QR Premer-Mınıstr Oljas Bektenovtiń tóraǵalyǵymen ótken Úkimet otyrysynda qarjy mınıstri Mádı Takıev salyqtyq jáne kedendik ákimshilendirý sharalaryn jetildirýdiń perspektvaly josparlary týraly baıandady.
Mınıstrdiń málimdeýinshe, sońǵy 5 jylda, salyqtyq jáne kedendik ákimshilendirý sharalary men olardy sıfrlandyrý esebinen, respýblıkalyq búdjet qosymsha 4 trln teńgege toltyryldy. Onyń 23%-y, nemese 932 mlrd teńgesi 2023 jyly tústi.
Bıyl ákimshilendirýge arnalǵan kiris boıynsha 1,6 trln teńgege jospar qurylǵan. Bul – aldyńǵy jylǵy deńgeıden 173%-ǵa kóp.
«Atalǵan naqty mindetke qol jetkizý úshin birqatar sharalar atqarylyp jatyr. Birinshiden, «taza paraqtan retteý» sheńberinde salyqtyq tekserýdi belgileý kezinde, Táýekelderdi basqarý júıesiniń (TBJ) ólshemsharttary qaıta qaraldy. Endi olar, naqty irikteý ádisimen júrgiziledi. Nátıjesi, aıtarlyqtaı jaqsy bolyp tur. Máselen, 2022 jylmen salystyrǵanda, salyqtyq tekserý sany 16%-ǵa azaısa da, salyqtyq óndirip alý eki esege ulǵaıdy», — dedi spıker.
Onyń aıtýynsha, bıylǵy birinshi jartyjyldyqta tekserý júrgizý úshin, táýekel deńgeıi joǵary 760 kásipkerler sýbektisi iriktep alynǵan. Oǵan qosa, iri salyq tóleýshilerdiń, sondaı-aq munaı sektory men taý-metallýrgıa kesheni kásiporyndarynyń salyqtyq áleýetin arttyrý máselesi de belsendi pysyqtalýda.
Olardy tıimdi ákimshilendirýde, deńgeıles monıtorıń boıynsha pılottyq jobany iske asyrý úlken áleýetke ıe, ol – jańa Salyq kodeksindegi jańashyldyqtyń birine aınalady.
Joba memleket pen bıznes arasyndaǵy senimdi qatynas jolyn qurý múmkindigine baılanysty, keleshegi zor. Fıskaldyq organdar kásiporyndardyń qarjylyq eseptiligi men tarıhı derekterine qol jetkize alady, al kásiporyndar óz kezeginde olardyń saraptamalyq usynystaryn alady. Pılottyq joba iske qosylǵannan beri búdjet 102 mlrd teńgege tolyqqan.
Qarjy mınıstrligi aldyn-alý tetikterimen belsendi jumys júrgizip, oryn alǵan quqyq buzýshylyqty qýdalaǵansha, onyń aldyn alǵan durys degen qaǵıdany ustanady. Osy maqsatta, «Elektrondyq shot-faktýra» aqparattyq júıesinde elektrondyq shot-faktýralardy tirkeý nemese jazyp berý kezinde adamdy bıometrıalyq sáıkestendirý fýnksıasy iske asyryldy. Bul kompanıalardy bógde adamdarǵa tirkeý, sondaı-aq jalǵan shot-faktýralardy jazyp berý táýekelderin aldyn alýǵa múmkindik beredi.
«Memleket basshysynyń bıylǵy naýryz aıyndaǵy berilgen tapsyrmasyn iske asyrý maqsatynda qosylǵan qun salyǵyn qaıtarý rásimderi qaıta qaraldy. Sondaı-aq qosylǵan qun salyǵyn jedel qaıtarýdy qamtamasyz etýge múmkindik beretin, taldamalyq júıe ázirlendi. Bul otandyq taýar óndirýshilerge aıtarlyqtaı qoldaý bolady. Atap ótý kerek, sońǵy eki aıda biz eksporttaýshylarǵa qosylǵan qun salyǵyn qaıtarý boıynsha bereshektiń jalpy somasynyń shamamen jartysyn búdjetten qaıtardyq. Bul jumys jalǵasatyn bolady», — dep atap ótti mınıstr.
Kedendik ákimshilendirýde táýekel beıinderi jetildirilip, júkterdi tekserý ýaqyty aıtarlyqtaı azaıdy. Sondaı-aq qaǵazsyz tranzıt boıynsha pılottyq joba júzege asyrylyp keledi, bul da tekserýler sanyn azaıtýǵa múmkindik beredi. Joba synaqtan sátti ótken jaǵdaıda, osy tájirıbeni taratý josparlanyp otyr.
9 ótkizý pýnktin jańǵyrtý, jáne zamanaýı sheshimderdi engizý jalǵasýda. Bul tıisti pýnktterdiń ótkizý múmkindigin 6 esege ulǵaıtady, óz kezeginde júkterdiń ótý ýaqyty 2 esege qysqarady. Barlyq jumystar jyl sońyna deıin aıaqtalady. Qabyldanyp jatqan sharalar, eldiń kólik-logıstıkalyq áleýetin aıtarlyqtaı nyǵaıtýǵa múmkindik beredi.
Syrtqy shekaranyń barlyq ótkizý beketterinde (Qytaı Halyq Respýblıkasy, Ózbekstan Respýblıkasy, Túrikmenstan Respýblıkasy) jáne Eýrazıalyq Ekonomıkalyq Odaqqa múshe eldermen ishki shekaranyń 7 ótkizý beketinde elektrondyq kezek júıesi engizildi. Nátıjesinde, tasymaldaý prosesiniń ashyqtyǵy men jyldamdyǵy qamtamasyz etildi, avtokóliktiń jınalyp qalýy barynsha azaıtyldy. Bul – Ortalyq Azıadaǵy jalǵyz júıe. Atalǵan faktorlar jaldaý qunyna áser etedi, tasymaldaýshylar shyǵyndarynyń tómendeýine alyp keledi, bul taýardyń baǵasyna oń áser etedi.
Sondaı-aq ótken jyly qytaı baǵytyna elektrondy formatta sheteldik ruqsat blankilerin berý boıynsha pılottyq joba iske qosyldy. Ótkizý múmkindiginiń 61%-ǵa ósýi atalǵan qyzmettiń oń áserin rastap otyr. Bul rette naryqtaǵy otandyq tasymaldaýshylardyń úlesi artty. Osyǵan baılanysty, Kólik mınıstrligimen kelisim boıynsha pılottyń merzimi, taǵy bir jylǵa uzartylady. Jalpy qabyldanyp jatqan sharalar, osy jyly kedendik tólemderdi 2023 jylmen salystyrǵanda 31%-ǵa ulǵaıtýǵa múmkindik beredi.
Mádı Takıev Qarjy mınıstrliginiń salyqtyq jáne kedendik ákimshilendirýdi sıfrlyq transformasıalaý boıynsha júrgizip jatqan jumysy týraly baıandady.
«Bizdiń basty mindetimiz – memleket aldyndaǵy salyqtyq mindettemelerdi oryndaýdyń barlyq prosesin barynsha jeńildete otyryp, salyq tóleýshiler úshin meılinshe qolaıly jaǵdaılar jasaý. Birinshiden. Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha Memlekettik kirister komıtetiniń barlyq aqparattyq júıelerine, táýelsiz IT-aýdıt júrgizý boıynsha jumys bastaldy. Onyń nátıjesinde, Memlekettik kirister komıtetiniń jańa aqparattyq arhıtektýrasy qalyptasady. Osyǵan qaramastan bıyl salyqtyq jáne kedendik aqparattyq júıelerdi ıntegrasıalaýdy aıaqtaımyz. 14 júıeniń ornyna tek 5 júıe jumys isteıtin bolady. Osylaısha, biz túbegeıli jańa ári birtutas sıfrlyq júıe ázirleýdemiz. Ol bıznestiń jumys isteý sıklynyń barlyq kezeńderinde ony qoldaýdyń servıstik úlgisine aınalady, bul kásipkerlerge túsetin ákimshilik júktemeni aıtarlyqtaı azaıtady», — dep málimdedi qarjy mınıstri.
Búginde salyq tóleýshiler, aldaǵy ýaqytta salyq tóleý jáne salyq eseptiligin tapsyrý merzimi týraly push-habarlamalar arqyly eskertiledi. «E-Salyq Business» mobıldi qosymshasy, arnaıy salyq rejımin qoldanatyn jeke kásipkerlerge salyq eseptiligin usynýdan bas tartýǵa múmkindik berdi. Baǵdarlama kiristi avtomatty túrde anyqtaıdy jáne salyqty esepteıdi.
Mobıldi qosymsha 2023 jyly qyrkúıekte platformalyq jumys isteý boıynsha pılottyq jobany iske qosýǵa múmkindik berdi. Birinshi kezeńde Iandeks Taksımen yntymaqtastyq týraly kelisim jasaldy. Qazirdiń ózinde Astana, Almaty qalalarynda 10 myńǵa jýyq taksı júrgizýshisi jobaǵa qatysýda.
Sondaı-aq búginde, sıfrlyq sheshimderdiń aýqymyn keńeıtý boıynsha ázirlemeler júrgizilýde. Osy maqsatta kásipkerlerdiń pikirin eskere otyryp, bıyl taǵy 20 qosymsha qyzmet túrin engizý josparlanyp otyr. Osylaısha, azamattardyń salyqtardy esepteýge jáne olardy esepteýdiń durystyǵyna az ýaqyt jumsaýy úshin fıskaldyq sharalarǵa ekpin bermeı, proaktıvti modelge kóshý júzege asyryldy.
«Bıznesti qoldaýdyń tolyqqandy Servıstik modeli basqa ýákiletti memlekettik organdardyń derekter qoryndaǵy málimetterdi toltyrýdy, onyń ishinde olardyń ıntegrasıasyn talap etedi. Bıyl biz birneshe kózden alynǵan derekterdi taldaý jáne baqylaý múmkindikterin damytý, sondaı-aq zamanaýı taldaý quraldaryn paıdalaný, Táýekelderdi basqarý júıesin qoldaný aıasyn keńeıtý men táýekelderdi anyqtaý turǵysynan, Elektrondyq shot-faktýra jáne Táýekelderdi basqarý júıeleriniń fýnksıonalyn keńeıtý jumystaryn aıaqtaýdy, josparlap otyrmyz. Ol jasandy ıntellekt elementteri negizinde taldamalyq esepteýler júrgizýge, jáne salyqtyq buzýshylyqtar men táýekel aımaqtaryn belsendi túrde anyqtaýǵa múmkindik beredi», — dedi spıker.
Mınıstrdiń aqparatyna súıensek, «ASTANA-1» jáne «Bir tereze» aqparattyq júıeleriniń qoldanystaǵy fýnksıonalyn, jańadan qurylǵan «KEDEN» aqparattyq júıesine beriledi. Atalǵan júıe aıasynda basqa da paıdaly jańa qyzmetter men modýlder ázirlenetin bolady.
Sonymen qatar Qarjy mınıstrligi boıynsha, kóptegen máseleni sheshetin jańa sıfrlyq platforma qurý jumystary bastady, ol:
-
búdjetti josparlaýdan bastap, ıgerýge deıingi búdjetti aldyn ala baqylaýdy júzege asyrýǵa;
-
otandyq óndirýshiler týraly tolyq taldaý jasaýǵa, onyń ishinde kompanıalar men óndiriske memlekettik qoldaý sharalarynyń, jeńildikter men basqa faktorlardyń áserine qatysty jáne taǵy basqa ózekti máselelerdi sheshýge múmkindik beredi.
«Qarjy mınıstrligi bıyl búdjettiń kirister bóliginiń atqarylýy, salyqtyq jáne kedendik ákimshilendirýdi jetildirý, olardyń prosesterin sıfrlandyrý boıynsha keshendi jumystardy jalǵastyratyn bolady», — dep qorytyndylady Mádı Takıev.