2024 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev aıqyndaǵan memlekettik áleýmettik saıasattyń negizgi baǵyttaryn iske asyrý, halyqtyń ómir súrý deńgeıin jaqsartý jáne eńbek salasyndaǵy ádilettilikti qamtamasyz etý jóninde keshendi sharalar qabyldaı otyryp, jumysty jalǵastyrdy.
Sonyń sheńberinde áleýmettik qorǵaý, jumyspen qamtý, eńbek quqyǵyn qorǵaý jáne múgedektigi bar adamdar úshin áleýmettik ınklúzıany qamtamasyz etý baǵytynda mańyzdy qadamdar jasaldy. Mınıstrliktiń bıylǵy qyzmeti sıfrlandyrýǵa jáne barlyq prosestiń ashyqtyǵyn arttyrýǵa baǵyttalǵanyn atap ótken jón, bul halyq úshin áleýmettik qyzmetterdiń qoljetimdiligi men tıimdiligin arttyrýǵa múmkindik berdi. Bul týraly Primeminster.kz saıty habarlaıdy.
Áleýmettik tólemder men zeınetaqy jınaqtaryn arttyrý
2024 jylǵy mańyzdy qadamdardyń biri bazalyq jáne ortaq zeınetaqylardy, sondaı-aq memlekettik járdemaqylardy ındeksteýmen baılanysty áleýmettik tólemderdi arttyrý boldy. Inflásıanyń boljamdy deńgeıin eskere otyryp, tólem mólsheri ulǵaıtyldy.
Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha 2023 jyldan bastap bes jyl ishinde eń tómengi bazalyq zeınetaqyny eń tómengi kúnkóris deńgeıiniń 70%-na deıin, eń joǵarǵysy – 120%-ǵa deıin jyl saıyn kezeń-kezeńimen arttyrý júzege asyrylady. Máselen, 2024 jylǵy 1 qańtardan bastap bazalyq zeınetaqynyń eń tómengi mólsheri eń tómengi kúnkóris deńgeıinen 60%-dan 65%-ǵa deıin ósti, bul 28 215 teńgeni quraıdy, eń joǵary mólsheri – eń tómengi kúnkóris deńgeıinen 100%-dan 105%-ǵa deıin, bul 45 578 teńgeni quraıdy.
Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi de óskeleń urpaqtyń bolashaq zeınetaqylary deńgeıin arttyrý baǵdarlamasyn júzege asyrýdy jalǵastyrdy. 2024 jylǵy 1 qańtardan bastap jumys berýshilerdiń mindetti zeınetaqy jarnalaryn kezeń-kezeńimen iske asyrý bastaldy, olar jumys isteıtin 4,3 mln-nan astam azamattyń shotyna aýdaryldy.
2024 jyly zıandy eńbek jaǵdaıynda uzaq ýaqyt jumys isteıtin azamattardy áleýmettik qoldaýǵa erekshe nazar aýdaryldy. Jańa arnaıy áleýmettik tólem engizilip, ol 2024 jyldyń 1 qańtarynan bastap 13 myń adamǵa taǵaıyndaldy.
Jalpy, 2024 jyly respýblıkalyq búdjetten áleýmettik tólemderge 5,3 trln teńge baǵyttaldy, bul elimizdiń búdjet shyǵystary jalpy kóleminiń 22%-yn qurady. Bul qarajat zeınetaqy men járdemaqy alatyn 4,5 mln azamatqa, onyń ishinde 2,4 mln zeınetker men 2,1 mln túrli áleýmettik tólem alýshylarǵa bólindi. Nátıjesinde, memlekettiń barlyq áleýmettik mindettemesi merziminde ári tolyq kólemde oryndaldy.
Jumyspen qamtýǵa járdemdesý jáne kásiptik baǵdar berý sharalary
Jumyspen qamtý salasynda Mınıstrlik jumyssyzdyqty azaıtýǵa jáne jumyspen qamtý prosesiniń ashyqtyǵyn qamtamasyz etýge baǵyttalǵan sharalardy iske asyrýdy jalǵastyrdy. Azamattardy jumysqa ornalastyrýdy josparlaýǵa jáne eńbek naryǵynyń qajettilikterin anyqtaýǵa múmkindik beretin óńirlik Jumyspen qamtý kartalarynyń bekitilýi – mańyzdy qadamdardyń biri.
2024 jyly 948 myń qazaqstandyqty jumysqa ornalastyrý josparlanǵan bolatyn, jeltoqsan aıynyń basynda 845 myńnan astam adam jumyspen qamtylǵany málim boldy, bul jyldyq jospardyń 89%-yn qurady.
-
Eńbek mınıstrligi jumyspen qamtýǵa járdemdesý sharalary keshenin iske asyrýda, onyń arasynda qyzmetkerlerdi kásipke oqytý men qaıta daıarlaý mańyzdy ról atqarady. Bıyl jumys berýshilerdiń qajettilikterin eskere otyryp, 9,6 myń jumyssyz azamat úshin qysqa merzimdi kýrstar uıymdastyryldy. Sonymen qatar skills.enbek.kz platformasynda 50 myńnan astam adam onlaın oqytýdan ótti, bul olardyń biliktiligin arttyrýǵa jáne eńbek naryǵynda básekege qabiletti bolýǵa múmkindik berdi.
-
Budan basqa, jalaqyny sýbsıdıalaý baǵdarlamalary belsendi júzege asyrylýda. Oǵan qoǵamdyq jumystar, áleýmettik jumys oryndary, jastar tájirıbesi jáne «Alǵashqy jumys orny», «Urpaqtar kelisimsharty» jáne «Kúmis jas» jobalary kiredi. Osy baǵdarlamalar aıasynda 180 myńnan astam adam sýbsıdıalanatyn jumys oryndaryna ornalastyryldy.
-
Kásipkerlikti qoldaý jáne jańa jumys oryndaryn qurý úshin «Bastaý Bıznes» jobasy jalǵastyryldy, onyń sheńberinde kásipkerlikke oqytýdan ótken azamattar ózderiniń mıkrobıznesin ashýǵa óteýsiz granttar ala alady. 2024 jyly mundaı kómekke 8,9 myń adam qol jetkizdi.
Jumyspen qamtý salasyndaǵy jańa jetistikterdiń biri azamattar úshin jańa múmkindikter ashqan sıfrlyq sheshimderdi engizý boldy. Atap aıtqanda, «Mansap Compasy» platformasy iske qosyldy, ol mamandyq tańdaý jáne mansap jolyn josparlaý quralyna aınaldy. Platforma suranysqa ıe mamandyqtar, oqytý talaptary, granttar men taǵylymdamalarǵa qol jetkizý múmkindikteri týraly ózekti aqparatty usynady. Bul mektep túlekteri men stýdentterge bolashaqty baǵdarlaýǵa kómektesedi ári jastardyń jumyssyzdyq deńgeıin tómendetýge yqpal etedi.
Stýdentter praktıkalyq daǵdylardy ıgerý úshin Elektrondy eńbek bırjasynda óndiristik praktıkadan ótý ornyn tabýǵa kómektesetin fýnksıonal iske qosyldy. Nátıjesinde stýdentter naqty daǵdylarǵa ıe bolady jáne básekege qabilettiligi artady.
Memlekettik ınvestısıalardyń tıimdiligin arttyrý úshin sapaly josparlaý mańyzdy aspekt bolyp sanalady. Osy maqsatta Jobalardyń ınovasıalyq navıgatory ázirlendi. Búgingi tańda júıede jospar boıynsha 150 myń jumys orny ashylatyn 755 ınvestısıalyq jobaǵa monıtorıń júrgizilýde. Keıinnen osy platforma arqyly memlekettik bastamalar sheńberinde iske asyrylatyn barlyq jobalarǵa monıtorıń júrgizý josparlanyp otyr. Budan basqa, Mınıstrlik óńirler men salalar bólinisinde «sapaly jumys oryndaryn» monıtorıńteýdiń aqparattyq júıesin paıdalanyp jatyr.
«Sapaly jumys orny» turaqty jumyspen qamtylǵan, qaýipsiz eńbek jaǵdaılary, kásibı damý jáne mansaptyq ósý múmkindikteri bar, eńbek quqyqtary men áleýmettik qorǵalýy qamtamasyz etilgen jumyspen qamtýdy bildiredi. Ótken jyly Qazaqstanda osyndaı 2,27 mln jumys orny bolǵan. Aldaǵy 3 jylda bul kórsetkishti 824 myńǵa arttyrý josparlanyp otyr.
Eńbek quqyǵyn qorǵaý jáne óndiriste jaraqat alýdy azaıtý
2024 jyly Mınıstrlik eńbek jaǵdaılaryn jaqsartý jáne jumysshylardyń quqyǵyn qorǵaý úshin aıtarlyqtaı qadamdar jasady. Mańyzdy jetistikterdiń biri eńbek ınspeksıasyn jergilikti atqarýshy organdardan Mınıstrliktiń qaramaǵyna alý boldy. Memlekettik eńbek ınspeksıasy komıteti aýmaqtyq bólimshelerimen birge quryldy. Bul eńbek zańnamasynyń saqtalýyn baqylaýdyń táýelsiz vertıkalyn qurýǵa múmkindik berdi.
Zań jáne kadr qyzmetin ortalyqtandyrý esebinen aýmaqtyq ınspeksıalar deńgeıinde tikeleı eńbek ınspektorlarynyń sany ulǵaıdy. Bul óz kezeginde qyzmetkerlerdiń quqyǵyy men múddesin qorǵaýdy, elimizdiń kásiporyndaryndaǵy qaýipsiz eńbek jaǵdaılaryn qamtamasyz etýge, sondaı-aq eńbek daýlary men janjaldardyń týyndaý táýekelderin azaıtýǵa yqpal etetin bolady.
Nátıjesinde, qyzmetkerlerdiń eńbek quqyǵynyń saqtalýyn, onyń ishinde jalaqynyń keshigýine qatysty tekserý kúsheıtildi. Máselen, 2024 jyldyń 11 aıynda 277 kásiporynda 4,4 mlrd teńge somasyna jalaqy boıynsha bereshek anyqtalyp, 17,5 myń qyzmetker óz jalaqysyn aldy.
Sonymen qatar júrgizilgen tekserýler barysynda 7 583, atap aıtqanda, eńbek salasynda – 5 723; eńbek qaýipsizdigi jáne eńbekti qorǵaý boıynsha – 1 793; halyqty jumyspen qamtý boıynsha – 67 quqyq buzýshylyq anyqtaldy. Jumys berýshilerge 2 998 uıǵarym berilip, 371 mln teńgege 3 359 ákimshilik aıyppul salyndy. Qabyldanǵan sharalardyń nátıjesinde 33 myńnan astam qyzmetkerdiń eńbek quqyǵy qorǵaldy.
Bıylǵy 11 aıda respýblıkadaǵy kásiporyndarda 1 211 adam zardap shekti. Zardaptyń kesirinen qaıtys bolǵandar sany 178 adamdy qurady.
Eńbek jaǵdaılaryn jaqsartýdaǵy mańyzdy qadamdardyń biri naqty ýaqyt rejıminde ártúrli kásiporyndardaǵy eńbek jaǵdaılary men kásibı táýekelderdi baqylaýǵa múmkindik beretin kásiporyndardyń sıfrlyq kartasyn engizý. Kásibı táýekelderdi baǵalaý júıesi óndiriste jaraqat alý deńgeıin tómendetýdiń mańyzdy quralyna aınaldy. Qabyldanǵan sharalar nátıjesinde Qazaqstanda óndiriste jaraqattaný deńgeıi 2023 jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 2,4%-ǵa tómendedi, bul eńbek qaýipsizdigi salasyndaǵy oń ózgeristerdi kórsetedi.
2024 jyly platformalyq jumyspen qamtý salasyndaǵy eńbek jaǵdaılaryn jaqsartýǵa baǵyttalǵan birneshe zańnamalyq bastamalar engizildi. Atap aıtqanda, taksı júrgizýshileri men platformalyq qyzmetterge tartylǵan basqa jumysshylar úshin áleýmettik kepildikter ázirlendi, bul olardyń áleýmettik qorǵalýyn edáýir jaqsartty.
Múgedektigi bar adamdardy qoldaý
Eńbek jáne áleýmettik qorǵaý mınıstrliginiń 2024 jylǵy mańyzdy basymdyqtarynyń biri múgedektigi bar adamdardyń turmys sapasyn jaqsartý boldy. Naýryzda Qazaqstan BUU-ǵa Múgedekterdiń quqyqtary týraly konvensıanyń erejelerin oryndaý týraly alǵashqy baıandamasyn usyndy. 2024 jyly Múgedektigi bar adamdardyń quqyǵyn qamtamasyz etý jáne turmys sapasyn jaqsartý jónindegi ulttyq jospardy iske asyrý aıaqtaldy. 2019 jyly bastalǵan jospar erekshe qajettilikteri bar adamdardyń turmys jaǵdaıyn jaqsartýǵa baǵyttalǵan 95 is-sharany qamtydy jáne 2024 jyly osy is-sharalardyń edáýir bóligi aıaqtaldy.
Áleýmettik qyzmet kórsetý júıesin transformasıalaý sheńberinde «Ońaltýdyń tehnıkalyq quraldarynyń ınovasıalyq fabrıkasy» pılottyq jobasy iske qosyldy, onyń sheńberinde tórt pılottyq óńirdiń balalary ońaltýdyń qymbat tehnıkalyq quraldaryna qol jetkizdi. Budan basqa, múgedektigi bar adamdar úshin elimizdiń ártúrli óńirlerinde 22 myńnan astam nysan beıimdeldi, bul ınfraqurylymǵa qol jetkizýdi aıtarlyqtaı jaqsartty.
Sondaı-aq 2024 jyly 2030 jylǵa deıin jumys isteıtin ınklúzıvti saıasat tujyrymdamasynyń jobasy ázirlendi. Tujyrymdama múgedektiktiń medısınalyq-áleýmettik modelinen áleýmettik-quqyq qorǵaý modeline kóshý úshin jaǵdaı jasaýǵa baǵyttalǵan.
Inklúzıvti saıasatty iske asyrýdyń jańa tásilderi múgedektigi bar adamdardyń quqyǵyn qoldaýǵa jáne múmkindikterin keńeıtýge baǵyttalǵan pármendi sharalar keshenin qabyldaýdy kózdeıdi. Osylaısha, múgedektigi bar adamdardyń turmys sapasyn jaqsartý jáne qoǵamǵa tolyqqandy ıntegrasıalaý úshin qajetti jaǵdaı jasaý jónindegi jumys Inklúzıvti saıasat tujyrymdamasy sheńberinde jalǵasady.
Kóshi-qon saıasaty jáne qonys aýdarýshylardy qoldaý
Bıyl FSM Social mobıldi qosymshasy arqyly qonys aýdarýshylar men qandastardy jergilikti qoǵamdastyqqa beıimdeý jáne ıntegrasıalaý boıynsha qyzmetter keńeıtildi. Qosymsha 25 qyzmet kórsetýdi kózdeıtin qandastar men qonys aýdarýshylar úshin beıimdeý men ıntegrasıalaýdyń jeke josparlaryn bekitýge járdemdesedi. Jeke josparda qamtylǵan málimetter kórsetilgen qyzmetterdiń nátıjesin monıtorıńteý múmkindigimen Otbasynyń sıfrlyq kartasynda kórsetiledi. Beıimdelý jáne ıntegrasıalyq qyzmettermen 12 myńǵa jýyq qandas pen qonys aýdarýshylar qamtyldy.
Bıylǵy qazan aıynan bastap alty óńirde pılottyq rejımde migration.enbek.kz portalynyń mobıldi qosymshasy arqyly «qandas» mártebesin berý jáne «Ata joly» kartasyn resimdeý qyzmeti iske qosyldy.
Zańnamalyq bastamalar sheńberinde qonys aýdarýshylardyń konkýrstan tys tártippen bes jylǵa deıingi merzimge aýyl sharýashylyǵy maqsatyndaǵy jer ýchaskelerin alý quqyǵyn, sondaı-aq materıaldyq kómekti esepke alý úshin shottardan aqsha óndirip alýǵa tyıym salýdy kózdeıtin túzetýler qabyldandy.
Sondaı-aq turǵyn úı satyp alý úshin ekonomıkalyq utqyrlyq sertıfıkatyn berýdiń qoldanystaǵy tetigin jáne qala turǵyndarynyń aýyldyq eldi mekenderge kóshýin yntalandyrý bóliginde oblysishilik qonys aýdarý tetigin qaıta qaraýǵa baǵyttalǵan túzetýler ázirlendi.
Osy jyly qazaqstandyq qyzmetkerlerdiń bilimin transfertteý jáne biliktiligin arttyrý maqsatynda Sheteldik mamandar úshin talap etiletin kásipterdiń tizbesi keńeıtildi. Sondaı-aq qazaqstandyq qyzmetkerlerge tálimgerlikti uıymdastyrý qaǵıdalary jáne sheteldik jumys kúshin tartatyn jumys berýshilerge qoıylatyn talaptar bekitildi.
Shetelde jumys isteıtin qazaqstandyqtardyń quqyǵyn qorǵaý úshin Qatarmen ratıfıkasıalaý satysynda turǵan ekijaqty kelisimge qol qoıyldy. Qazaqstannyń Koreıa Respýblıkasymen jumysqa ornalasýǵa ruqsat berý júıesine (Employment Permit System) qosylýy jónindegi kelisim belsendi pysyqtalý kezeńinde tur.
Budan basqa, Ulybrıtanıamen Eńbek kóshi-qony salasyndaǵy yntymaqtastyq týraly memorandýmǵa qol qoıý máselesi qarastyrlýda.