QR Premer-Mınıstri Álıhan Smaıylovtyń tóraǵalyǵymen ótken Memleket basshysynyń Saılaýaldy baǵdarlamasy men Joldaýyn iske asyrý jónindegi respýblıkalyq shtab otyrysynda «Keleshek» biryńǵaı erikti jınaqtaý júıesin engizý jónindegi sharalar qaraldy.
Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstri Saıasat Nurbek bala týý kórsetkishiniń kóbeıýine baılanysty bolashaqta bilim berý júıesine túsetin júktemeniń edáýir artatynyn atap ótti. Búgingi tańda memlekettik bilim berý tapsyrysy mektep túlekteriniń 40%-dan astamyn granttarmen qamtýǵa múmkindik beredi. Alaıda qoldanystaǵy tásilder saqtalsa, 2040 jylǵa qaraı bul kórsetkish shamamen 15%-ǵa deıin qysqarady. Bul rette Mınıstrlik 2020 jyldan bastap jyl saıyn granttar sanyn orta eseppen 10%-ǵa ulǵaıtady.
Osyǵan baılanysty Memleket basshysynyń Joldaýyn oryndaý aıasynda azamattarǵa joǵary bilimdi qoljetimdi etýdiń qosymsha tetigi retinde qoldanystaǵy qoldaý sharalaryn biriktiretin «Keleshek» biryńǵaı erikti jınaqtaý júıesin ázirleý bastaldy.
Atalǵan júıe sheńberinde balaǵa arnaıy shot ashýǵa bolady, oǵan memleket 60 AEK mólsherinde (5 jastaǵy balalarǵa) bilim alýǵa bastapqy kapıtal salady. Budan ári oǵan ata-analardyń erikti jarnalary, 5-7% mólsherinde jyl saıynǵy memlekettik syıaqy jáne ınvestısıalyq tabys esebinen qarajat jınaqtalady. Osylaısha, aıyna 1 AEK (3 450 teńge) mólsherindegi eń tómengi jarna salynyp otyrsa, bala 18 jasqa tolǵanda shotynda 3,3 mln teńgeden astam qarajat jınalmaq. Tıisinshe, ata-analardyń erikti jarnalary, mysaly, aıyna 3 AEK-ke deıin kóbeıse, 7 mln teńgeden astam qarajat jınaqtaý múmkindigi bolady.
Sonymen qatar halyqtyń áleýmettik osal toptaryn qoldaýdyń qosymsha sharalary kózdeledi, ásirese ózgerister jetim balalar men ata-anasynyń qamqorlyǵynsyz qalǵan balalarǵa qatysty bolady. Sondaı-aq aqshanyń qunsyzdanýynan qorǵaý quraldary qarastyrylǵan.
Oǵan qosa Memleket basshysynyń «Ulttyq qor – balalarǵa» bastamasy aıasynda qarajat jınaqtalatyn bolady, bul keıinnen qarajatty bir jerge shoǵyrlandyrýǵa, tańdaǵan JOO-ǵa oqý aqysyn tóleýge múmkindik beredi.
Oqýshylar UBT tapsyrý qorytyndysy boıynsha úmitker bola alatyn memlekettik bilim berý granttaryn bekitý júıesi saqtalatyny atap ótildi. «Keleshek» júıesi azamattardy qoldaýdyń qosymsha tetigi bolmaq. Bul rette talapker grantqa túsken jaǵdaıda, shotynda jınaqtalǵan qarajatty turǵyn úı satyp alýǵa jumsaı alady.
Mınıstr júıeni qurý aıasynda barlyq jınaqtaý prosesin sıfrlandyrý, tolyǵymen ashyqtyqty qamtamasyz etý jáne tıisti modýldi ekinshi deńgeıdegi bankterdiń qosymshalaryna ıntegrasıalaý kózdelip otyrǵanyn atap ótti.
Josparlanǵan iske asyrý tetikteri týraly «Qarjy ortalyǵy» AQ basqarma tóraǵasy Asqar Ibraımov aıtyp berdi. Taqyryp boıynsha QR Premer-Mınıstriniń orynbasary Tamara Dúısenova túsinikteme berdi.
Premer-Mınıstr «Keleshek» erikti jınaqtaý júıesin engizý máselesi qazaqstandyq otbasylardyń barlyǵyna qatysty ekenin atap ótti.
«Onda memleketten beriletin bastapqy kapıtal, ata-analardyń erikti salymdary, ınvestısıalyq kiris jáne memlekettik syıaqy qarastyrylǵan. Osylaısha, jeńildetilgen bilim berý nesıeleriniń ıntegrasıasyn eskere otyryp, “Keleshek” biryńǵaı ortaq jınaqtaý júıesinde memlekettik qoldaý sharalary shoǵyrlandyrylatyn bolady. Oqýǵa túskenshe jınaqtalǵan qarajat joǵary bilimdi neǵurlym qoljetimdi etýge múmkindik beredi», — dedi Álıhan Smaıylov.
Úkimet basshysy atap ótkendeı, eldiń ál-aýqaty men básekege qabilettiligi halyqtyń bilim deńgeıine tikeleı baılanysty. Dúnıejúzilik banktiń málimetinshe, ekonomıka ósiminiń 16%-y fızıkalyq kapıtalǵa, 20%-y tabıǵı kapıtalǵa, qalǵan 64%-y adamı jáne áleýmettik kapıtalǵa baılanysty.
Úkimet basshysy memleket buǵan deıin de jastarǵa joǵary bilim alýǵa jan-jaqty qoldaý kórsetkenin atap ótti. Máselen, sońǵy 6 jylda ýnıversıtetterde oqýǵa arnalǵan granttar sany is júzinde 2 ese ósti.
«Bıyl 73 myńnan astam grant (bakalavrıat) bólindi, 2017 jyly bólingen granttar sany 38 myńnan astam bolǵan. Sondaı-aq úsh jyl ishinde bir bilim alýshyǵa jumsalatyn qarajat kólemi 2019 jylǵy 420 myń teńgeden 2023 jylǵy mln teńgege deıin eki ese ósti», — dedi Álıhan Smaıylov.
Sonymen qatar 2019 jyldan 2022 jylǵa deıin týý kórsetkishiniń ósýin eskere otyryp, 2040 jylǵa qaraı 18 jastaǵy qazaqstandyqtar sany aıtarlyqtaı ósedi dep kútilýde. Bul rette granttar sanyn arttyrý olardyń kóbin joǵary bilimmen qamtýǵa múmkindik bermeıdi.
«Keleshek» osy máselelerdi sheshýge kómektesýi kerek. Bilim berýdiń qoljetimdiligi men sapasy resýrstardy shoǵyrlandyrý jáne memleket, bıznes, oqý oryndary men azamattar arasynda jaýapkershilikti bólý esebinen qamtamasyz etiletin bolady. Bul birinshi mamandyqty alǵanǵa deıin balalardy tolyq qoldaýǵa múmkindik beredi», — dedi Álıhan Smaıylov.
Premer-Mınıstr «Keleshek» júıesin kelesi jyly engizý qajet ekenin atap ótti. Osyǵan baılanysty usynylyp otyrǵan sharalardy keńinen talqylap, júıeniń áreket etý tetigin jan-jaqty pysyqtaý talap etiledi.
«Bul tek mınıstrlik úshin ǵana emes, sondaı-aq halyq pen barlyq qatysýshy úshin qarapaıym ári túsinikti bolýy kerek», — dep túıindedi Úkimet basshysy.