Qaraaǵashtyń, terektiń, emenniń japyraqtary keı jerlerde áli jaıqalyp tur. Jap-jasyl shóbi baıaý yrǵalǵan alqaptar da az emes. Aýa raıynda áli turaqtylyq joq. Búgin kún shýaqty bolsa, ertesine jaýyndatyp, jeldetip shyǵa keledi. Kúzdiń qaharly aılarynyń birinen sanalatyn qazan aıy da bitý qarsańynda. Sońǵy aptasy júrip jatyr.
Babalar boljamyna súıene otyryp ótken joly Almatyda shýaqty kúnderdiń saqtalatynyn, almatylyqtardyń jeńil kıimmen jelpinip júretinin jazǵanbyz. Solaı boldy da. Degenmen, aptanyń sońyna qaraı kún raıy eptep buzylǵany baıqaldy. Endi aýa raıynyń qaıtadan jylylyqqa bet bura bastaǵany ańǵarylady.
Bulaısha boljam jasaýymyzǵa dáıek pen derek te joq emes. Aıtalyq, aýa raıyn, tipti tabıǵatta sırek bolatyn ártúrli tótenshe jaǵdaılardy aldyn ala baıqaıtyn jándikter mamyrajaı tirshiligin jasap jatyr. Kórgenderdiń aıtýyna qaraǵanda, qala mańyndaǵy jotalarda jylandar tirshilik qamymen áli de jortyp júrgen kórinedi. İnderine kirip, qysqy uıqyǵa jatýǵa asyqpaıtyn syńaıly.
Myna qyzyqty qarańyz, jaqynda serýendep júrgen bir turǵyn oılamaǵan jerden Alataýdyń kóp shatqalynyń birinen qyrǵaýyldyń jumyrtqalaryn kezdestiripti. Sol mańnan izin kórip, jez tańdaıynan saq etip shyqqan daýysyn da estipti...
Qyrǵaýyl demekshi, dúnıe júzinde qyrǵaýyldyń 175 túri kezdesedi. Syrt beınesi sulý bul qustyń tiri salmaǵy 45 gram men 5 keli arasynda bolady eken. Kóbinese jerde ómir súredi, qaýipti jaǵdaı týǵanda ǵana aǵashqa shyǵady, ne bolmasa butaqtyń ushar basynda túneıdi. Jer shuńqyrynan uıa jasap, sonda (5–10) jumyrtqalaıdy. Eti jumsaq, dámdi, tez qorytylady. Almaty mańynda 3000-ǵa jýyq qyrǵaýyl bar kórinedi. Qyrǵaýyl barynsha saq, aýa raıyn boljaǵysh qustardyń biri. Álgi jumyrtqalar kúzdiń shýaqty bolatynynyń aıǵaǵy bolsa kerek.
Almatylyqtar úshin qytymyr qystyń aýyly áli alys sıaqty. Erteli-kesh bolatyn salqyndy joqqa shyǵarýǵa bolmaıdy, árıne. Qoldanystaǵy kúntizbe boıynsha búgin qazan aıynyń – 25-shi juldyzy. Aı júıesi – aıdyń 22-sin megzep tur.
Eskishe (qazaqsha) aıdyń – 12-si. Endi 8 kúnnen keıin jańa aı týady. Demek, apta aıdyń ortasy men sońyn qamtyp tur. Bul kórinis aldaǵy aptada – 25 qazan men 1 qarasha aralyǵynda aragidik jańbyr men qardyń kórinis beretininen habar berip turǵandaı. Buǵan qarap «kúz bitti», «qys keldi» deýge áli erte.
Kúzdiń taǵy bir aıy bar. Shýaqty, ashyq kúnder de joq emes. «Kempir shýaq» amaly da óz kezegin kútip tur. Burynǵy kezdi qazaqtar úlken qazan amaly jaqyndaǵanda kári, aqsaq-toqsaq maldardy óriske jibermeı, aýyl mańyna ustaǵan, olardyń ishinen «qazan asyn» soıyp otyrǵan.
Atalmysh amaldar retimen ótip jatyr. «Buǵynyń moıyn jýary» amaly osy aptanyń sońyna qaraı boı kórsetpek. Qazan aıynyń 20–25 aralyǵynda ótedi. Osy mezgilde buǵynyń túgi túsip, moıny jýandap semiredi.
«Eger buǵylar úıirge erte tússe, qyrǵaýyl kúzde jumyrtqalasa, jylan inine ýaqytyly kirmese, kúz uzaqqa sozylady» degen burynǵylardan qalǵan boljam bar...