Mamandar Baým toǵaıyndaǵy ormandardy qalpyna keltirý jumystarynyń barysy týraly baıandady
Almaty qalasy ekologıa jáne qorshaǵan orta basqarmasynyń mamandary men saraptamalyq qoǵamdastyq ókilderi baspasóz týrdyń barysynda Baým toǵaıyndaǵy ormandy qalpyna keltirý jáne apatty aǵashtardy josparly túrde iriktep sanıtarlyq kesý boıynsha júrgizilip jatqan jumystardyń barysy týraly aıtyp berdi.
2021 jyly «Medeý» MÓTP tabıǵı ekojúıelerdiń qazirgi ekologıalyq jaı-kúıin baǵalaý jáne olardyń turaqty damýyn qamtamasyz etý úshin usynymdar ázirleý boıynsha zertteý jumystaryn júrgizdi, oǵan tórt ǵylymı-zertteý ınstıtýty qatysty - Qazaq ulttyq agrarlyq zertteý ýnıversıteti, «Zoologıa ınstıtýty» SHJQ RMK, «Qazekoproekt» JSHS, «Botanıka jáne fıtoıntrodýksıa ınstıtýty» SHJQ RMK. Ǵalymdardyń zertteýleri jasyl keńistikti túgendeý, Baým toǵaıynyń faýnasyn zertteý, topyraqty zertteý, tabıǵı eskertkishtiń turaqty damýyn qamtamasyz etý boıynsha usynystar ázirledi. Zertteý nátıjeleri boıynsha Baým toǵaıynyń túrlik quramy men negizgi zıankester jáne aýrýlar anyqtaldy, qýraǵan jáne apatty aǵashtardyń 6560 danasy jáne qýraı bastaǵan aǵashtardyń 1713 danasy tirkeldi. Aǵashtardyń qulaýy men qýraýy olardyń aýrýlary men ósý merzimine baılanysty.
Odan bólek, ǵalymdar Baým toǵaıynda kelesi zıankesterdi anyqtady: qaraǵash shegirtkesi (Kyboasca bipunctata), shegirshin shegirtkesi (Edwardsiana plebeja orientalis), qaraǵash kóbelegi (Exaereta ulmi), qaraǵan jalǵan qalqany (Parthenolecanium corni Bouche), kókterek qońyzy (Saperda populnea), Kalıfornıa qońyzy (Quadraspidiotus perniciosus Comstock), Shyǵys jemis jemiri (Grapholitha molesta Busck). Bul zıankester jappaı kóbeıgen kezde onsyz da álsiregen toǵaı ekpelerine aıtarlyqtaı zıan keltirýi múmkin. Aýrýlardyń ishinde dińniń shirigi, emen untaqty zeńi (Microsphaera alphitoides) jáne terek japyraǵynyń toty (Melapsora larici populina) jıi kezdesedi.
Mamandardyń aıtýynsha, Baým toǵaıyndaǵy kóptegen aǵashtar zıankester men aýrýlardyń kóbeıýine alyp keledi, bul jas ekpelerge qaýip tóndiredi. Sonymen qatar, mundaı aǵashtar jel soqqanda, jańbyr jaýǵanda, óz aýyrlyǵynan qulaıdy, bul kelýshiler úshin de qaýipsiz emes.
«Aǵymdaǵy jyly «Medeý» MÓTP-niń kúshimen ǴZI qyzmetkerleri jáne sarapshylarymen birlese otyryp, odan ári ormandy qalpyna keltirý jumystaryn júrgizip, avarıalyq, qýrap qalǵan, qurǵaq shyńdalǵan, aýrýdan zardap shekken aǵashtardy josparly iriktep sanıtarlyq kesý jumystary bastalǵan bolatyn. Búgingi tańda Baým toǵaıynda 1 663 apatty aǵash kesildi, iriktep sanıtarlyq kesý jumystaryn 2026 jylǵa deıin júrgizý josparlanýda», - dedi Almaty qalasy ekologıa jáne qorshaǵan orta basqarmasynyń basshysy Serik Ádilbaev.
S. Ádilbaev atap ótkendeı, aǵymdaǵy jyly basqarma aǵashtardyń sanıtarlyq jaǵdaıyn dál anyqtaý úshin zamanaýı dıagnostıkalyq apparattar - rezıstograftar men tomograftar satyp alǵanyn, olar apatty, zıankesterden, aýrýlardan jáne aýrý aǵashtardy kesý kezinde paıdalanylatynyn atap ótti.
Anyqtama: «Baým toǵaıy» óziniń shyǵý tegi boıynsha jasandy túrde qurylǵan orman alqaby bolyp tabylady, Almaty qalasy ákimdiginiń 2017 jylǵy 20 jeltoqsanyndaǵy qaýlysymen qalanyń komýnaldyq menshigine («Medeý» MÓTP balansyna) berildi.