Búgin Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýsıasynyń 30 jyldyǵyna arnalǵan halyqaralyq ǵylymı-tájirıbelik konferensıa ótti. "Konstıtýsıa jáne memlekettilik: quqyq pen bolashaq dıalogy" taqyrybyndaǵy jıynǵa memlekettik organ qyzmetkerleri, halyqaralyq uıym ókilderi men sarapshylar qatysty.
Konferensıa barysynda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev barsha qazaqstandyqty Ata zańnyń 30 jyldyǵymen quttyqtady.
"Búgingi jıynnyń mán-mańyzy aıryqsha. Osydan 30 jyl buryn búkilhalyqtyq referendýmda Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasy qabyldandy. Bul egemen elimiz úshin tarıhı sát boldy. Barshańyzǵa qutty bolsyn deımin. Shyn máninde, Ata zańnan bıik eshteńe joq. Sebebi Konstıtýsıa – memlekettigimizdiń myzǵymas tuǵyry, Táýelsizdigimizdiń aınymas temirqazyǵy. Qazaq – Uly dala zańyna bas ıgen, ar-uıattan attamaǵan halyq. Qasym hannyń qasqa joly, Esim hannyń eski joly, Áz Táýkeniń Jeti jarǵysy – naǵyz dala zańynyń jarqyn úlgileri. Osy dástúr eshqashan úzilgen emes.
Jurtymyz dala zańynan qazirgi Ata zańyna deıin tarıhı joldan ótti. Ótken ǵasyrdyń basynda qazaq zıalylary bul iske eleýli úles qosty. Keńes zamanynda elimizdiń quqyqtyq irgetasy qalandy, bilikti zańgerler shoǵyry paıda boldy",-dep atap ótti.
Baıandama jasaǵandar arasynda Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýsıalyq Sotynyń tóraıymy Elvıra Azımova sot organynyń qyzmetine toqtaldy:
"Qazaqstandyq Konstıtýsıalyq Sottyń negizgi qyzmeti –zańdardyń jáne ózge de normatıvtik quqyqtyq aktilerdiń Konstıtýsıaǵa sáıkestigin tekserý. Mundaı ótinishpen Konstıtýsıalyq Sotqa júginýge quqyly sýbektiler qatarynda búginde azamattar, Adam quqyqtary jónindegi ýákil jáne Bas prokýror bar. Bul múmkindik olarǵa 2022 jylǵy konstıtýsıalyq reforma nátıjesinde berildi.
2023 jylǵy qańtardan 2025 jylǵy tamyzǵa deıin Konstıtýsıalyq Sotqa azamattardan 11 myńnan astam ótinish kelip tústi. Olardy qaraý barysynda 5 myńnan astam quqyqtyq norma zerdelenip, 400-den astam qaýly qabyldandy. Sonyń ishinde 74 sheshim Konstıtýsıaǵa sáıkestigin tekserýdiń nátıjesinde qabyldanǵan qorytyndy qaýlylar".
Óz kezeginde Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty Snejanna Imasheva Konstıtýsıanyń saıası júıege ákelgen ózgeristerin atap ótti.
"Jańartylǵan Konstıtýsıa árbir azamatqa eldiń saıası ómirine belsendi qatysýǵa múmkindik berdi. Buǵan aıqyn dálel – 2023 jylǵy depýtattardy saılaý. Kóp jyldan beri alǵash ret saılaýshylar partıalarǵa ǵana emes, naqty tulǵalarǵa da daýys bere aldy.
Jańa aralas saılaý modeli ózin-ózi usynýshylar men táýelsiz kandıdattarǵa jol ashty. Sonyń nátıjesinde myńdaǵan azamat saılaý naýqanyna qosyldy. Májilistegi 29 birmandattyq orynǵa 600-den astam kandıdat, al máslıhat depýtattyǵyna 13 myńnan astam úmitker baq synady. Bul sońǵy jyldardaǵy eń joǵary básekeli saılaý boldy.
Parlament jumysynyń basym baǵyttarynyń biri – Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev usynǵan "Zań jáne tártip" ıdeologıalyq tujyrymdamasyn iske asyrý. Osyǵan oraı qylmystyq jáne ákimshilik zańnama jetildirilip, turmystaǵy zorlyq-zombylyqqa jaýapkershilik kúsheıtildi, dropperlik pen nekege májbúrleý úshin qylmystyq jaza engizildi, nashaqorlyq pen qumar oıyndarǵa qarsy sharalar kúsheıtildi. Demek, "Zań jáne tártip" – jaı ǵana uran emes, Konstıtýsıamyzdyń negizgi qaǵıdattarynyń iske asýy", - dedi.
Sondaı-aq, Qazaqstandaǵy BUU-nyń turaqty úılestirýshisi Sarango Radnaaragcha halyqaralyq uıymnyń ustanymyn jetkizdi.
"Qazaqstan Prezıdentiniń bastamalary – "Zań jáne tártip" tujyrymdamasy, "Qulaq asatyn memleket" qaǵıdaty jáne Konstıtýsıaǵa engizilgen sońǵy ózgerister, onyń ishinde Konstıtýsıalyq Sottyń qurylýy men Adam quqyqtary jónindegi ýákildiń mártebesiniń kúsheıýi – ashyq bolýǵa, azamattardyń belsendi aralasýyna jáne negizgi bostandyqty qorǵaýǵa berilgen berik ustanymdy aıqyn kórsetedi. Sondyqtan BUU Qazaqstanda júrgizilgen demokratıa men adam quqyqtaryn keńeıtýge baǵyttalǵan konstıtýsıalyq reformany quptaıdy", - dep atap ótti.
Sondaı-aq Sarango Radnaaragcha Qazaqstan – ıadrolyq qarýdy taratpaý, bastapqy medısınalyq kómekti damytý sıaqty salalarda kóshbasshy ekenine aıryqsha toqtaldy.
"Elderińiz BUU-nyń adam quqyqtary jónindegi máselelerine de belsendi qatysady. Negizgi halyqaralyq sharttardy ratıfıkasıalaý arqyly Qazaqstan ózin jaýapty ári bolashaqqa jospary bar memleket retinde tanytyp otyr. Osy oraıda Ortalyq Azıa men Aýǵanstan úshin BUU-nyń Turaqty damý maqsattary jónindegi óńirlik ortalyǵyn qurý bastamasyn atap ótken jón. Onyń Almatyda ornalasýyna qatysty kelisim bıylǵy 3 tamyzda jasaldy",-dep sózin túıindedi.