Almaty turǵyndary úshin Saıran – tek sý qoımasy ǵana emes, balalyqtyń, jastyqtyń, jazdyń ıisi sińgen sımvol. Qala ishinde ornalasqan bul jasandy kól endi jańa tynys alyp, demalys pen serýendeýge arnalǵan zamanaýı saıabaqqa aınalǵaly otyr. Jaqynda resmı ashylýy josparlanǵan Saıran saıabaǵynyń qazirgi ahýaly qandaı? Qala turǵyndaryna ne usynady? Aqshamnews.kz tilshisi osy suraqtarǵa jaýap izdep, saıabaqqa arnaıy baryp qaıttyq.
Keńes kezindegi jasandy kól
Saıran kóli - Almatynyń ortalyǵyna jaqyn ornalasqan jasandy sý qoımasy. Ol 1970 jyldary ınjenerlik maqsatta – sý rettegish, demalys orny retinde salynǵan.
sýrette: "Saıran" sý qoımasy. 1975 jyl
Teńiz deńgeıinen 847 metr bıiktikte ornalasqan bul sý aıdyny bir kezderi almatylyqtar men qala qonaqtarynyń súıikti shomylý jáne demalys orny bolǵan.
Sýy tartylǵan jyldar: Saırannyń kúıreý kezeńi
2000 jyldardyń sońyna qaraı Saırannyń sýy azaıyp, jaǵasy qoqysqa tolyp, kelbeti birtindep jutańdaı bastady. Tıisti kútimniń bolmaýy, mańyndaǵy ınfraqurylymnyń tozýy jáne ekologıalyq tepe-teńdiktiń buzylýy kóldiń quldyraýyna ákeldi. Biraz ýaqyt boıy Saıran qala úshin tek kartadaǵy ataý ǵana bolyp qalǵandaı edi.
Tynysyn qaıta ashqan Saıran
2024 jyldyń sońynan bastap Almaty ákimdigi men qoǵam belsendileri Saırandy qaıta qalpyna keltirý jumystaryn bastaǵan bolatyn. Arnaıy jobanyń aıasynda kól túbi tazartylyp, sý deńgeıi qalpyna keltirildi, aınalasy abattandyrylyp, velojoldar, serýen joldary, balalar alańdary, amfıteatr jáne ekoplatformalar salyndy.
Qazirdiń ózinde bul jerge kelýshiler sany artyp keledi. Kól mańyndaǵy tabıǵı orta saqtalyp, ekologıaǵa zıan keltirmeıtin jasyl sheshimder negizge alynǵan.
Juldyzdar tazalyqqa shaqyrady: Saıranda ótken ekologıalyq aksıa
Búgin, 21 maýsymda Saıran jaǵasynda tanymal óner jáne mádenıet ókilderiniń qatysýymen úlken tazalyq aksıasy ótti. Akterler, ánshiler, jazýshylar bastaǵan bul sharaǵa eriktiler men qarapaıym qala turǵyndary da qoldaý bildirdi.
"Qala jalǵyz, biz kóppiz. Eger árqaısymyz tazalyqqa jaýapkershilikpen qarasaq, Saıran sıaqty oryndar bolashaqqa da aman jetedi", – dedi ánshi Jubanysh Jeksenuly.
Aktrısa Lıza Serikova óz sózinde:
"Sahnada oınaýdan bólek, ómirde de óz rólimizdi atqarý mańyzdy. Tabıǵatty qorǵaý – sonyń bir kórinisi", – dep oı bildirdi.
Bul aksıa Saırannyń jańa ómiriniń sımvolyna aınaldy.
İs-sharaǵa Jubanysh Jeksenuly, Dıana Ismaıl, Tahmına Áshimbekova, Qazybek Ádikeı, Dımash Dáýletov, akterler Ulan Núsipáli, Lıza Serikova, Kamalıa Baıtleýova, Baqyt Týshaev, Áset Imanǵalı, jazýshylar Ulyqbek Esdáýlet, Bıgeldi Ǵabdýllın, Murathan Shoqan jáne Nurdáýlet Aqysh óz qoldarymen kól jaǵasyn qoqystan tazartýǵa atsalysty.
Belgili teatr jáne kıno akteri Baqyt Týshaev tazalyq sharasyna qatysa otyryp, ár adamnyń tabıǵatqa degen qarym-qatynasy onyń mádenı deńgeıin kórsetetinin aıtty:
"Tabıǵatty qorǵaý tek senbilikpen shektelmeýi kerek. Bul — kúndelikti ádetke aınalýy tıis. Adamnyń mádenıettiligi — onyń qoqysty qaıda tastaǵanynan-aq bilinedi. Tabıǵat – bizdiń úıimizdiń jalǵasy, ony taza ustaý – árqaısymyzdyń paryzymyz", – dedi akter.
Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń tóraǵasy, aqyn Ulyqbek Esdáýlet te óz pikirin bildirip, Saırannyń Almatynyń kórkin keltirip turǵan núktelerdiń biri ekenin atap ótti:
"Bul kól – jaı ǵana sý qoımasy emes. Bul – qalanyń aınasy. Onyń mańynda adamdar demalady, balalyq shaqtyń estelikteri qalyptasady. Sondyqtan osyndaı tabıǵı sulýlyqty saqtaý – bárimizge ortaq jaýapkershilik. Saırandy qorǵaý – bolashaqty qorǵaý", – dedi ol.
Saıran – Almatynyń jańaryp jatqan júregi. Jańa saıabaqtyń resmı ashylýy qarsańynda turǵyndardy jaǵalaýǵa serýenge shyǵyp, tabıǵatpen tynystaýǵa shaqyramyz. Kórý kerek, seziný kerek. Sebebi bul - Almatynyń óz tarıhyna degen qurmeti.
Aıta keteıik, Saıran saıabaǵy áli resmı ashylǵan joq. Munda sońǵy ret aýqymdy jóndeý jumystary 35 jyl buryn júrgizilgen bolatyn.