QR Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstri Svetlana Jaqypova Úkimet otyrysynda múgedektigi bar adamdardyń áleýmettik qorǵalýy men ómir súrý sapasyn arttyrýǵa baǵyttalǵan qabyldanyp jatqan birqatar sharalar týraly aıtty, dep habarlaıdy aqshamnews.kz.
Eńbekmıniniń basshysy óz sóziniń basynda búginde elimizde múgedektigi bar 732 myń adam turatynyn, bul halyqtyń jalpy sanynyń 3,6% - yn quraıtynyn habardar etti. Onyń ishinde 57% - eńbekke qabiletti jastaǵy adamdar, 27% – zeınetkerlik jastaǵy adamdar, 15% - balalar.
Aýrýlardyń nozologıalyq formalarynyń qurylymy boıynsha 18 jastan asqan adamdar arasynda psıhıkalyq buzylýlar (18%), qan aınalymy júıesiniń aýrýlary (17,2%), barlyq jaraqat túri (13%) basym. Al balalar múgedektigi boıynsha júıke júıesiniń aýrýlary (26,6%), týa bitken aqaýlar (25,1%) jáne psıhıkalyq buzylýlar (22,4%) kóbirek kezdesedi. Júrgizilgen taldaý kórsetkendeı, sońǵy 3 jylda balalar múgedektiginiń 11,4%-ǵa ósýi baıqalady.
«Múgedektigi bar adamdardy áleýmettik qamsyzdandyrýǵa arnalǵan shyǵystar bazalyq jáne mindetti deńgeıde júzege asyrylady. Jyl saıyn respýblıkalyq búdjetten shyǵystar shamamen 22% - ǵa ulǵaıady. Bıyl ol 748,5 mlrd teńgeni qurady. Memlekettik áleýmettik saqtandyrý qorynan tólenetin áleýmettik tólemder 46 mlrd teńgeni qurady», – dedi Svetlana Jaqypova.
Mınıstr múgedektigi bar adamdarǵa memlekettik qoldaý proaktıvti formatta kórsetiletinin aıtty. Bul qyzmetter qazirgi kezde Áleýmettik qyzmetter portaly arqyly kórsetiledi, onda tehnıkalyq ońaltý quraldary boıynsha 794 ónim berýshi, ymdaý tili qyzmetin kórsetý boıynsha 760 ónim berýshi, 122 sanatorıılik-kýrorttyq uıym tirkelgen.
Osy jyly olar 770,7 myń tehnıkalyq ońaltý quralyn iske asyrdy, 26,6 myń jeke kómekshiniń qyzmeti kórsetildi, 80 myń sanatorıılik-kýrorttyq emdeý qyzmeti jáne ymdaý tili boıynsha 8,6 myń qyzmet usynyldy.
«Qazirgi ýaqytta Qoljetimdiliktiń ınteraktıvti kartasynda 43 312 obekt tirkelgen, 19 421 obekt nemese 45% tolyq beıimdelgen. Óńirlik aspektide 6 oblys boıynsha jospardan tómen kórsetkishter baıqalady.
Jyl basynan beri áleýmettik ınspektorlar áleýmettik jáne kólik ınfraqurylymy nysandaryna múgedektigi bar adamdardyń qoljetimdiligin qamtamasyz etý mánine 2344 tekserý júrgizdi.Tekserý qorytyndysy boıynsha anyqtalǵan buzýshylyqtardy joıý týraly 826 nusqama berildi, jalpy somasy 199,2 mln teńgege 798 ákimshilik aıyppul salyndy», – dedi Svetlana Jaqypova.
Josparlanǵan 9 ońaltý ortalyǵynyń úsheýi (Semeı, Taraz jáne Kentaý q.) paıdalanýǵa berildi. Aqmola, Aqtóbe, Atyraý, Ulytaý, Batys Qazaqstan oblystarynda jáne Shymkent qalasynda qurylys júrgizilýde.
Elimizdiń 7 óńirinde (Shymkent, Pavlodar, Óskemen, Taldyqorǵan, Taraz, Qostanaı jáne Aqtóbe qalalary) aýtıctik spektri buzylǵan jáne basqa da mentaldy aýytqýlary bar balalarǵa arnalǵan kúndizgi bolý ortalyqtary ashyldy.
«Ońaltý sharalarynyń tıimdiligin arttyrý jáne baqylaýdy kúsheıtý maqsatynda Sıfrlyq ońaltý kúndeligi iske qosyldy. Nozologıa túrleri boıynsha áleýmettik ońaltý hattamalary ázirlendi.
2024 jyldyń tamyz aıynan bastap 4 óńirde (Abaı, Qyzylorda jáne Pavlodar oblystary, Shymkent q.) «Qazaqstan halqyna» qorymen birlesip, tirek-qımyl apparaty buzylǵan balalardy ınovasıalyq ońaltý quraldaryn qoldana otyryp, úı jaǵdaıynda ońaltýǵa arnalǵan pılottyq joba júzege asyrylýda.
Taǵy bir sátti mysal retinde Almaty oblysy Talǵar qalasyndaǵy «Aq jol-M» balalardy ońaltý ortalyǵynyń qyzmetin ataýǵa bolady. «Qazaqstan halqyna» qorynyń qoldaýymen atalǵan ortalyq zamanaýı ınovasıalyq jabdyqtarmen jabdyqtalǵan.
Jalpy, Respýblıka boıynsha osy jyldyń 9 aıynda júrgizilgen ońaltý sharalarynyń qorytyndysy boıynsha densaýlyq jaǵdaıynyń jaqsarýyna baılanysty tolyq ońaltýdan ótkenderdiń sany 8,9 myń adam boldy, múgedektiktiń jeńil tobyna shamamen 8,2 myń adam aýystyryldy», – dedi Svetlana Jaqypova.
Qoǵam damýyndaǵy jańa trendterdi eskere otyryp, áleýmettik qyzmetkerlerdiń kásibı daıarlyq deńgeıine, olardyń daǵdylary men quzyretterine qoıylatyn talaptar kúsheıtiledi. Áleýmettik qyzmetkerlerdiń biliktilik deńgeıleri boıynsha bilim berý modýlderi ázirlendi. Beıindi bilimi joq áleýmettik qyzmetkerlerdi qysqa merzimdi oqytý úshin áleýmettik jumys boıynsha kafedralary bar 14 JOO-men memorandýmdar jasaldy. Sondaı-aq skills.enbek alańynda oqytý júrgiziledi.
«Áleýmettik qyzmetkerler úshin 8 deńgeı boıynsha kásiptik standarttar bekitildi. Ulttyq ǵylymı ortalyq bazasynda arnaýly áleýmettik qyzmetter (bulan ári – AÁQ) kórsetý salasyndaǵy kásibı biliktilikti taný ortalyǵy quryldy. Júıeleý jáne esepke alý úshin Áleýmettik qyzmetkerlerdiń tizilimi jasaldy. Búginde 12 704 áleýmettik qyzmetkerdiń 9 568-i oqýdan ótip, 7 537 adam sertıfıkat aldy», – dep tolyqtyrdy mınıstr.
Arnaýly áleýmettik qyzmetter kórsetý sapasyn arttyrý úshin 2025 jylǵy 1 qańtardan bastap AÁQ usynatyn menshik nysanyna qaramastan sýbektilerdi lısenzıalaý engiziledi. Halyqty áleýmettik qorǵaý salasyndaǵy retteý jáne baqylaý komıteti lısenzıar bolyp anyqtaldy. Lısenzıalaý prosesi tolyǵymen sıfrlanǵan. Sondaı-aq lısenzıa aldyndaǵy daıyndyq júrgizilýde.
«Búginde 110 myńnan astam adam 1021 uıymda stasıonar, jartylaı stasıonar, ýaqytsha bolý jáne úıde bolý jaǵdaıynda arnaýly áleýmettik qyzmetter alady. Onyń ishinde bul qyzmetterdi memlekettik áleýmettik tapsyrys boıynsha jumys isteıtin 177 úkimettik emes uıym da kórsetedi. Memlekettik áleýmettik tapsyrys boıynsha qoldanystaǵy uzaq merzimdi sharttar olardyń merzimi resmı aıaqtalǵanǵa deıin zańdy kúshin saqtaıtynyn atap ótken jón.
Sondaı-aq, jańa jyldan bastap árbir qyzmet alýshynyń jeke qajettilikterin eskere otyryp, áleýmettik kómek pen qoldaýdyń qajetti kólemderin anyqtaýǵa múmkindik beretin jan basyna shaqqandaǵy qarjylandyrý júıesi iske qosylady», – dep tolyqtyrdy Svetlana Jaqypova.
Mınıstr múgedektigi bar adamdardy jumysqa ornalastyrý mańyzdy másele ekenin atap ótti. 2024 jylǵy 1 qarashadaǵy jaǵdaı boıynsha 148 myń adam nemese eńbekke qabiletti (381 myń) múgedektigi bar adamdardyń 39% - y jumyspen qamtyldy.
Jumyspen qamtý boıynsha ǵylymı qyzmet (28%), memlekettik basqarý (12%), bilim berý jáne saýda (9%), densaýlyq saqtaý (7%) salalary kósh bastap tur.
Mamandyǵy boıynsha múgedektigi bar adamdardyń 21%-y kásibı maman, 19%-y – biliktiligi joq jumysshy, 13%-y – tehnık-mamandar, 11%-dan basshylar men memlekettik qyzmetshiler; qyzmet kórsetý, satý salasynda jumys isteıtin qyzmetkerler.
«Múgedektik máseleleri jónindegi shtattan tys keńesshiler ınstıtýtyna jeke toqtalǵym keledi, olardyń róli artyp keledi. Mınıstrler men barlyq deńgeıdegi ákimderdiń keńesshileri ómirdiń barlyq aspektilerinde múgedektigi bar adamdardyń quqyqtaryn qorǵaý jónindegi saıasatty iske asyrýǵa tartyldy.
Keńesshi jumysynyń sátti úlgisin biz Almaty qalasynan kórip otyrmyz. Ákimniń keńesshisi jobalyq keńsege engizilgen jáne múgedektigi bar adamdardyń alǵa qoıǵan maqsattary men qajettilikterine qol jetkizýdi qamtamasyz etetin shaǵyn shtaty bar. Keńesshi Qasıet Omarova ózekti máselelerdi kóterip, memlekettik organdarmen, azamattyq qoǵammen birlesip syndarly sheshim tabady. Almaty qalasyn damytýdyń Jol kartasyn taldaý nátıjesinde Keńesshi ofısi ınklúzıa qaǵıdattaryn eskere otyryp, josparlaý jáne iske asyrý úshin 300 is-sharaǵa 189 túrli usynymdar engizdi.
Óńirlerdiń ákimderiniń nazaryn osy oń tájirıbeni engizý qajettiligine aýdarǵym keledi», – dep túıindedi EHÁQM basshysy.