Máslıhat mısıasy – megapolıs múddesi men qala turǵyndarynyń ıgiligi úshin qyzmet etý

Jyl saıyn 25 qazanda elimizde ulttyq merekemiz – Respýblıka kúni toılana­dy. Bıyl bul mártebeli meıramymyz Máslıhattardyń qurylǵanyna 30 jyl tolýymen tuspa-tus kelip otyr. 

Bul eki mereke de negizgi qundylyqtar turǵysynan bir-birimen úndes. Eki oqıǵa da azamattardyń óz elin basqarýǵa qatysý ıdeıasyn, olardyń daýys berý quqy­ǵyn jáne bolashaqqa áser etý múmkindigin kórsetedi. Demokratıa jergilikti jerlerden bastalatynyn jáne Máslıhattar – adamdarǵa óz quqyqtaryn iske asyryp, óz pikirlerin erkin bildirýge múmkindik beretin qurylymdar ekenin este ustaý mańyzdy. Osy oraıda «Aqshamnyń» qonaqjaı shańyraǵynda Almaty qalasy Máslıhatynyń tóraǵasy Meıirjan OTYNSHIEV sóz alady.

Máslıhat – megapolısti damytýdyń  negizgi qozǵaýshy kúshi

Almaty qalasy Máslıhaty jergilikti ózin-ózi basqarýdyń ókiletti organy retinde Qazaqstan­nyń eń iri qalasyn basqarýda mańyzdy oryn alady. Onyń róli qarapaıym ákimshilik qurylym­nan áldeqaıda keń, bul – depýtattar óz saılaýshy­larynyń múddelerin bildiretin, turǵyndarmen, bılik organdarymen jáne bıznes ókilderimen ózara árekettesetin kópir ispetti. Osy ózara áre­kettesý arqyly qalanyń damýy men turǵyndar­dyń ál-aýqatyn aıqyndaıtyn sheshimder qabyl­danady.

Máslıhattar jergilikti ózin-ózi basqarý or­gandary retinde táýelsiz Qazaqstanda 1994 jyly quryldy. Sodan beri olardyń róli edáýir keńeıdi. Bıyl biz Máslıhattardyń 30 jyldyǵyn atap ótýdemiz jáne osy úsh onjyldyqta olar keńesshi organdardan jergilikti qaýymdastyqtardy damy­týǵa belsendi qatysatyn yqpaldy ınstıtýttarǵa aınaldy. Almaty qalasy Máslıhaty elimizdegi eń yqpaldy Máslıhattardyń biri retinde osy úderiste mańyzdy ról atqarady. Ol atqarýshy bıliktiń strategıalyq seriktesi ári megapolıstegi ókildik retinde qyzmet etedi.

Depýtattar quramy ártúrli

Úsh onjyldyq boıy Máslıhat depýtattary­nyń quramy ózgerip, halyqtyń múddeleri men pikirleriniń alýan túrliligin kórsetip keledi. Máslıhattarda ártúrli mamandyqtar men áleý­mettik toptardyń ókilderi jumys isteıdi, bul azamattardyń qajettilikteri men máseleleriniń keń aýqymyn eskerýge múmkindik beredi. Mysaly, depýtattar arasynda dárigerler, muǵalimder, kásipkerler jáne belsendiler bar, bul áleýmettik máselelerdi tolyǵyraq túsinýge yqpal etedi.

Sońǵy jyldary Máslıhattar jańa syn-qa­terlerge beıimdelip, zamanaýı tehnologıalar men jańa jumys ádisterin engizdi. Ashyq otyrystar, azamattarmen keri baılanys ornatý úshin áleý­mettik jelilerdi paıdalaný jáne qoǵamdyq basta­malardy qoldaý depýtattardyń jumysynyń ma­ńyzdy quralyna aınaldy. Bul jergilikti ózin-ózi basqarý organdaryna degen ashyqtyq pen senim deńgeıin arttyrdy.

Máslıhat depýtattarynyń negizgi mindeti – óz saılaýshylarynyń múddelerin qorǵaý. Bul turǵyda olar demokratıalyq fýnksıalardyń biri – halyq pen memlekettik bılik organdary arasyndaǵy baılanysty qamtamasyz etedi. Bul kóptegen ózara árekettesý nysandary arqyly júzege asady: turǵyndarmen turaqty kezdesýler, qoǵamdyq tyńdaýlar, qalalyq jobalardy jáne bastamalardy talqylaýǵa qatysý.

Búdjetti baqylaý: turaqty damý mehanızmi

Qalanyń búdjetin bekitý – Máslıhattyń basty fýnksıalarynyń biri. Qazaqstannyń eń iri ekonomıkalyq ortalyqtarynyń biri retinde Al­maty jyl saıyn ınfraqurylym, kólik, densaý­lyq saqtaý, ekologıa jáne mádenıet salalarynda­ǵy aýqymdy jobalardy júzege asyrý úshin qomaqty búdjettik qarajat alady. Depýtattar búdjetti qalyptastyrýǵa belsendi qatysyp, qarjylandyrýdyń basym baǵyttaryn aıqyndaı­dy jáne onyń oryndalýyn baqylaıdy.

Búdjetteý prosesi qalanyń barlyq áleý­mettik jáne ekonomıkalyq toptarynyń múdde­lerin eskere otyryp, muqıat josparlaýdy jáne qajettilikterdi talqylaýdy qamtıdy. Ótken jylǵy sesıada depýtattar 2024 jylǵa arnalǵan búdjetti 1 trln 624,1 mlrd teńge kóleminde qa­rastyryp, bekitti. Búdjet naqtylanǵannan keıin ol taǵy 202,4 mlrd teńgege ulǵaıtylyp, jalpy rekordtyq 1 trln 826,5 mlrd teńgeni qurady.

Qarajattyń edáýir bóligi – 1 trln 245 mlrd teńge (68,2%) aǵymdaǵy shyǵyndardy óteýge ba­ǵyttaldy. Oǵan qalalyq qyzmetterdi kútip-ustaý, áleýmettik jáne komýnaldyq ınfraqurylym­nyń jumys isteýin qamtamasyz etý kiredi. Sony­men qatar, bilim berý, densaýlyq saqtaý, kólik jáne ekologıa salalaryndaǵy jobalardy júzege asyrýǵa 332,8 mlrd teńge baǵyttaldy.

Sondaı-aq, Qoǵamdyq damý, mádenıet, sport, din jáne jastar saıasaty jónindegi komısıa má­denıet qyzmetkerleriniń jáne Almaty qalasy­nyń Din basqarmasyna qarasty uıymdardyń ja­laqysyn kóterý boıynsha aýqymdy jumys júrgizdi. Mysaly, komısıanyń kóshpeli otyrys­tarynda qalalyq kitaphanalar, teatrlar jáne mýzyka mekemeleri qyzmetkerleriniń ortasha ja­laqysy 138 myń teńge ekeni anyqtaldy. Komıs­sıanyń usynysy boıynsha jáne qala ákimi qol­daýynyń arqasynda 2 myń mádenıet qyzmetkeriniń jalaqysy 30%-ǵa arttyryldy. 

Depýtattardyń búdjet jobasyn qaraý bary­syndaǵy róli tek qarjyny bólýdi resmı túrde bekitýmen ǵana shektelmeıdi. Olar búdjetti qaraý prosesine belsene qatysyp, óz bastamalary men túzetýlerin usynady. Sarapshylarmen, qoǵamdyq uıymdarmen jáne qala turǵyndarymen kóptegen talqylaýlar men keńesýler barysynda Máslıhat depýtattary Almatynyń damý basymdyqtaryna sáıkes búdjettik qarajatty barynsha utymdy bólýdi qamtamasyz etedi.

Áleýmettik salany qoldaý mańyzdy

Almaty qalasynyń Máslıhaty ákimdikpen birlese otyryp, áleýmettik máselelerge erekshe kóńil bóledi. 2024 jyly áleýmettik salaǵa 759,2 mlrd teńge bólindi, bul jalpy búdjet kóleminiń 59%-yn quraıdy. Bul qarjy aldyńǵy jyldar­men salystyrǵanda aıtarlyqtaı óskenin jáne depýtattardyń densaýlyq saqtaý, bilim berý jáne áleýmettik qorǵaý máselelerine erekshe mán be­retindigin kórsetedi.

Búdjetti bekitý barysynda Máslıhat áleý­mettik ınfraqurylymdy jaqsartýǵa baǵyttalǵan jobalardy belsendi qoldady. Atap aıtqanda, 2024 jyly 13 mekteptiń qurylysy josparlan­ǵan, bul 23 100 jańa oqýshy ornyn qurýǵa múmkindik beredi. Sonymen qatar, qazirgi oqý oryndaryn qaıta jańartý jumystary jalǵasa­dy. Bul, ásirese, halyq tyǵyz ornalasqan aýdan­dardaǵy oqýshy oryndarynyń jetispeýshiligi máselesin sheshýde mańyzdy qadam bolyp tabyla­dy.

Depýtattar sondaı-aq, densaýlyq saqtaý jú­ıesin damytýǵa baǵyttalǵan jobalardy qoldady. 2024 jyly birneshe medısınalyq ortalyqtyń qurylysy aıaqtaldy, sondaı-aq qoldanystaǵy mekemelerdiń jabdyqtary jańartyldy. Medısı­nalyq qyzmet kórsetý sapasyn arttyrýǵa jańa jabdyqtar men jedel járdem kólikterin satyp alý baǵdarlamalary úlken ról atqarady, bul shuǵyl qyzmet kórsetýdiń jyldamdyǵyn jáne medısınalyq qyzmetterdiń sapasyn jaqsartýǵa múmkindik beredi.

Máslıhat Almaty qalasynyń alǵashqy medı­sınalyq-sanıtarlyq kómek (AMSK) uıymdaryn­da jaıly jáne ınklúzıvti orta qurýǵa baǵyttal­ǵan «Almaty qalasyndaǵy alǵashqy medısınalyq-sanıtarlyq kómektiń biryńǵaı standarty 2030 jylǵa deıin» baǵdarlamasyn maquldady. Baǵdarlama AMSK mekemeleriniń fasadtary men kabınetteriniń biryńǵaı stıli men dızaınyn ázirleýdi, kútý ýaqytyn azaıtý úshin elektrondy kezek júıesin engizýdi jáne medısı­nalyq kómekke qoljetimdilikti jaqsartýdy qam­tıdy. 

Infraqurylymdy jańǵyrtý  jumystary jalǵasa beredi

Depýtattar korpýsynyń taǵy bir mańyzdy mindeti – kólik júıesin, komýnaldyq qyzmet­terdi jáne kógaldandyrýdy qamtıtyn qalalyq ınfraqurylymdy damytý. 2024 jyly 70 km jańa joldyń qurylysy men jóndeý jumystary júrgizilip jatyr, sondaı-aq qaladaǵy ekologıa­lyq jaǵdaıdy jaqsartýǵa baǵyttalǵan sharalar bekitildi. Olardyń qatarynda ekologıalyq taza qoǵamdyq kólikter satyp alý jospary bar – 600 avtobýs, 100 troleıbýs jáne 100 elektrobýs alý kózdelgen.

Depýtattar korpýsy osy jobalardyń oryn­ dalýyn belsendi túrde qadaǵalap, jumystardyń sapasy men tıimdiligin baqylaýda ustaıdy. Bizdiń maqsatymyz – Almatyny damyǵan kólik júıesi bar, jaıly joldarymen jáne zamanaýı ekologıa­lyq kóligimen erekshelenetin qalaǵa aınaldyrý. Bul mıllıondaǵan qala turǵyndarynyń ómir súrý sapasyn jaqsartýǵa múmkindik beredi.

Kásipkerlikti qoldaý – ekonomıka úderisi

Máslıhat qalanyń ekonomıkalyq damýyn qoldaýda da mańyzdy ról atqarady. 2024 jylǵa shaǵyn jáne orta bıznesti (SHOB) qoldaýǵa 19,9 mlrd teńge bólindi. Depýtattar kásipkerlerge qolaıly jaǵdaı jasaý baǵytynda belsendi ju­mys istep jatyr, oǵan jeńildetilgen nesıelerdi sýbsıdıalaý, qaryzdardy kepildendirý jáne granttar berý sharalary kiredi. Bul sharalar qa­lanyń ekonomıkasyn ártaraptandyrýǵa jáne jańa jumys oryndaryn qurýǵa baǵyttalǵan.

Máslıhattyń bastamalarynyń biri – shaǵyn ónerkásiptik parkterdi damytý. Bul parkter ın­vestısıalardy tartýǵa jáne zamanaýı óndiristik alańdar qurýǵa múmkindik beredi. 2024 jyly 18 shaǵyn ónerkásiptik parktiń qurylysy jalǵasyp jatyr, bul qosymsha jumys oryndaryn ashyp, ınovasıalyq óndiristerdi qoldaýǵa yqpal etedi.

Almaty týrısik ortalyq retinde de bel­sendi damyp keledi. 2023 jyly qalaǵa kelgen týrıser sany 17,5%-ǵa ósti, al 2024 jyly Máslıhat depýtattary týrısik aǵyndy odan ári arttyrý josparlaryn qoldady. Bul maqsatta búdjette 4,7 mlrd teńge qarastyrylǵan, ol tý­rıstik ınfraqurylymdy damytýǵa jáne qalany halyqaralyq týrısik baǵyt retinde ilgeriletýge jumsalady.

Depýtattar Almatynyń halyqaralyq baıla­nystaryn nyǵaıtýda mańyzdy ról atqarady. Qala halyqaralyq forýmdar men tájirıbe almasý baǵdarlamalaryna belsene qatysady, bul bizge ýrbanıstıka, ekologıa jáne basqarý salalaryn­daǵy ozyq tájirıbelerdi engizýge múmkindik be­redi. Jaqynda bizdiń delegasıa Qytaıda ótken Almaty týrızmi kúnderi aıasynda Sıan jáne Pekın qalalarynda boldy. Bul saparda biz qala­myzdyń mádenı jáne gastronomıalyq murasyn tanystyryp, týrızm salasyndaǵy yntymaqtas­tyqty nyǵaıttyq.

Alaıda, bul sapar tek týrızmmen shektelgen joq. Biz sondaı-aq, jasyldandyrý, ekologıalyq turaqtylyq jáne kólik ınfraqurylymyn damy­tý boıynsha aldyńǵy qatarly jobalarmen tanys­tyq. Erekshe nazar qoǵamdyq keńistikterdi qurý­daǵy zamanaýı sheshimderge aýdaryldy, bul sheshimder qalalyqtardyń ómir súrý sapasyn arttyrýǵa baǵyttalǵan. Sıan men Pekınde biz qalalyq ortaǵa jasyl aımaqtardy biriktirýdiń úlgilerin kórdik, bul Almatyny odan ári damytý­da paıdaly tájirıbe bolýy múmkin. Bul úlgiler qalalyq ortany jaqsartýǵa, ony jaıly jáne ekologıalyq turaqty etýge arnalǵan tájirıbe­lerdi engizýge shabyt beredi.

Ekologıa, kólik jáne ýrbanıstıka salala­ryndaǵy halyqaralyq yntymaqtastyq Máslıhat depýtattarynyń qyzmetiniń mańyzdy bóliginiń biri bolyp qala beredi.

Áleýmettik jaýapkershilik

Almaty qalasynyń Máslıhaty árdaıym aza­mattarmen jáne qoǵamdyq uıymdarmen belsendi túrde yntymaqtasady. Depýtattar qala turǵyn­darymen turaqty kezdesýler ótkizip, ózekti máse­lelerdi talqylaıdy jáne ómir súrý sapasyn jaqsartý boıynsha naqty sheshimder usynady. Bul sheshim qabyldaý kezinde túrli áleýmettik toptardyń múddelerin eskerýge múmkindik beredi.

Búdjetti qabyldaý – bul árdaıym kúrdeli ári kóp deńgeıli proses, muqıat qaraýdy talap etedi. Almaty qalasynyń Máslıhaty ashyqtyq pen eseptilik prınsıpterin ustanady. Búdjettiń oryndalýyn baqylaý – tek nátıjelerdi baǵalaý ǵana emes, sondaı-aq qarajattyń tıimdi paıdala­nylýyn únemi qadaǵalaý bolyp tabylady. Depý­tattar jol qurylysy nemese medısınalyq kómek kórsetý bolsyn, kórsetiletin qyzmetterdiń sapa­syn baǵalaý úshin turaqty tyńdaýlar men otyrys­tar ótkizedi. Mundaı tásil qarajatty maqsatsyz paıdalanýdyń aldyn alyp, qalalyq baǵdarlama lardy oryndaýshylardyń eseptilik deńgeıin arttyrýǵa kómektesedi.

Sonymen qatar, Máslıhat depýtattarynyń basqa deńgeıdegi depýtattarmen ózara árekettesýi qala men óńirlerdiń damýyna qatysty basym má­selelerdi sheshýde mańyzdy ról atqarady. Máslı­hat depýtattary QR Senaty men Májilisindegi áriptesterimen tyǵyz yntymaqtasyp, zańnamany jetildirýge baǵyttalǵan jumys toptary men birlesken talqylaýlarǵa qatysady. Mundaı ózara árekettesý jergilikti jerlerdegi múddelerdi es­kerýge múmkindik beredi jáne ınfraqurylymdy jaqsartý, kásipkerlikti qoldaý, ekologıany, tý­rızmdi damytý jáne basqa da salalar boıynsha baǵdarlamalardy tıimdi iske asyrýdy qamtamasyz etedi. Depýtattar arasyndaǵy turaqty kezdesýler men keńester kúsh-jigerdi úılestirýge, aımaqtyq saıasattyń ózekti máselelerin talqylaýǵa, sondaı- aq Almatynyń áleýmettik-ekonomıkalyq ósýine yqpal etetin bastamalardy ilgeriletýge múmkindik beredi.

Sonymen qatar, qala ákimi Erbolat Dosaev­tyń bastamasymen jáne Parlamenttiń eki Pala­tasy depýtattarynyń qoldaýymen Almaty Más­lıhatyna erekshe mártebe aıasynda kóptegen fýnksıalar berildi. Biz, jergilikti ókildi organ retinde, atmosferalyq aýany qorǵaý jáne qury­lys erejelerin, qaldyqtardy basqarý erejelerin bekitý jáne turǵyn úıdi jańartý baǵdarlamasyn maquldaý boıynsha ókilettikterge ıe boldyq. Bul Prezıdent Qasym-Jomart Kemeluly Toqaevtyń İİ respýblıkalyq Máslıhat depýtattary forý­mynda aıtqan kózqarasyna tolyq sáıkes keledi, onda ol máslıhattar men ákimderdiń tyǵyz úı­lestirýiniń mańyzdylyǵyn atap ótti. Prezıdent Máslıhattar jańa býyn qoǵamdyq saıasatkerlerdi qalyptastyrý alańyna aınala alatynyn aıtty. Sonymen birge, depýtattar azamattardyń ótinish­terimen belsendi jumys istep, jergilikti atqarý­shy organdarmen ózara árekettesý úshin óz óki­lettikterin tıimdi paıdalanýy qajet.

Halyqaralyq yntymaqtastyq

Almaty qalasynyń Máslıhaty halyqaralyq baılanystardy nyǵaıtý jáne ozyq álemdik táji­rıbelerdi tartý boıynsha da belsendi jumys is­teıdi. Sońǵy jyldary depýtattar halyqaralyq forýmdar men konferensıalarǵa qatysyp, táji­rıbe almasýda belsendilik tanytýda, bul qalaǵa qalalyq basqarý, ekologıa, densaýlyq saqtaý jáne kólik salalaryndaǵy ozyq tájirıbelerdi ıgerýge múmkindik beredi.

Mysaly, Fınlándıaǵa sapar aıasynda biz qaldyqtardy óńdeý jáne qaıta óńdeý júıesin zerttep, Almatydaǵy qaldyqtardy basqarý jú­ıesin jańǵyrtý boıynsha usynystar jasadyq. Fınlándıa tájirıbesi qaldyqtardy basqarý erejelerin bekitý kezinde eskeriletinin atap ótkim keledi. Ońtústik Koreıada bizdiń delegasıa «aqyl­dy» qalalar jáne kólik júıelerin basqarýǵa ar­nalǵan IT-sheshimder salasyndaǵy sońǵy tehnolo­gıalarmen tanysty. Bul bilim men tájirıbe Almatyǵa engizilip, qalanyń ınovasıalyq ári halyqaralyq arenada básekege qabiletti bolýyna yqpal etýde.

Bolashaqqa úmitpen qaraımyz

2024 jyly Almaty qalasynyń Máslıhaty óziniń 30 jyldyq mereıtoıyn atap ótedi. Bul oqıǵa tek bizdiń ókildik organ úshin ǵana emes, sonymen qatar Almatynyń órkendeýi men damýy­na óz úlesterin qosqan barlyq turǵyndar úshin mańyzdy. Úsh onjyldyq boıy Máslıhat qalanyń ıgiligi úshin jumys istep, azamattardyń múdde­lerin qorǵap, damý jobalaryn iske asyryp, de­mokratıalyq ınstıtýttardy nyǵaıtyp keledi.

Árbir depýtat qalanyń damýyna ózindik úlesin qosty. Olardyń árbir sheshiminiń, árbir bastamasynyń artynda qala turǵyndarynyń múddeleri tur. Olar qalany abattandyrýdan bas­tap, áleýmettik ádilettilikti qamtamasyz etý, ınfraqurylymdy jaqsartý, megapolıstiń ekolo­gıasy men ekonomıkasyn damytý sıaqty ártúrli máselelerdi sheshýmen aınalysty. Osy jyldar ishinde iske asyrylǵan kóptegen baǵdarlamalar men jobalar ujymdyq jumystyń jáne árbir depýtattyń óz saılaýshylary aldyndaǵy jaýap­kershiliginiń nátıjesi boldy.

Búgin, qurylǵanyna 30 jyl tolǵannan keıin, depýtattar ózderiniń mańyzdy mısıalaryn – azamattarmen tyǵyz dıalog júrgizýdi, qalanyń negizgi máselelerin sheshýdi jáne Almatynyń tu­raqty ósý men órkendeý jolymen damýyn qamta­masyz etýdi jalǵastyrýda.

Respýblıka kúnin jáne Máslıhattyń 30 jyl­dyǵyn atap óte otyryp, biz qol jetkizgen jetistikterimizdi ǵana emes, bolashaqqa úmitpen qaraımyz. Bul oqıǵalar bizdi jańa jetistikterge shabyttandyryp, qoǵamdaǵy birlik pen ózara túsinistikti nyǵaıtady. Qazaqstan óziniń gúldený jolyn jalǵastyrýda, sondyqtan árbir azamattyń osy úderistiń bir bóligi ekenin sezinýi mańyzdy.