Kóńil kúndeligi
Qazir toıdy jarysa jasaý sánge aınaldy. Jaǵdaıǵa qarap júrgen eshkim joq. Báribir toı jasap qalǵysy keledi. Biraq ony qalta kóterse ıgi ǵoı.
Bul joly qazaq toıynyń jaı-kúıin aıtýdy jón kóremiz. Óıtkeni, toıdyń burynǵy, búgingi, erteńgi baǵyt-baǵdaryn aıqyndap, taldaý qajet. Sebebi, toı – ómir. Adamzat ǵumyrynyń eń keremet ári ǵajap shaǵy. Sondyqtan birqatar oılardy túıindep, júıelegimiz keledi.
Sananyń tynysh kezi
Turmysy qıyn toqsanynshy jyldarda aýylda esiktiń aldyna toı isteıtin. Arnaıy shatyr tigip, mekteptiń ústeli men oryndyǵyn aldyrtatyn. Dastarhan toly baýyrsaq, kúlshe, kámpıt, qoldan jasalǵan tátti, dámdi sýsyndar qoıylatyn. Tórge maqtamen jas-jubaılardyń esimderin jazatyn. Quda da, qudaǵı da tynysh-tuǵyn.
Toıdyń dastarhany túgel abysyn-ajyn, jeńgelerdiń moınynda edi. Mal soıý, bas-sıraqty úıitý, kópshilikke as pisirý er-azamattardyń quzyretinde bolatyn. Balalar jaǵy bolsaq, baýyrsaq tasyǵanǵa máz bolamyz. Keıde ózimizden kishi ini-qaryndastarymyzdy qarap qalatynbyz. Bozbala men boıjetken bolsa bildirmeı, úlkender kózine túspeı toıda tanysyp, tabysyp jatatyn.
Ol ýaqytta qyzdyń artynan habarshy, qýǵynshy jiberiletin. Keshirim júretin, azyn-aýlaq qalyńmalǵa iri qara nemese kishigirim qarjy beriletin. Kelin keletin kúni shapqylap, túnimen kelinshekti kútip biz, balalar uıyqtap qalatynbyz. Ertesine betashar bolady. Sonda bet ashqanda atyńdy atasa, jadyrap, jymıyp qalatynbyz. Netken keremet deseńizshi?! Osylaısha bári máz-meıram bolyp toı ótetin. Ertesine «qudaıǵa shúkir» beretin.
Sol kezderde eshkimniń kóńilinde dyq bolmaı, barshasy shat-shadyman bolyp úılený toıyn ótkizetin. Bálkim, ol shaqtarda qoǵamdyq sana ǵalamtormen ýlanbaǵan bolar. Qysqasy, naǵyz ǵajap shaqtar áli esten ketpeıdi.
Aralasqan shaq
2000 jyldardan bastap turmys túzele bastady. Jurt jaǵdaıyn túzedi. Úlken úıler sala bastady. Táýir kólik minetin shama paıda boldy. Baı men kedeı arajigi ajyraı tústi. Qolynan kelgender jappaı qalaǵa qonystandy. Jańa býyn, jańa urpaq ósti. Burynǵy keńestik shaqty kórmegen, tipti esinde joq adamdar shoǵyry molaıdy. Sóıtip, toıdy basqasha ótkizgisi keletinder kóbeıdi.
Buryn toıdy aýylǵa belgili biren-saran tilge, sózge sheshen, dombyra tartyp, án aıta alatyndar basqara beretin. Tipti, abyroı úshin azyn-aýlaq aqyǵa toı basqara beretin. Endi ondaılardyń aýyly alystady. Burynǵydaı kez kelgen ishimdik ishilmeıtin boldy. Sol kezderden bastap «halal toı» degen termın qoldanysqa endi. Ár nárse qarjyǵa tireldi. Jurt kredıt alyp toı jasaıtyn zamanǵa jetti. Osydan bastap meıramhanada toı jasaý, ánshi-bıshi, arnaıy asaba jaldaý úrdiske aınaldy.
Bulyńǵyr kezeń
Qazirgi qoǵamdyq sana múlde ózgergen. Kóbine syrtqa elikteý kóp. Qyz ben jigitti úılendirý saltyna qarap otyrsańyz, jańa zamanǵa qaraı beıimdelgendigin bildiredi. Muny jaqtaýshy jáne dattaýshy tarap bar. Bir top ǵalymdar eski súrleýdi, ata-baba jolyn qalaıdy, sol qalpynda ustaýdy quptaıdy. Endigi tarap – zaman bir ornynda turmaıtyndyǵyn, jańa kózqarasta bolý kerektigin meńzeıdi. Qos taraptyń da pikirin osal dep aıtýǵa kelmes. Iaǵnı «dástúrdiń ozyǵy bar, tozyǵy bar» degenge saıady.
Qazirgi qoǵamdyq sanadaǵy úılený ǵurpynyń beınesi ózgeriske ushyrap keledi. Muny negizinen úshke bólip qarastyra alamyz.
Dálirek:
- Birinshi tarap – úılenýdiń túpki genezısin saqtaýdy quptaıdy.
- Ekinshi tarap – ózge álem musylmanshylyq negizge beıimdep, uqsatyp toı rásimderin jasaǵandy jón kóredi.
- Úshinshi tarap – búgingi batys eýropalyq standarttar negizinde úılený ózgergen transformasıaǵa túsken zamanaýı aspektige toı jasaǵandy durys dep sanaıdy.
Búginde toıǵa barýdan jalyǵatyndar kóbeıipti. Óıtkeni, onda bara berse aqsha ketedi, barmasa uıat dep sanaıdy. Árkim ul-qyz ósirgen soń ol kúnniń ózinde de bolaryn oılaıdy.
P.S: Túıindep aıtqanda, adamzattyń eń jarqyn kórinisi, ári ótpeli kezeńi balalyqtan úlken ómirge óz jubyn taýyp, birge qadam basatyn erekshe sáti, ol – úılený sáti. Negizinen, úılený toıynyń qyzmeti – eki jastyń tabysyp, bolashaq ómirge ashqan shymyldyǵy dep baǵalaýǵa tolyq negiz bar.