Bizdiń babalarymyz qyrkúıek (mızam) aıyn qýana qarsy alǵan. Kelýin asyǵa kútken. Bul aı el baılyǵynyń eselenetin, kóktemgi-jazǵy sharýa jumystarynyń qorytyndylanatyn kezi. «Balapandy kúzde sana» degen qanatty sóz bar. Burynǵylar kúz aılaryn jylaýyq kúz, jomart kúz, kúreń kúz, sary kúz, altyn kúz, t.b. dep birneshe mezgilge bólgen. Qazir jylaýyq kúz. Óıtkeni, bul aıda jaýyn-shashyn kóp bolady.
«Jylaýyq» aı da kelip jetti. Shylqyldaǵan shyǵy, jaýyn-shashyny, jeli jıi kórinis beretin bolǵandyqtan qazekeń qyrkúıekti osylaı dep ataǵan. Bul joly aıdyń basy jaýyn-shashynsyz bastaldy. Degenmen, kúzdiń kúni qashanda turaqsyz.
Ary qaraı amaldar óziniń retimen júre beredi. Aldymyzda – «Masaq» amaly kele jatyr. Tabıǵat tamyrshysy atanǵan kónekóz qarttar men qazaq esepshileriniń esebi boıynsha, mızamnyń (qyrkúıektiń) 10–15 aralyǵynda júredi. Osy mezgilde bala-shaǵa egini jınalǵan atyzdyń masaǵyn teretin bolǵan. Malshylar jınalyp bolǵan atyzǵa mal baǵady, kári-qurtań, bala-shaǵa jáne artyq eńbekkúshter masaq teredi. Sol sebepti, amal «masaq» atalsa kerek.
Qazir egin orylyp, qyrmanǵa qyzyl tolyp, jumys qyzyp jatqan qarbalas kez. Dıqan ala jazdaı tókken teriniń jemisin jıyp jatyr. Mundaıda aýyl qarttary men jastary qyrman bastyryp jatqan sharýalar qosynan tabylyp, aq tilegin bildirip, qol kómegin tıgizetin bolǵan. Olarǵa keýsen beriledi. Keýsen – kómekshilerge beriletin jańa astyq...
Qyrkúıekte kún salqyndaıdy. Shyq túsedi, shóp býyny qataıyp, japyraqtar sarǵaıady. Tipti, keıbir aǵash japyraqtary saýdyrap túsip, kórkinen aırylady.
Bul aıdyń Mızam jáne Mızan degen de janama ataýlary bar. Mızam – (nızam) jarǵy, ereje, qaǵıda degendi bildirse, Mızan – tarazy, ólsheýish ataýy. «Aqyl-mızan ólsheý qyl» (Abaı).
Ertede babalarymyz zańlamalyq qaǵıdalardy osy kúz aıynda shyǵaryp, qabyldaǵan. Jyl boıy atqarylǵan jumystardyń qaı-qaısysy da osy kúz aıynda qorytyndylanady, ıaǵnı tarazylanady.
Babalar kún men aıdyń qımyl-áreketine qarap, aýa raıyndaǵy ózgeristerdi boljaı bilgen. Bul boljamdar qazirge deıin turmys-tirshiligimiz ben óndiris jaǵdaıy úshin paıdalanylyp keledi. Tarazynyń týǵanyna qaramastan, kún áli ystyq qalpyn saqtaýda.
Búgin qoldanystaǵy kúntizbe boıynsha, qyrkúıektiń – 2-si. Aı júıesine súıensek, tamyzdyń – 16-sy. Al qazaqy esep búgin qyrkúıektiń jıyrmasynshy juldyzyn meńzep tur. Apta jańa aıdyń basyn,tamyzdyń ortasyn jáne alǵashqy úsh aptasyn qamtyp tur. Bul aı kúnderiniń turaqsyzdyǵyn ańǵartsa kerek.
Degenmen, kúnniń ystyǵy áli biraz ýaqyt saqtalady. Alda «Mızam shýaq», «Kempir shýaq» sıaqty shýaqty amaldar bar.