı memlekettiń qaraýyna ótkeni ǵalymnyń 150 jyldyq mereıtoıynyń qarsańy edi. Iaǵnı Ahań úıi Almaty qalalyq mýzeıler birlestigindegi segiz mýzeıdiń biri bolǵanyna da eki jyl tolǵan joq. Ahań murasyn, Alash murasyn zerttep, zerdelep, nasıhattap júrgen ǵalymdar, qaıratkerler barshylyq. Degenmen, jas urpaq sanasyna Ult ustazyn sińirýdiń utymdy jumystarynyń aıaq alysy kóńil kónshitpeıtinin jasyrýdyń qajeti joq. «Ornynda bar ońalar» degendeı, Ahańnyń sońǵy saparǵa attanǵansha otyrǵan úıi ornynda qaldy. Bir ǵana osy úıge kelip taǵzym jasap, Ahań muralarymen tanysyp qaıtqan oqýshylardyń ózi kóp bilim alyp qaıtary daýsyz. Jınaqtaı kelgende, Ahańnyń alýan qyryn oqýlyqtan, mektepten, kınodan, ózge de kitaptardan tanýmen qosa, mýzeı-úıine kelip te kóneniń kózin kórip, tanysýǵa múmkindik bar. Ahańdy tolyq tanýǵa qazirgi qolda bar múmkindiktiń bárin qosýǵa bárimiz múddeli bolǵanymyz durys.
– Tabysty bolyńyz, kóp raqmet!
