Astanada Mádenıet jáne aqparat mınıstri Aıda Balaevanyń, jýrnalıser men depýtattardyń, medıaholdıng basshylary men medıakommýnıkasıa mamandarynyń qatysýymen «Jýrnalıs etıkasy» taqyrybynda dóńgelek ústel ótti, dep habarlaıdy almaty-akshamy.kz
İs-sharany Mádenıet jáne aqparat mınıstrligi BAQ salasyndaǵy etıkalyq normalarǵa baılanysty ózekti máselelerdi talqylaý maqsatynda uıymdastyrdy.
Aıda Balaeva óz sózinde shynaıy aqparat berý men oqıǵalardy obektıvti jarıalaý jónindegi erejelerdi saqtaý, jýrnalısiń áleýmettik jaýapkershiligi men kásibı adaldyǵy, jeke ómiri men qadir-qasıetin, qoǵamdyq múddelerdi, jalpyǵa ortaq qundylyqtar men mádenıetterdiń alýan túrliligin qurmetteý jańa álemdik aqparattyq jáne komýnıkasıalyq tártipti saqtaýǵa jáne nyǵaıtýǵa áser etetinin atap ótti.
«Moıyndaý kerek, búgingi jýrnalısıkanyń mártebesi onyń qoǵam jáne memleket aldyndaǵy mańyzy men róline sáıkes kelmeıdi. Aqparattyq kontent jasap júrgenderdiń keıbiri etıka prınsıpterin ustanbaıtyn jáne kásibı bilimi joq adamdar. Olar rezonans týǵyzǵan oqıǵalardy jarıalaýda haıpqa jol berip, qupıa aqparattardy, jeke sıpattaǵy materıaldardy kópshilik nazaryna usynyp jatady. Sondyqtan etıka taqyryby zamanaýı jýrnalısıkanyń eń kúrdeli ári talas týǵyzatyn máseleleriniń biri», – dep atap ótti Aıda Balaeva.
Mınıstr gıperaqparattandyrý jáne sıfrlandyrý dáýirinde, onyń ishinde kásibı etıkany saqtaý máselesinde álemdik dástúrli jýrnalısıka biraz qıyndyqtarmen betpe-bet kelgenin aıtty.
«Sıfrlyq medıanyń ústemdik qurýy qazirgi jýrnalısıkadaǵy etıkalyq daǵdarystyń sebepshisi boldy. Sıfrlyq kontentti barlyq adam jarıalaı alady, onyń ishinde kásibı bilimi joqtar da bar. Shekara anyq bolmaǵan jaǵdaıda, etıkalyq prınsıpterdi saqtaý, óz qyzmetiń úshin jaýap berý óte qıyn.
Bul jaǵdaı jalpy jýrnalısıkaǵa degen senimniń tómendeýine ákeletinin baıqadyq. Óıtkeni jurtshylyq kóp jaǵdaıda kásibı sapaly daıyndalǵan, etıkalyq turǵydan tekserilgen aqparat pen shyndyqqa janaspaıtyn feıktiń ara-jigin ajyrata almaıdy. Qazaqstandyq qoǵamda faktchekıng jáne verıfıkasıa sıaqty uǵymdardy nyǵaıtý mańyzdy. Sebebi jýrnalıserdiń negizgi kásibı mindeti – naqty faktilerdi habarlaý jáne oqıǵany esh burmalamaı jetkizý», – dedi Aıda Balaeva.
Sondaı-aq, mınıstr «daý-janjalǵa sezimtal jýrnalısıka» máselesin qozǵady, onyń basty maqsat – etnosaralyq qatynastar, kemsitý, harassment, sýısıd, zorlyq-zombylyq, qylmys sıaqty kúrdeli jáne názik taqyryptardy, ásirese balalarǵa qatysty aqparattardy muqıat ári asqan saqtyqpen taratý.
Medıa etıka salasyndaǵy ózekti máselelerdi sheshý úshin mınıstr joǵary oqý oryndarynda jýrnalıser men redaktorlardyń kásibı etıka negizderi men qaǵıdattaryn oqytý, trenıńter men semınarlar ótkizý jónindegi jumysty kúsheıtýdi usyndy.
Qazaqstan Respýblıkasy jýrnalısiniń etıkalyq kodeksi mańyzdy qural bolyp qala beredi. Qujat 2012 jyldan bastap kúshine endi jáne medıa salanyń damýy men qoǵamnyń suranystaryna sáıkes qaıta qaraýdy talap etedi.
Quqyq qorǵaýshy, «AU» onlaın-quqyq mektebiniń negizin qalaýshy Aıman Omarova zorlyq-zombylyq máselelerin jarıalaý kezinde shekteýler engizý qajet dep sanaıdy.
«Jýrnalıser qyzmetin kásibı turǵyda atqarmaıdy. Olarda taldaý, jýrnalısik tergeý joq, quqyqtyq uǵymdar týraly túsinik joq, suhbat berýshiniń saraptamasy joq. BAQ ókilderiniń kópshiligi zorlyq-zombylyqqa qatysty isterdi jarıalaı otyryp, óz jumysynyń saldaryna jaýapsyz qaraıdy. Meniń oıymsha, zorlyq-zombylyq jaǵdaılaryn jarıalaý kezinde adam quqyqtarynyń buzylýy jıi kezdesedi, osyǵan baılanysty shekteýler bolýy kerek. Mysaly, basylymdarda jábirlenýshiniń basynan ótken zorlyq-zombylyq oqıǵasy, keıbir egjeı-tegjeıleri anyq beriledi. Iaǵnı jýrnalısıkanyń negizgi prınsıpteri, oqıǵany jarıalaý ádisi qate bolǵannan keıin, zorlyq-zombylyq qurbandary qaıta jábirlenedi, demek jarıalanym saldaryn tipti boljaý múmkin emes.
Erejelerdi engizý, quqyqtyq trenıńter ótkizý, sondaı-aq «Jýrnalıserge arnalǵan quqyqtyq jýrnalısıka» pánin engizý qajet bolýy múmkin», – degen oıyn bólisti quqyq qorǵaýshy.
- Suleyman Demirel University dekany Madıar Saýdbaev medıasfera kadrlaryn daıarlaýǵa qatysty máselelerdi atap ótti.
- Onyń aıtýynsha, oqytýshylar quramynyń quzyrettiligi, fakúltetterdiń materıaldyq-tehnıkalyq bazasynyń álsizdigi ótkir másele.
- Gýmılev atyndaǵy EUÝ dekany Qaırat Saq jýrnalıserdiń Ádep jónindegi keńesin qurý týraly usynys jasady.
İs-shara sońynda Aıda Balaeva dóńgelek ústelge qatysýshylarǵa jýrnalıserdiń etıkasy máselesindegi belsendi ustanymdary úshin alǵys bildirdi.
«Barlyq ózekti máseleler talqylanyp, naqty usynystar aıtyldy. Jýrnalısıka etıkasynyń máselelerin redaksıalar memlekettiń aralasýynsyz ózderi retteýi kerek ekeni anyq. Óz tarapymyzdan búgingi alqaly jıynda aıtylǵan barlyq usynystardy, sonyń ishinde jýrnalıserdiń jańa ÚEU qurýy týraly usynystardy qoldaýǵa daıynbyz. Men búgingi dóńgelek ústeldiń turaqty túrde ótip turýyn usynamyn. Meniń oıymsha, salanyń kóptegen ózekti máselelerin osyndaı kezdesý kezinde sheshe alamyz», – dep túıindedi mınıstr.