Qasterli mamandyq!
Jýrnalısıka – qoǵamnyń kelbeti, jaqut kózi jáne tili, eldiń júregi. Qasterli mamandyq tarıhy tereńde. Ejelgi Mysyrda papırýs paraǵyna aqparat jazylǵan. Al kóne Rımde habarlandyrýlar taqtaıshalar ilinetin. Osylaısha jýrnalısıkanyń shejiresi bastaldy. Arada qanshama jyldar ótse de, túpki maǵynasyn saqtaı otyryp búginge jetti.
Qoǵamnyń aınasy dep ataýymyzdyń ózindik syry bar. Kúndelikti tirshilikte bolyp jatqan habarlardy jýrnalıs oı eleginen ótkizip, qalyń buqaraǵa usynady. Sonyń nátıjesinde aınalada oryn alyp jatqan kúlli jáıtterden el habardar bolady. Jalpy, sarapshylar jýrnalısıka 46 mamandyqtyń basynda tur degen pikirdi aıtady. Bul basqalardan artyq degendi bildirmeıdi. Qaıta tilshiler qosynynyń qalam terbemeıtin salasy joq degendi ańǵartady. Jýrnalısıka adamzat balasynyń myna dúnıe jaıly oıyn qalyptastyratyn aqparat quraly dep aıtsaq, artyq aıtpaǵandyq bolar edi. Arqalaǵany altyn jandardyń qanaty talmasyn, kópshilikke sapaly ári ashyq aqparatty jetkizip, qoǵam men eldiń múddesine qyzmet ete bergeı.
Seıdýlla SADYQOV, Qazaqstan Jýrnalıser odaǵy syılyǵynyń laýreaty:
JÝRNALISIKA - MÁNİ TEREŃ MAMANDYQ
Jýrnalısıka - biz ben siz. Muny jáı qaramaý kerek. Ulttyń rýhanı baǵytyn aıqyndaýǵa paıdasy zor. Basqalarǵa asa qajetti bolmaýy múmkin. Jalpy, álemdegi eń qaýipti mamandyq der edim. Dese de, qorshaǵan álem jýrnalıserge úshin mańyzdy. Óz basym osy arnamen 50 jyldan astam aınalysýdamyn. Almaty oblystyq "Jetisý" gazeti, onyń aldyndaǵy bergi qyzmetter tikeleı qatysty. Búginde Ahmet Iasaýı babamyzdyń atymen atalatyn oqý ornynda ustazdyq etýdemin. Bar jıǵan-bilgen tájirıbemdi shákirtterimniń zerdesine sińdirýdemin. Alǵyr, yntaly eline qyzmet istegisi keletinderin kórip, ishteı rıza bolasyń.
Sonymen qatar, taǵy bir qosyp ketetin maǵynasy tereń oı bar. Ol - ulttyq qundylyq. Bizder sóz maıdanynyń aınalasynda júrgennen keıin, patrıot bolǵanymyz abzal. Óz týǵan jerimizdiń qadir-qasıetin sezinip, ony tereń sezingen jón. Qazirgi tańda bizderge eń qajettisi tájirıbe men ulttyq tárbıeniń maǵynasyn túsiný mańyzdy bolyp tur. Ol úshin árbirimiz óz shejiremizdiń eshkimnen kem emestigin uǵyna alsaq, alǵa ilgerilegenimiz. Ásirese, jas jýrnalıser ilim men ǵylymdy qazaqy oılaý júıesi arqyly ózderine sińire bilse, onda odan naǵyz jýrnalıs shyǵady. Eń bastysy, sheberlikti shyńdaýdy toqtatpaǵan durys.
Jýrnalısıka - qasıetti mamandyq. Ózimniń 50 jyldan astam ýaqytymdy osy salaǵa arnadym. Jemisin kórýdemiz. Árıne, túrli jaǵdaılar bolýy múmkin. Degenmen, ondaı jaıttardy eńserip jeńip shyǵý árkimniń ózine baılanysty. Al jas órenderge aıtarymyz qanattaryń talmasyn deımiz.
Qýandyq ORAZBEKULY, Qazaqstannyń Qurmetti jýrnalısi:
JÝRNALISİŃ RÝHY MYQTY BOLÝY KEREK
Dúnıejúzindegi barsha mamandyqtardyń ishinde mańdaıy jarqyrap, jurtqa sapaly aqparat jetkizetin erekshe mamandyq. Bylaısha aıtqanda, altyn kópir. Al aqparat kózderin anyqtaı otyryp zerdeleý ári ony oqyrman qaýymǵa durys jetkizý jýrnalısiń tikeleı mindeti dep aıtsaq, artyq emes. Eń bastysy, jýrnalıserge keregi ishki rýhtyń myqtylyǵy. Myqty adam bolsyn, jýrnalıs, ózge salanyń maıtalmany bolsyn, rýhy, erik-jigeri myqty bolsa, bıikti baǵyndyrady.
Eger ıt adamdy qapsa, jańalyq emes. Al adam ıtti qapsa, onda sensasıa. Únemi oılanyp júresiń. Ylǵı aqparat kózderin nazarda ustaısyń. Sońynda maqalany baspaǵa berip, nátıjesin kórgende bir marqaıamyz. Mine, bul tilshiler qaýymynyń jetistigi. Ár gazet, saıt, telearnanyń ózindik asqanasy bolady. Jýrnalıs ǵalamda bireý ǵana. Ol bólshektenbeıdi. Degenmen árkimniń ózine laıyq stıli bar. Onysy jón. Biz de respýblıkalyq «Jas alash», «Aqyn», qala berdi «Dala men qala», «Zań» gazetterinde qyzmet atqardyq. Zamannyń talabyna saı saıtty ıgerdik. Negizi bári tájirıbemen jetedi. Sol sebepti qalamdy qarý etkender zerek bolǵany abzal. Sonda ǵana nan taýyp jeýdiń joly aıqyndalady. Aqsha taban astynda jatady. Tek sony tere bilý kerek. Bizder osylardy ómirden úırendik. Sońymyzdan ergen jastarǵa baǵdarsham bolar degen nıetpen aıtýdamyz.
Bekjigit SERDÁLİ, Halyqaralyq Aqparattandyrý Akademıasynyń akademıgi, kompozıtor:
JÝRNALISIKA UTQYRLYQTY SHYŃDAIDY
Búginde elimizdegi 21 ýnıversıtet jýrnalıser daıyndaıdy. Eń tańdaýly talapkerler umtylatyn. Ol kezde QazUÝ-ǵa túsý qıyn edi. Qazir basqashalaý. Biraq barlyǵy sapasyz demeımiz. Arasynda daryndylary da barshylyq. İlimger, ónerli jastardy baıqaımyn. Shetinen ónerli. Bul – qajet dúnıe. Asylynda, logıkasy myqty izdenýshiler qýantady. Bálkim, bolashaqta taý qoparyp, eldi tańǵaldyratyndar solardan shyǵýy múmkin. Jýrnalısıkaǵa ynta kerek. Sonda ǵana alǵa umtylys bolady. Zańǵar bıikti baǵyndyrady.
Órken MYRZABEK, jýrnalıs:
ARMANDY İSKE ASYRÝ KEREK
Aqparat aıdynynda júrgen men úshin jýrnalısıka ǵajaıyp kórinedi. Munda epti jandar shydaıdy. Ásirese, telearna tylsymǵa toly. Munda teorıańdy iske asyrý sheberlik. Ýaqyt ámbebaptyqty talap qylady. Bul ǵalamda naǵyz súıáspenshiligi mol, zerek, yntaly tilshi bola salsańyz – ozǵanyńyz.
Men ózim mamandyq tańdarda biraz oılandyq. Úıdegilermen aqyldastym. Aqyr sońynda bir sheshimge keldim. Iaǵnı, jýrnalıs bolýdy kózdedim. Sol maqsatta ózimdi daıyndadym. Eń qyzyǵy, maǵan bul salada oqý asa qıyndyq týdyrmady. Óıtkeni qalaýym, nıetim osy jolda boldy. Qaıtsem de myqty, alǵyr tilshi bolýdy oıladym. Ol úshin ustazdardyń aıtqanyn istep, qajetti kitaptardy oqydym. Nátıjesin jumysta kórýdemin. Jańa joǵaryda jumystyń qyr-syryna birshama toqtalǵan bolatynmyn. Sony tereńdetip aıtsam dep turmyn. Joǵary oqý ornynyń qabyrǵasynda júrip, biraz teorıalyq ilim jınadym. Ustazdarymyzǵa myń raqmet! Degenmen ony ármen qaraı damytyp, jetildirip, ǵalamtordy jaqsylap úırený óz qolyńyzda. Qazir bárimizden ámbebap bolý talap etilýde. Sebebi bul zamannyń talaby. Aqparatty árkimder ınternetke sala alady. Bolǵan jaǵdaıdyń búge-shigesine deıin, sapaly etip taratý tek tilshiler qaýymynyń biliktiligine baılanysty. Áıtpese, áleýmettik jeliden neshe túrlisin kórýdemiz. Sonyń bárin ashyp, uǵynyqty etip jasaı biletin jýrnalıser deıtin qaýym bar. Jalpy aıtqanda, ózim osy salada júrgenime ishteı rızamyn.
Meniń oıymsha, jýrnalıserden túrli kásip ıesi shyǵady. Bizderdiń taban tiremeıtin jerlerimiz, baspaıtyn belesimiz joq. Qaıda jıyn, qaıda brıfıń, jınalysǵ sol aımaqtardan elge aqpar beremiz. Bir jaǵynan, jýrnalıs adam beıtarap bolýy shart dep oılaımyn. Óıtkeni, eshkimniń yǵyna jyǵylyp, qolshoqpar bolýǵa bolmaıdy. Bul - etıkaǵa jat. Sondyqtan qarapaıym halyqty sapaly aqparmen qamtý - tikeleı boryshymyz. Osy atalǵandarǵa adal qaraıtyn bolsa - ozǵanymyz. Keı-keıde tebirenip qoıamyn. Naǵyz alamanda júr ekenbiz ǵoı dep. Bolashaq tilshi bolǵysy keletin jandarǵa aıtarym, bul salany jaqsy kóre bilý kerek degim keledi. Sonda siz quddy jumys istemegen adam keıpinde ǵumyr keshesiz. Ózimdi osy salada júrgen baqytty jandar sanatyna qosamyn.
Sherhan Murtaza, Sheraǵań «Jýrnalısiń jegeni - jantaq, arqalaǵany - altyn» depti. Atalǵan pikirler de osyǵan saıady. Qalam men qarymyn egiz uǵym ete bilgen jýrnalıser ozady demekpin.
Bilgir Karl Kraýs «Oıyńa birde-bir oı kelmese de, ony qaǵazǵa túsire bilgende ǵana jýrnalıs bolasyń» deıdi. Eń bastysy, jazý sheberligi men oıyńnyń anyqtyǵyn ushtaý qajet. Sonda ǵana bilgir jýrnalıs atanasyń. Joǵarydaǵy pikirledi toptaı kelgende osyǵan saıady. Jýrnalısıka biz súrip otyrǵan qoǵamnyń aınasy, oıy, kómegeı tili hám soǵar júregi demekpiz!