Aınalaǵa qarasańyz, ersili-qarsyly júıtkigen kólikter, onyń ishindegi adamdarda da san joq. Bilesiz be, avtobýs ústinde de ómir bar ǵoı. Qoǵamdyq kólikte kele jatyp talaı adamdy kóresiń, keı qylyqtaryna kúlip alasyń, jymıasyń. Yńyldap án de salasyń, arasynda muńaıasyń, tipti «aıaǵymdy basyp kettiń» dep áldekimge renjısiń.
BALA
Úıime jetkizetin jalǵyz avtobýsqa kirdim. Meni kórgen 4-5 jastaǵy ul bala:
– Sizge oryn bereıin be? – dedi elp etip. Zerek, sergek sondaı! Jap-jaryq bala! Qarsysynda 4-5 aılyq balamen anasy otyr eken. Maǵan qarap jymıdy, uly úshin qýanǵany.
– Joo, otyra ber, balam, aıaǵyń aýyrady ǵoı, – dedim rıza keıippen. Shyn máninde, qatty sharshap kele jatqanmyn. Biraq baldyrǵannyń bir aýyz sózi janyma shýaq bolyp quıyldy.
Balamysyń degen, álgi baldyrǵan sheshesine birdeńelerdi aıtyp, bópesin kúldirip, odan kózin tars jumyp alyp terezeden esken jamal jelge betin tósep, sosyn bir sát betin qaıta-qaıta súıe bergen kúnmen oınap ketti.
Al árirekte qulaqqap taqqan, kepka kıgen eki bozbala otyr, menen kózin kólegeılep...
UL
Kúni boıy tabanymnan tozyp, bir sharýalarmen kóp júrip, sharshap otyrǵan edim. Avtobýsta. Baǵdarsham túbindegi, aq jaýlyqty anasynyń shalǵaıyndaǵy áldeneni qaqqylap, tazalap jatqan otyzdar shamasyndaǵy uldy kórip, súısingenim-aı! Janym jadyrap sala berdi. Keremet kórinis endi ol! Ony tek kózben kórý kerek.
Ekeýi jetektesip, aýyldan kelgenderi kórinip tur. Qala kóshesinde júrmin dep siresip turǵan ul joq, eńkeıip alyp sheshesiniń etegine tıgen áldeneni alaqanymen qaqqylap jatyr, qaqqyshtap jatyr.
Balasy jaqsy adamdar eshqashan qartaımaıdy!
APA
Avtobýs kilt toqtady. İshtegi jolaýshylar túgel alǵa qaraı osharyla eńkeıip, qaıta tiktelip aldyq. Orta joldan qol kótergen bireýge toqtady-aý. Aıqara ashylǵan esiktiń aldyna kep taıaǵan 50-lerdegi áıel:
– Bolsańshy, tez, kútip qaldy ǵoı! – deıdi syrttaǵy bireýge. «Syrttaǵy bireý» – 80-ge taıap qalǵan, taıaqqa súıengen apa eken, anasy bolar, uqsastyq bar.
– Oıbýýı, myna aıaǵy qurǵyr bastyrmaıdy ǵoı sol, – dep, jolaýshylardy kúttirip qoıdym ba degendeı yńǵaısyzdanyp kirip keledi avtobýstyń tepkisheginen kóterilip álgi apa.
Terezege kóz salyp otyr. Talǵar taýlaryna súısinip:
– Mynaý taýdyń eteginde turar me edi, shirkin! – dep qoıady. – Bul jaqta sý bar ma, sý joq dep estip edim?
– Bar ǵoı, apa. Sý bolmasa osynsha halyq tura ma, úılerdin qarasańyz, kileń kotej, – deımin.
Qulaǵynda aı syrǵasy kúnge shaǵylysa jarq etken apa:
– E-e, durys aıtasyń. Tirshilik jaqsy ǵoı deımin. Alma, almurt aǵashtary kóp dep estımin, – dep bir qoıdy.
Bir kezde avtobýsymyz kilt toqtap, kidirińkirep qaldy.
– Ne bop qaldy eken? – dep jolaýshy apamyz júzin terezeden beri buryp, alǵa qaraı kóz tastady.
Tas jolda bes appaq qaz ketip barady eken, moıyndaryn pańdana kóterip alǵan, eki búıirine kezek-kezek shaıqatyla aýdarylyp, aıaqtaryn mań-mań basyp asyǵar emes. Lezde keptelis jasap úlgeripti ózderi.
– Júristerin qara, asyqpaıdy ózderi! – dep balasha kúlip qoıdy apa.
Qonaqqa kele jatqan sıaqty. Ústindegi qamzolynyń túsi men basyna tartqan oramalynyń jıeginde órnek bir- birimen ásem úılesip tur. Qamzolynyń qapsyrmasy da kún kózimen shaǵylysyp jalt-jult etedi. Talǵampaz kisi eken. Balalary da jaqsy bolyp tur-aý! Ádemi bolý degen osy.
TÁRBIE
65-avtobýsta. Er adam men odan jastaý áıel bir-birine «siz otyryńyz», «jooq, siz otyryńyz» dedi de qaldy. Aqyry er kisi otyrdy. Jelke tusymnan estip otyrmyn áńgimelerin.
– Qyzdarǵa bildire qoımaýshy edim, aıaǵymnyń aýyratynyn, «gody berýt svoe», – dedi erkek.
– Qazirgi jastarda uıat joq. Qulaǵyna «naýshnıgin» tyǵyp alyp, betińe bajyraıyp bir qarap qoıyp otyra beretin bolǵan. Sana da, tárbıe de joq, – dedi áıel.
– Vot, durys aıtasyz. Tárbıe joq, úlkenge oryn berýdi bilmeıdi. Mektepte sony úıretpeıdi. Qaıda qarap otyr sonda mektep?! – dedi erkek.
Eki-úsh aıaldamadan keıin álgi áıelmen qoshtasyp, bala tárbıesin mektepke artyp qoıyp ketip bara jatqan erkekti kórip qalaıyn dep, artyma burylyp qaradym. Ústine djınsy kýrtka, djınsy kıgen syqıǵan erkek, qolynda qolshatyr. Eki-úsh aıaldamaǵa bola nege otyrdy ózi endeshe, áıel zatyna oryn bermeı?!
JENTLMEN
Jas erli-zaıypty mindi. Kúıeýi áıeline:
– Sen tóleı salshy, mende tıyn joq, – dep qabaǵyn túksıte árirek óte berdi.
Bir aıaldamadan soń kári orys erkek kempirin qoltyǵynan súıep kirgizdi avtobýsqa. Bos orynǵa otyrǵyzyp bolyp, ózi kúrteshesiniń tósqaltasynan eki «Ońaıdy» shyǵaryp, birinen soń birin termınalǵa «bıpildetip» basty da, ekeýin qaıtadan tósqaltasyna salyp, knopkasyn syrt etkizip jaýyp, ary qaraı mańǵazdana óte berdi.
Jentlmendik jas-kárige qaramaıdy!
BAQYT
Urttap alǵan jigit aǵasy:
– Mynaý apaǵa oryn bermeısiń be? – dedi qarsy aldynda telefon shuqylap otyrǵan kózildirikti kelinshekke.
– İshimdegi segiz aılyq balamdy qaıda otyrǵyzady ekem sonda?! – dedi basyn telefonnan julyp alǵan jas áıel.
Oıbýýı, júktilik – aýyrlyq pa eken, ol baqyt qoı! Basqa bir kelinshek bolsa:
– Aǵa, renjimeńiz, aıaǵym aýyr edi, – der me edi izet saqtap. Kim bilsin.
JAŃBYR
Jumysqa jetkenshe uzaqtaý júremin. Sondyqtan otyratyn oryn izdedim.
Otyzdan asqan jigit pen qyz qatar otyr eken. Shashy buıra qyz terezege betin burdy, al jyp-jyltyr basyna (álde shekesine) qap-qara kózildirigin ilip qoıǵan, kóziniń sharasy úlken jigit maǵan qarady. Júzi sýyq eken. Biraq otyra berdi.
Uzaq júrdik. Qyz túsýge yńǵaılandy. Dúıim eldiń kózinshe ekeýi súıisip qoshtasty. Jigit ony avtobýs terezesinen de uzatyp saldy.
Sálden soń shyrttaı kıingen, qap-qara kıimderine alaýdaı qyzyl krosovkıi ádemi úılesip, túsip bara jatqan, sulýlyǵy ishine emes, syrtyna ǵana bitken jigitti men de terezeden uzatyp saldym.
Tańǵy jańbyr sirkirep tur. Kún bultty. Denem tońazydy. Erteń jylylaý kıinip shyǵý kerek eken. Kúz yzǵary bar. Álgindeı adamdar da yzǵarly...
MEIİRBAN
Kezekti aıaldamadan júgi kóp bir áıel avtobýsqa mine almaı jatyr. Súıretetin temir arbaǵa artyp, birneshe jerinen baılap qoıǵan úlken paketi, 5 lıtrlik sýy, qolyna ustaǵan bólek taǵy bir paketi bar. Avtobýs júrip ketip qalyp qoıarmyn degendeı jantalasa enteleı kirip kele jatqandyqtan esikke syımaı jatyr álgi zattarymen. Júrgizýshi kútip tur.
– Tań atpaı qudalyqqa shyqqansyz ba, nemene, myna jerdi kóshirip jiberdińiz ǵoı, – dep ázildedi orta jastardaǵy shopyr.
Salondaǵylar kúlip jatyr. Áıel de eriksiz kúlip jiberdi.
Avtobýs júıtkip keledi. Júrgizýshi oılanyp ketti me eken, kezekti aıaldamadan biraz ótip baryp kilt burylys jasap toqtady. Keıindeý qalyp qoıǵan bir áıel entige júgirip jetip, rahmetin jaýdyryp jatyr.
– Kórdińiz be, men siz úshin manevr jasap baryp toqtadym ǵoı, – dedi shopyr.
Netken meıirban júrgizýshi!