Bas jospar aıasynda kólik ınfraqurylymyn qurý qaǵıdattary (kólik baılanystary)
Almaty qalasynyń jańa Bas jospary ázirlený barysynda qala turǵyndarynyń ony talqylaýǵa belsendi qatysýy erekshe boldy: olar 1400-ge jýyq usynys engizdi, onyń ishinde kólik ınfraqurylymyn damytý bólimi boıynsha. Biz, joba avtorlary retinde, olardy jumysqa qabyldadyq jáne qujatta yńǵaıly kólik júıesin qurý úshin sharalar engizdik, sonyń ishinde keıbir qurylys erejeleri men qoǵamdyq kólikterge arnalǵan arnaıy dálizder, osylaısha adamdardyń qozǵalysy retteledi ári kólik az júretin bolady.
Jalpy alǵanda, jańa Bas jospar qoǵamdyq kólik dálizderiniń qýatyna qaraı aýmaqtardy damytýǵa baǵyttalǵan tranzıttik-baǵdarlanǵan damý (TBD) qaǵıdatyna negizdeledi.
TBD prınsıpterin naqty sheshimderde iske asyrý
TBD-ny naqty iske asyrý úshin magıstraldyq qoǵamdyq kólik dálizderin (BRT, LRT, metro) uıymdastyrý jáne jaıaý júrginshilerge qol jetimdilik radıýsynda bólingen jolaqtardy qurý, sondaı-aq osy dálizderge jaıaý júrginshiler ınfraqurylymy, velojoldar men velojolaqtar, velosıpedter men elektr skýterlerdi jalǵa berý júıelerin jetkizý qajet.
Munyń bári qoǵamdyq kóliktiń qoljetimdiligin qamtamasyz etýge jáne jeke avtokólikpen júrý qajettiligin aıtarlyqtaı azaıtýǵa múmkindik beredi. Halyqtyń qoldanystaǵy jáne bolashaqta ósip kele jatqan tyǵyzdyǵyn, sondaı-aq jańa polıortalyqtardyń qalyptasýyn eskere otyryp, qazirdiń ózinde burynǵy jáne bolashaq shoǵyrlaný jáne jumys oryndaryn baılanystyrý, sondaı-aq olardyń arasyndaǵy ýchaskelerdi qarqyndy etý qajet.
Nátıjesinde, bul qala deńgeıinde damyǵan kóshe-jol jelisi jáne qoǵamdyq kóliktiń júrdek túrlerin uıymdastyrý arqyly bes polıortalyq baılanysyn qamtamasyz etýge jáne jergilikti deńgeıde, biraq jaıaý jáne velosıpedpen júrýge úlken nazar aýdara otyryp, dál osylaı jasaýǵa múmkindik beredi.
Kólik aýystyrý toraptarynyń (KAT) róli
Metro, BRT, LRT (jedel tramvaı), sondaı-aq bólingen jolaqtar qalanyń belgili bir jerlerinde qalalyq jáne aýdandyq mańyzy bar kólik-aýystyrý toraptarymen (KAT), jergilikti baılanystar deńgeıinde ózara baılanysty bolady, sondaı-aq olarǵa múmkindiginshe veloınfraqurylym (velojoldar, velojolaqtar) jetkiziledi, al KAT aýmaǵynda qalalyq jáne aýdandyq mańyzy bar kólik-aýystyrý toraptarymen (KAT) jeke velosıpedter men qalalyq velosıpedterdi jalǵa berý stansıalary. Osylaısha, KAT qoljetimdilik aımaǵy, velo jáne qoǵamdyq kólikterdiń tartymdylyǵy tabıǵı túrde artady. Sonymen qatar, KAT birqatar avtobýs marshrýttaryn ońtaılandyrýǵa múmkindik beredi, osylaısha magıstraldyq jáne tasymaldaý marshrýttary paıda bolady, al magıstraldarda joldaǵy qashyqtyqty tómendetý arqyly qozǵalys aralyǵyn azaıtýǵa bolady. Aıta ketý kerek, tolyqqandy KAT Almaty - 2 vokzalynda paıda bolady. Bul Raıymbek batyr metro stansıasyn da qoljetimdi etýge, sondaı – aq qala mańyndaǵy avtobýstardyń baǵyttaryn Qonaev qalasyna, sondaı-aq Qazaqstannyń basqa qalalaryna elektr poıyzymen ketýge múmkindik beretin vokzalǵa tikeleı jetkizýge, «aınalma» jasap, Raıymbek-Súıinbaı qıylysynan Abylaı han dańǵylyna deıin barýdyń qajeti bolmaıdy. Almaty -1 vokzalynyń janynda metroǵa aýysý qoljetimdi bolady, al uzarǵan jeliniń ózi de BRT jáne LRT-men túıisetin bolady.
Jergilikti KAT-ty uzartý arqyly avtomobılmen taý ortalyqtaryna barý qajettiligin azaıtý úshin aspaly jol stansıalarymen biriktirý múmkindigi odan ári pysyqtalýda. Keıbir KAT aýmaǵynda júrgizýshilerdi demalýǵa jáne aýystyrýǵa arnalǵan jaǵdaılary bar turaq-burylý alańdary da paıda bolady.
JRK men JAK týraly
Magıstraldyq kóliktiń jekelegen dálizderi týraly aıta otyryp, Tımırázevtegi JAK tájirıbesi turǵyndar bir jyl ishinde kólik artyqshylyqtaryn tez qabyldasa, onda jeke kólik is júzinde azaıady jáne júrdek kólikterdiń arqasynda jolaýshylar aǵyny shamamen 2 ese artatyn bolady. Sondyqtan bas josparda kólikke minýdiń yńǵaılylyǵyn qamtamasyz etý úshin JAK dálizderiniń sanyn, onyń ishinde olardyń metro jáne JRK dálizderimen baılanysyn ulǵaıtý kózdelgen.
JRK jobasy qalada kópten beri qajet bolyp keledi, Almatyda ol júris bóligindegi júrdek tramvaı túrinde kólik aǵynynyń qalǵan bóliginen oqshaýlanatyn bolady.
Tóle bı kóshesi boıyndaǵy «Zerdeli» shaǵynaýdanyna shyǵatyn trassadan basqa jáne qalanyń batysy men soltústik-batysyndaǵy «Barlyq» bazary aýdanyndaǵy KAT-tan basqa, sondaı-aq Raıymbek dańǵyly arqyly «Shyǵys qaqpasy» KAT-ǵa shyǵatyn belgili trassadan basqa, «Orbıta» shaǵynaýdanynda, «Almagúl» shaǵynaýdanynda (Toraıǵyrov kóshesin shyǵysqa qaraı Jarokov kóshesine deıin tesý arqyly) jáne «Qazaqfılm» shaǵynaýdanynda qalyptasqan trassa aımaǵy arqyly BRT jelisin ótkizý jáne Toraıǵyrov kóshesi men B. Momyshuly kóshesiniń qıylysy arqyly osy aýdandardy Momyshuly kóshesindegi shaǵynaýdandarmen baılanystyrý usynylady, nátıjesinde KAT baılanystaryn aıtpaǵanda, metro, BRT jáne basqa LRT jelilerimen birneshe baılanys qalyptasatyn bolady.
Keleshekte JRK jelisi Almaty - 3 jańa stansıasyna (vokzalyna) jetedi, soltústik-shyǵysta JRK jelisi áýejaı aýmaǵyna deıin baratyn bolady.