Kún saıyn Almatyǵa 150 myń qoǵamdyq kólik jolaýshysy men 230 myńnan asa jeke kólik kiredi
Halyqaralyq kósh-qon uıymynyń málimetinshe, búginde álemde 281 mıllıonnan asa halyq bir elden ekinshi elge qonys aýdarady. Jalpy, jahan jurtynyń 3,6%-y jyl saıyn túrli sebepterge baılanysty qonys aýystyrady.
HHİ ǵasyrda álem halyqtary arasynda tek ıdeıa, taýar almasý emes, sonymen qatar azamattardyń bilimi men biligine oraı bir elden ekinshi elge qonys aýdarýy qubylysqa aınaldy. Biri bilim alyp, daǵdysyn damytý úshin kóshse, kelesi biri amalsyzdan tabıǵı apat pen elindegi saıası turaqsyzdyqtar sebebinen qonys aýdarýǵa májbúr. 2022 jyly saıası, áleýmettik qaqtyǵystar negizinde qonys aýdarýǵa májbúr bolǵan azamattardyń sany álemde 117 mıllıondy quraǵan.
Qalaı desek te, búgingi tańda azamattar mobıldi, bir elde bilim alyp, kelesi bir elde qyzmet atqarady. Bos ýaqytyn úshinshi bir elde ótkerýde jón sanaıtyn azamattar legi artqan. Elimizde ishki mıgrasıanyń úlesi aýqymdy ósip otyr. El azamattarynyń basym bóligi Almaty men Astana qalalaryna qonys aýdarǵandy jón sanaıdy. Keıingi jyldary kóshi-qon esebinen halyqtyń ósýi shamamen 60%- dy, tabıǵı ósim 40%-dy qurap otyr. Maqalamyzda jahandyq qubylys retinde qalyptasqan kósh- qon uǵymynyń búgini men mazmunyn talqylap kórelik.
• Almaty halqynyń sany búginde 2 mln 264,5 myńnan asady. Al Almaty aglomerasıasyn qosa alǵanda 3,6 mln adam ońtústik astanany meken etýde.
• Úkimet bekitken Almaty aglomerasıasyn damytýdyń 2029 jylǵa deıingi keshendi josparǵa sáıkes, aglomerasıa quramyna 3 qala, 4 aýdan, 31 aýyldyq okrýg, 98 eldimeken kiredi.
• Almatyǵa keletin azamattardyń 18–20%-y – oqýǵa, bilim alýǵa kelse, 30–40%-y medısınalyq qyzmet úshin keledi. Qalǵan bóligi jumys jasaýǵa keledi.
BIYL İSHKİ KÓSHİ-QON ÚLESİ 47,4%-ǴA ARTTY
Bıylǵy jyldyń qańtar-qyrkúıek aılary aralyǵynda Qazaqstanǵa 203 836 adam kóship kelip, 10 201 adam elden kóship ketken. Nátıjesinde mıgrasıa saldosy 10 182 adamdy qurady. Bul kórsetkish 2023 jyldyń osy kezeńimen salystyrǵanda, Qazaqstanǵa kóship kelýshiler sany 6,5%-ǵa artsa, al elden kóship ketýshiler sany 19,9%-ǵa azaıǵan. Ulttyq statısıka búrosy málimetinshe, Qazaqstanǵa keletin jáne elden ketetin negizgi mıgrasıa TMD memleketterimen baılanysty bolyp otyr. TMD elderinen kóship kelýshilerdiń úlesi 79,7% bolsa, al TMD elderine kóship ketýshilerdiń úlesi 76,9%-dy quraıdy.
Bıyl el ishinde kóship-qonýshylar sany ótken jylmen salystyrǵanda, 47,4%-ǵa artqan. Mıgrasıanyń oń saldosy Astana (52 853 adam kóship keldi), Almaty (26 157 adam), Shymkent (5 948 adam) jáne Almaty oblysy (765 adam) óńirlerinde aıqyn kórindi.
Almaty – eń iri ekonomıkalyq, mádenı jáne bilim berý ortalyǵy ǵana emes, sonymen qatar Ortalyq Azıada mıgranttar úshin eń jaıly qala. Shaharda kóshi-qon aǵyndarynyń joǵary bolýy halyq sanynyń ósýine jáne ınfraqurylymǵa aıtarlyqtaı áser etýde. Ulttyq statıstıka búrosy málimetine sáıkes, 2024 jylǵy Almaty qalasynyń halyq sany 2 275 500 adamǵa jetti. Halyq sanynyń ósýi ishki kóshi-qon esebinen artyp, oń saldo deńgeıi 26 157 adamǵa jetti. Elimizdegi ishki mıgrasıa saldarynan qalamyzda ýrbanızasıa úderisi artyp, qala úshin jańa múmkindiktermen qosa, júıeli sheshimdi qajet etetin máseleler qalyptasyp otyr.
MIGRANTTAR ÚSHİN JAILY MEKEN
Halyqaralyq tájirıbede maıatnıktik mıgrasıa degen uǵym bar. Máni, kórshiles qala azamattarynyń kún saıyn qalaǵa jumys, oqý, taǵy da basqa maqsattary boıynsha kelip, qaıta ketýin aıtady. Tokıo, Nú-Iork, Stambýl syndy qalalarda maıatnıktik mıgrasıa úlesi óte joǵary. Kún saıyn mıllıondaǵan azamattar megapolıske kelip qaıtady. Almaty qalasynda sońǵy jyldary atalmysh mıgrasıa úlesi artyp otyr. Búginde qalamyzǵa kún saıyn 150 myń qoǵamdyq kólik jolaýshysy jáne 230 myńnan asa jeke kólik kiredi.
Sáıkesinshe, maıatnıktik mıgrasıa máselesin kórshiles qalalarmen, oblystarmen birlesip sheshý mańyzdy. Osy oraıda, qala ákimi Erbolat Dosaev maıatnıktik kóshi- qondy eskere otyryp, qalanyń kúndelikti halqy shamamen 3 mln adamdy qurap, qala mańyndaǵy aımaqpen kóliktik baılanys, sý burý, energıamen jabdyqtaý, jumys oryndaryn kóbeıtý baǵytyndaǵy jumystar ózara áriptestik formada, aglomerasıa formatynda júrip otyrǵanyna erekshe mán berdi. Almaty aglomerasıasyn damytý josparynda 130 is-shara ótkizý kózdelgen bolsa, onyń 77-sin Almaty oblysy júzege asyrýǵa tıis.
Áleýmettanýshylardyń boljamy boıynsha, 2030 jyly Qazaqstandaǵy aýyl men qala turǵyndarynyń arasalmaǵy 65%–35%-dy quraıdy. Búginde bul kórsetkish Reseıde – 72%, Belarýs, Ýkraına, Armenıada – 70%, Amerıkada – 90 paıyzǵa teń eken.Cońǵy 20 jylda aýyl turǵyndarynyń qala ortalyqtaryna túrli maqsatta qonys aýdarýy qanat jaıyp otyr.
Almatyda qala halqy sanynyń tabıǵı ósimi aıasynda, sonymen qatar ishki mıgrasıa aıasynda turaqty túrde ósýi qalanyń áleýmettik ekonomıkalyq sıpatta damý jolynda jumys kúshin arzandatyp, ekonomıkalyq belsendilikti arttyryp otyr.