26 qazanda Bishkekte Shanhaı Yntymaqtastyq Uıymyna múshe memleketterdiń úkimet basshylary keńesiniń 22-shi otyrysy ótti. Resmı shara bıyl 4 shildede Úndistannyń astanasy Nú-Delıde ótken samıttiń jalǵasy. Samıtte Nú-Delı deklarasıasy qabyldanǵan bolatyn. Sonymen qatar, uıymnyń 2030 jylǵa deıingi Ekonomıkalyq damý strategıasyn qabyldaý týraly sheshimge kelgen edi. Endi mine, uıymǵa múshe memleketterdiń úkimet basshylary jınalǵan otyrysta ony júzege asyrý maqsatynda resmı qujattarǵa qol qoıyldy.
PANDEMIA ÓMİRDİ ÓZGERTTİ
COVID-19 ómirimizdi ózgertti. Bárimiz betpe-bet qarym-qatynastan alystadyq. Onyń ornyna onlaın men elektrondy baılanysqa etimiz úırendi. Kúndelikti adamı qarym-qatynas qana ózgergen joq. Mektep pen oqýshy, satýshy men klıent, azamat pen memleket, memlekettik organdardyń ózara baılanysyna pandemıa ózgeris alyp keldi.
Pandemıa kezin eske túsireıikshi. Bárimiz úıde boldyq. Kóshege, dalaǵa shyǵýdan qaldyq. Tipti, qol alysa almaı qaldyq. Boıymyzdy úreı bılegen ýaqytta kúndelikti turmysqa qajettini onlaın tapsyryspen aldyq. Glovo, Wolt degenderdi qoldanbaǵan jan joq shyǵar. Moped, elektr samokattarmen júıtkigen kýrerler bárin tasydy. Al endi bárimizge tanys kúıbeń tirshilikke oralǵanda, olardyń jolymyzdy japqany unamaı qaldy. Dese de, bul basqa áńgime. Sol kezde elektrondy saýdada serpilis boldy. Ózimizdiń onlaın- platformalar biraz áleýetin arttyrdy. Endi tek elimizde ǵana emes, halyqaralyq deńgeıge shyǵý qajet.
ELEKTRONDY SAÝDA MAŃYZDY
Osy oraıda, Úkimet pen jeke kásipkerlerdiń oıy túıisti. Úkimettiń basty mindeti otandyq kompanıalardy halyqaralyq saýda alańdarynda qoldaý, qorǵaý. Bázbireýler muny proteksıonızm deýi múmkin. Biraq ózimizdi bizden basqa eshkim qoldamaıdy. Tek halyqaralyq saýda quqyǵynan tysqary shyǵyp ketpesek boldy.
Úkimet basshysy Álıhan Smaıylov óz sózinde SHYU elderi arasyndaǵy elektrondyq saýdany damytý úshin kedendik rásimderdi jeńildetýge shaqyrdy.
«Elektrondyq saýda keleshegi zor salalardyń birine aınalyp otyr. Túrli baǵalaýlar boıynsha, SHYU elderinde elektrondyq satýdan túsken jalpy tabys bıyl shamamen $1,5 trln-dy quraýy múmkin. Biz eń áýeli, kedendik rásimderdi jeńildetý arqyly, elektrondyq kommersıany qoldaý úshin qoldan kelgenniń bárin jasaýymyz kerek», – dedi Álıhan Smaıylov.
Shynynda da, elektrondy saýda kólemi jyl saıyn artyp keledi. Ulttyq statısıka búrosynyń málimetshe pandemıa kezinde ınternet komersıa ósken. 2021 jyly 1 trln teńgeden assa, 2022 jyly 1,3 trln teńgege jetken. Qazir onlaın tapsyryssyz ómirimizdi elestete almaımyz. Kaspi, Arbuz, Glovo bárimiz qoldanatyn onlaın- platformalar. E-commerse salasynyń bolashaǵy bar. Al Shanhaı yntymaqtastyǵy keńistiginde álemdik deńgeıdegi platformalar jetkilikti. Bir ǵana Qytaıdyń Alibaba group ınternet kompanıasyn aıtsa jetkilikti. Reseıdiń Wildberries onlaın- reteıleri elimizde tanymal. Qazir alysqa barmaı qoldaǵy uıaly telefon arqyly tapsyrys berýge bolady. Bul baǵytta biz de artta qalmaýymyz qajet. Básekege qabiletti otandyq ınternet kompanıalardyń deńgeıin halyqaralyq deńgeıge jetkizý qajet. Ásirese, elimizdiń tehnologıalyq alpaýyty Kaspi-diń áleýeti bar.
Osy maqsatta Premer-mınıstr uıym elderiniń keden organdary basshylarynyń kezekten tys otyrysyn ótkizýdi usyndy. Sebebi, taýar tasymalyn retke keltirý mańyzdy másele. Shekaradan taýarlar erkin ótýi tıis.
EKOLOGIALYQ MÁSELE ALAŃDATADY
Nú-Delı samıtinen keıin Qazaqstan uıymǵa bir jyl tóraǵa qyzmetin atqarady. Otyrys sońynda delegasıa basshylary birqatar qujattarǵa qol qoıdy. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev kelesi jyldy Ekologıa jylyn atap ótýdi usynǵan bolatyn. Soǵan sáıkes, 2024 jyly SHYU-nyń Ekologıa jylyna arnalǵan is- sharalar jospary qabyldandy. Túrli ekologıalyq aksıalar, halyqaralyq konferensıalardy ótkizý josparlanýda.
Qazir adamzat ekologıalyq qaýip-qater aldynda tur. 2015 jyly BUU deńgeıinde Parıj kelisimi jasalǵan bolatyn. Onda álem elderi aýany lastaýshy zattardyń kólemin azaıtýǵa ýaǵdalasqan bolatyn. Qazaqstan da, SHYU da kósh sońynda qalmaýy tıis. SHYU men BUU qorshaǵan ortany qorǵaý týraly Baǵdarlamasy arasyndaǵy baılanysty nyǵaıtýdy Memleket basshysy Nú-Delıdegi samıtte usynǵan edi. Elimizdiń tóraǵalyǵy kezinde osy máseleni júzege asyrýǵa áreket jasalynýy múmkin.
«Almaty-akshamy», №129, 28 qazan, 2023 jyl