Bıyl qasterli Táýelsizdigimizge 30 jyl tolady. Bul – qaıta jańǵyrǵan qazaq memlekettiginiń, ata-babalarymyz ańsaǵan azattyqtyń tuǵyry nyǵaıa túskenin áıgileıtin mańyzdy beles. Tarıh turǵysynan alǵanda, otyz jyl – kózdi ashyp jumǵandaı qas-qaǵym sát. Degenmen, bul kóptegen halyqtar úshin qıyndyǵy men qýanyshy, daǵdarysy men damýy almasqan tutas dáýir deýge bolady. Biz de osyndaı joldan ótip kelemiz.
Qasym-Jomart TOQAEV.
2016 JYLDYŃ BASTY OQIǴALARY
- «Nur Otan» partıasynyń kezekten tys HVİİ sezi.
- Qazaqstan Parlamentiniń Májilisi jáne jergilikti máslıhattar depýtattarynyń saılaýy
- Elbasynyń «Álem. HHİ ǵasyr» manıfesi.
- Islam Yntymaqtastyǵy Uıymynyń XIII samıti.
- Qazaqstannyń Azıa toby memleketteriniń atynan BUU Qaýipsizdik Keńesiniń 2017-2018 jyldarǵa turaqty emes múshesi bolyp saılanýy.
- Qazaqstan Respýblıkasy Táýelsizdiginiń 25 jyldyǵyna arnalǵan saltanatty jınalys.
31 naýryzda Qazaqstan Prezıdenti Iadrolyq qaýipsizdik jónindegi IV Samıtke qatysý úshin Amerıka Qurama Shtattaryna bardy. Osynaý jahandyq forým aıasynda Elbasynyń «Álem. HHİ ǵasyr manıfesi» jarıalandy. Samıtte Nursultan Nazarbaev sóz sóıledi. Samıt aıasynda Qazaqstan men AQSH memleketteriniń Prezıdentteri Nursultan Nazarbaev pen Barak Obama ıadrolyq qaýipsizdik jáne ıadrolyq qarýdy taratpaý salasyndaǵy yntymaqtastyq týraly Birlesken Málimdemege qol qoıdy. «AQSH Qazaqstan Respýblıkasynyń ıadrolyq qaýipsizdikti nyǵaıtý, sondaı-aq, Vashıngton, Seýl jáne Gaaga samıtteriniń ıadrolyq qaýipsizdikke qatysty sheshimderin 2016 jyly iske asyrý jónindegi kúsh-jigerin quptaıdy», – delingen Málimdemede.
4-5 qyrkúıekte QHR-dyń Hanchjoý qalasynda G20-nyń Hİ-shi samıti ótti. Osynaý álemniń alpaýyt memleketteriniń alqaly jıynyna Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev ta qatysyp, sóz sóıledi.
Qazaqstan Azıa-Tynyq muhıty aımaǵynan 2017-2018 jyldarǵa Birikken Ulttar Uıymynyń Qaýipsizdik keńesiniń turaqty emes múshesi bolyp saılandy. Bul týraly 2016 jyldyń 28 maýsymynda Nú-Iorktegi BUU Bas Assambleıasynda ótken daýys berý nátıjesinde anyqtaldy.
Bizdiń dáıekteme: Bas Assambleıada ótken daýys berý kezinde Qazaqstan 138 memlekettiń qoldaýyna ıe boldy. Ol bul saılaýda 55 daýys jınaǵan Taıland memleketinen basym tústi. Aıta keteıik, Azıa-Tynyq muhıty aımaǵy memleketteri atynan 1 orynǵa Qazaqstan jáne Taıland elderi talasqan bolatyn. «Daýys berýshilerdiń úshten ekisiniń qoldaýyna ıe bolyp, Qazaqstan Qaýipsizdik Keńesine 2 jylǵa turaqty emes múshe bolyp saılandy, BUU Qaýipsizdik Keńesine 15 memleket múshelik etedi. Ulybrıtanıa, Qytaı Halyq Respýblıkasy, Fransıa, Reseı Federasıasy jáne Amerıka Qurama Shtattary – Keńestiń turaqty músheleri. Odan bólek 10 turaqty emes múshe memleketti Bas Assambleıa eki jylǵa saılaıdy. Ár jyl saıyn onyń beseýi jańaryp otyrady.
***
Qazaqstannyń BUU Qaýipsizdik keńesiniń 2017-2018 jyldardaǵy turaqty emes músheligine saılanýyna baılanysty Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti N.Á.Nazarbaevtyń úndeýinen:
Qymbatty otandastar! Qazaqstan Táýelsizdiginiń 25 jyldyǵy belesinde taǵy bir mańyzdy tarıhı oqıǵa boldy.Elimiz Birikken Ulttar Uıymy Qaýipsizdik Keńesiniń 2017-2018 jyldardaǵy turaqty emes músheleri quramyna endi.Bul Keńes – Birikken Ulttar Uıymynyń Jarǵysymen «halyqaralyq beıbitshilik pen qaýipsizdiktiń basty jaýapkershiligi» júktelgen, turaqty jumys jasaıtyn organ.Elimizdiń oǵan saılanýy – Qazaqstannyń halyqaralyq arenadaǵy bedeli men eńbeginiń moıyndalýy degen sóz... BUU Qaýipsizdik Keńesine saılaný – búkil Qazaqstan halqynyń laıyqty tabysy. Bul – ult tolysqandyǵynyń kórsetkishi.Bul Qazaqstannyń álemdegi asa damyǵan memleketter qataryna ený, qaýipsiz jáne ósip-órkendegen bolashaq qurý jolyndaǵy taǵy bir tarıhı qadamy bolmaq. Men barlyq qazaqstandyqtardy elimiz Táýelsizdiginiń 25 jyldyǵy belesindegi osy mańyzdy oqıǵamen quttyqtaǵym keledi. Bul – elimiz úshin qýanýǵa bolatyn laıyqty oqıǵa.
2016 jyl halyqaralyq arenada Qazaqstannyń EAEO-daǵy tóraǵalyq qyzmetimen bastaldy. EAEO-daǵy tóraǵalyqtyń basymdyǵy – úshinshi eldermen jáne mańyzdy ıntegrasıalyq birlestiktermen – eń aldymen, Eýropalyq odaqpen jáne Qytaı Halyq Respýblıkasymen ekonomıkalyq qarym-qatynastardyń tereńdeýimen órnekteldi. Naýryz aıynda Vashıngtonda ótken ıadorlyq qaýipsizdiktiń tórtinshi samıtinde Qazaqstannyń qaýipsiz álemdi qoldaýdaǵy kópjyldyq qyzmetine aıyryqsha baǵa berildi. Elimiz «Iadrolyq qarýdy taratpaýdaǵy halyqaralyq kóshbasshylyǵy úshin» arnaıy marapatqa ıe boldy. Al, 30 maýsymda BUU-nyń Bas hatshysy Pan Gı Mýn Nursultan Nazarbaevty Qazaqstannyń BUU Qaýipsizdik Keńesiniń turaqty emes ókili bolyp saılanýymen quttyqtady. Saılaýdaǵy daýys berýdiń nátıjesi – bul Qazaqstannyń belsendi júrgizip kele jatqan syrtqy saıasatyna berilgen zor baǵa ekeni daýsyz.
Eldegi jaǵdaıǵa kelsek, jyl basynan-aq damýdyń álemdik standarttaryna qol jetkizý úshin qajetti barlyq zańdar qabyldandy. 1 qańtardan bastap memlekettiń, ekonomıka men qoǵamnyń damýyna túbegeıli jańa quqyqtyq orta qalyptastyratyn 59 zań kúshine endi. Qańtar aıynda halyq aldynda sóılegen sózinde Elbasy Nursultan Nazarbaev elimiz osy ýaqytqa deıin qol jetkizgen tabystarǵa toqtala kele: «Biz kóptegen synaqtardan abyroımen óttik, shyńdaldyq, rýhymyz bekidi. Biz Uly Dala Eli – jańa Qazaqstandy – Uly dalanyń jańarǵan Elin qurdyq»,– dedi.
Shilde aıynda elordamyz mıllıon turǵyny bar qalaǵa aınaldy. Ekonomıkalyq táýekelderge qaramastan, memleket belsendi áleýmettik saıasatty júrgizýdi qolǵa aldy. Elbasy atap ótkendeı, 2016 jyldyń qańtarynan bastap bilim berý, densaýlyq saqtaý qyzmetkerleriniń eńbekaqysy 29 paıyzǵa deıin, zeınetaqy 40 paıyzǵa deıin ósti, ortaq zeınetaqy ındeksasıalandy. Sondaı-aq 2016 jyly múgedektigi men asyraýshysynan aıyrylýǵa baılanysty áleýmettik járdemaqylar, shákirtaqylar 25 paıyzǵa ósti.
Májilis depýtattary 2016 jyly 13 qańtarda kezekten tys Parlament saılaýyn ótkizý týraly usynys jasady. Rasynda da, Parlament saılaýyn ýaqyt ozdyrmaı, máslıhattardyń saılaýymen birge ótkizý – ýaqyt talaby edi. Sóıtip, Májilistiń kezekten tys saılaýy 2016 jylǵy 20 naýryzǵa belgilendi.
Elbasy 2016 jyldyń qańtarynan bastap densaýlyq saqtaý, bilim berý jáne «B» korpýsyndaǵy qyzmetkerlerdiń aılyǵy 30 paıyzǵa deıin, al áleýmettik qyzmetshilerdiki 40 paıyzǵa deıin ósetinin habarlady. Múgedekter men asyraýshysynan aıyrylǵandardyń áleýmettik járdemaqylary, sondaı-aq stýdentterdiń stıpendıalary 25 paıyzǵa ósetin boldy. Memleket eń qıyn jaǵdaıdyń ózinde osylaısha halyq aldyndaǵy áleýmettik mindettemelerin oryndaýdy jalǵastyra berdi. Jumyssyzdyqtyń ósimi tejeldi. Úkimet óziniń barlyq áleýmettik mindettemelerin oryndap shyqty. Búdjettegilerdiń eńbekaqysy jáne járdemaqylar ulǵaıdy. Az qamtamasyz etilgen otbasylarǵa tikeleı kómek retinde 2016 jyly 1,5 mıllıard teńge bólingen. Jarty mıllıon kópbalaly otbasy memlekettik járdemaqy aldy. On jyldyń ishinde bala týǵanda beriletin járdemaqshanyń kólemi 6 ese, al balany kútýge baılanysty beriletin járdem 4 ese artty.
1 naýryz – Alǵys aıtý kúni alǵash ret elimizde 2016 jyly atalyp ótti. Osy aıdan bastap «Mindetti áleýmettik medısınalyq saqtandyrý týraly» Zań kúshine endi. Elektrondy úkimettiń múmkindikteri keńeıdi. Tek 2016 jyly ǵana egov.kz portaly arqyly 40 mıllıonnan astam, al «Azamattarǵa arnalǵan úkimet» ofısterinde 36 mıllıonnan astam memlekettik qyzmet kórsetildi.
2016 jyldyń eleýli mádenı oqıǵasy, mádenı brendtiń jańǵyrýy retinde Elordaǵa Almatydan «Qazaqkonserttiń» kóshirilýi edi. Osy jyly «Uly Dala Eli» atty Qazaqstan týraly mobıldi qosymshanyń tusaýy kesildi, ol úsh tildegi sandyq ensıklopedıa túrinde ómirge keldi.
29 qańtar
Nur-Sultandaǵy Táýelsizdik saraıynda «Nur Otan» partıasynyń kezekten tys HVİİ sezi ashyldy. Elimizdi damytýdyń negizgi máselelerine arnalǵan sıez jumysyna Elbasy Nursultan Nazarbaev tóraǵalyq etti.
10 aqpan
Memleket basshysynyń «Qazaqstan Respýblıkasynda Bala quqyqtary jónindegi ýákil ınstıtýtyn qurý týraly» Jarlyǵy shyqty.
1 naýryz
Nursultan Nazarbaevtyń qatysýymen Elordada Alǵys aıtý kúnine arnalǵan aýqymdy shara uıymdastyryldy. Qazaqstandyqtar budan bylaı jyl saıyn bul kúndi Alǵys aıtý kúni retinde atap ótetin bolady.
20 naýryz
Qazaqstan Parlamentiniń Májilisi men jergilikti máslıhattar depýtattarynyń saılaýlary ótti. Májilis depýtattarynyń saılaýy nátıjesinde «Nur Otan» partıasy 82 paıyzdan astam daýys jınap, aıqyn basymdyqpen jeńiske jetti.
30 naýryz
Belgıa Koróldiginiń astanasy - Brússelde (Eýropalyq odaq memleketteriniń beıresmı ortalyǵy) Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń qatysýymen eki kezdesý ótti. Qazaq basshysy Eýropalyq keńes tóraǵasy Donald Týskpen jáne Eýropalyq komısıa tóraǵasy Jan-Klod Iýnkermen mańyzdylyǵy jóninen aýqymdy, ózekti máselelerdi talqylap, ózara tıimdi ýaǵdalastyqtarǵa qol jetkizdi.
2 sáýir
Memleket basshysynyń Kýba memleketine saparynda birqatar memorandýmǵa qol qoıyldy. Gavana qalasynda Elbasy Nursultan Nazarbaev pen Kýba Memlekettik keńesiniń jáne Mınıstrler keńesiniń tóraǵasy Raýl Kastro mańyzdy máseleler boıynsha kelisimge keldi.
11 sáýir
Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev resmı saparmen Iran Islam Respýblıkasyna bardy. Iran Islam Respýblıkasynyń Prezıdenti Hasan Rýhanıdiń shaqyrýy boıynsha uıymdastyrylǵan sapar barysynda ózara yntymaqtastyqqa jol ashatyn 60-tan astam ekijaqty qujattarǵa qol qoıyldy.
31 mamyr
Elordada ótken Joǵary Eýrazıalyq ekonomıkalyq keńestiń otyrysynda bas qosqan Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev, Reseı Prezıdenti Vladımır Pýtın, Belarýs Prezıdenti Aleksandr Lýkashenko, Armenıa Prezıdenti Serj Sargsán jáne Qyrǵyzstan Prezıdenti Almazbek Atambaev memleketteraralyq yntymaqtastyqtyń mańyzdy máselelerin talqyǵa saldy.
16 maýsym
Reseıde halyqaralyq HH Peterbýrg ekonomıkalyq forýmy óz jumysyn bastady. Onyń jumysyna Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev ta qatysyp, sóz sóıledi. Erteńine Elbasy forým aıasynda BUU Bas hatshysy Pan Gı Mýnmen kezdesti, birqatar memleketter basshylarymen yntymaqtastyq baǵyttaryn talqylady.
23 - 24 maýsym
Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev Tashkent qalasynda ótken SHYU-ǵa múshe memleketter basshylary keńesiniń otyrysyna qatysty. Samıt aıasynda Elbasy Aýǵanstan Prezıdenti Mohammad Ashraf Ǵanımen jáne Pákistan Prezıdenti Mamnýn Hýseınmen kezdesti. Nursultan Nazarbaev Úndistan men Pákistannyń SHYU-ǵa qosylýy onyń halyqaralyq arenadaǵy bedeliniń joǵary ekenin kórsetetindigin atap ótti.
24 tamyz
Elbasy resmı saparmen Serbıa Respýblıkasyna bardy. Prezıdentter Nursultan Nazarbaev pen Tomıslav Nıkolıch birqatar memleketaralyq máseleler boıynsha kelisimge keldi. Qazaq basshysy Belgrad qalasynda Jambyl Jabaevtyń eskertkishiniń ashylý rásimine qatysty.
4-5 qyrkúıek
QHR-dyń Hanchjoý qalasynda G20-nyń Hİ samıti ótti. Osynaý álemniń alpaýyt memleketteriniń alqaly jıynyna Nursultan Nazarbaev ta qatysyp, sóz sóıledi.
19 qazan
Nur-Sultan qalasynda Raqymjan Qoshqarbaev eskertkishiniń resmı ashylýy ótti. 1945 jyly Qyzyl armıa quramyndaǵy qazaq soldaty reseılik Grıgorıı Býlatovpen birge birinshi bolyp Reıhstagtyń tóbesine Jeńis týyn tikkeni belgili.
25 qazan
Saýd Arabıasy Koróldigine resmı saparmen barǵan Nursultan Nazarbaev Saýd Arabıasynyń Koroli Salman ben Ábdel Ázız ál Saýdpen kezdesip, kelissóz júrgizdi.
7 qarasha
Elbasy Japonıaǵa resmı saparmen baryp, Imperator Akıhıtomen, Japonıa Premer - mınıstri Sındzo Abemen kezdesti. Memleketter basshylary saıası ózara is-qımyl, saýda-ekonomıkalyq, mádenı-gýmanıtarlyq qarym-qatynastyń mańyzdy máselelerin talqylady.
9-10 qarasha
Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Koreıa Respýblıkasyna memlekettik saparmen bardy. Nursultan Nazarbaev pen Koreıa Respýblıkasynyń Prezıdenti Pak Kyn He ózara kelissóz júrgizip, saýda-ekonomıka, qarjy-ınvestısıa, kólik-kommýnıkasıa, ǵylym, tehnıka salalaryndaǵy ekijaqty yntymaqtastyqtyń keń aýqymdy máseleleri aıasynda ýaǵdalastyqtarǵa qol jetkizdi.
6 jeltoqsan
Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń qatysýymen Elordada dástúrli Jalpyulttyq telekópir ótip, elimiz boıynsha jıyrma úsh jobanyń tusaýy kesildi.
15 jeltoqsan
Nur-Sultan qalasynyń Táýelsizdik saraıynda Qazaqstan Respýblıkasy Táýelsizdiginiń 25 jyldyǵyna arnalǵan saltanatty jınalys ótti. «Táýelsizdiktiń 25 jyly – bizdiń býynnyń ýaqyt ólshemine syımaıtyn teńdessiz erligi. Osy mereıtoılyq jylda Qazaqstannyń Birikken Ulttar Uıymy Qaýipsizdik Keńesine saılanýynyń sımvoldyq máni bar. Parlament qabyldaǵan Táýelsizdiktiń 25 jyldyǵy Deklarasıasy bizdiń uly jetistikterimiz ben jeńisimizdi aıshyqtaǵan mańyzdy saıası-quqyqtyq qujatqa aınaldy», – degen Memleket basshysy táýelsiz Qazaqstannyń 25 jyldaǵy basty jetistikterine toqtaldy. «Jetekshi halyqaralyq sarapshylardyń pikiri boıynsha, elimiz álemge Qazaqstannyń «ekonomıkalyq ǵajaıybynyń» jarqyn úlgisin kórsetti.Biz beıbitshilik pen kelisimniń biregeı modelin qalyptastyrdyq. Jalpy halyqtyń qalaýymen qurylǵan Halyq assambleıasy barlyq ultty qanatynyń astyna alyp, basyn biriktire bildi. Eń bastysy, kez kelgen adam «Men – qazaqstandyqpyn, bul – meniń elim, men munda baqytymdy taptym!» dep aıta alatyn ádiletti qoǵamdy ornattyq...Jańa eldiń irgesin qalaǵan búgingi zamandastardyń eren eńbegi ýaqyt óte kele, tipti myń jyldan keıin de urpaqtarymyzǵa Otanymyzdy odan ári ilgeriletý jolynda demeý bolyp, septigin tıgize beredi», – dedi Nursultan Nazarbaev.
STATISIKA:
2016 jyly barlyǵy 36 Zań qabyldanyp, 43 Jarlyqqa qol qoıyldy.
JYL TÚIİNİ
Sonymen, el Táýelsizdiginiń jıyrma besinshi jyly taǵy qandaı jetistiktermen este qaldy? Qazaqstan 2016 jyly óz gazymen ózin qamtamasyz etýge tolyqtaı kóshti. Bul tek eksport kólemin ǵana ulǵaıtyp qoıǵan joq, sonymen birge júzdegen myń qazaqstandyqtyń turǵyn úılerin gazben qamtamasyz etýge qol jetkizdi. Aýyl sharýashylyǵy ónimderi men Qazaqstannan eksportqa shyǵarylatyn ónimder 5%-ǵa ósti. Astyq ónimderi rekordtyq kórsetkishke jetti. 2016 – 2017 jyldary Almaty – Shý ekinshi temir jol jelisi salyndy. Qazaqstannyń temir jol jelileriniń qurylymy ońtaılandyrylyp, eldiń ınfraqurylymdyq áleýeti artty. Qazaqstannyń ishki kólik logıstıkasy jaqsardy. Jeltoqsanda Quryq aılaǵyndaǵy alǵashqy parom kesheni iske qosylyp, oǵan tartylǵan temir jol qurylysy aıaqtaldy. Metalýrgıa, munaı óńdeý, mashına jasaý, qurylys ındýstrıasynda iri sala túzýshi óndiris quryldy. Óńdeý salasyna tartylǵan sheteldik ınvestısıa mólsheri artty. Bir jyldyń ishinde 130 ındýstrıaldy jobalar qatarǵa qosyldy, 10 myńnan astam jumys orny ashyldy. Olardyń eń bastylary: Qaraǵandy oblysyndaǵy Kóktasjal mys, altyn, kúmis konsentratyn óndirý kombınaty; Almaty oblysyndaǵy shoıyndy qaıta quıý kesheni; Mańǵystaý oblysyndaǵy burandaly qosylystar zaýyty; Batys Qazaqstandaǵy ekoklasty benzın óndirisi; Ońtústik Qazaqstan oblysyndaǵy quıý zaýyty. Osy jyly shetel ınvestısıalaryn tartýda elimiz eń joǵary kórsetkishke qol jetkizdi – 14 mıllıard dollardan astam ınvestısıa keldi. Negizgi ınvestısıalar taý-ken óndirý jáne óńdeý kásiporyndaryna, geologıalyq barlaý jumystaryna baǵyttaldy.Negizgi baǵyt – ekonomıkalyq ósimniń jańa draıverin qalyptastyrýǵa jáne jalǵasty ındýstrıalandyrýǵa baılanysty belgilendi.
Qazaqstannyń barlyq aımaǵynda «Jumyspen qamtýdy» qoldaýdyń keshendi jospary bekitilip, onda 300 myńnan astam adam qamtyldy. 2,2 mıllıon jumys ornyn saqtaý boıynsha memorandýmdar jasaldy.
***
«...Meshin jyly elimiz úshin erekshe mereıli meje boldy. Bıyl búkil halyq bolyp, qasterli Táýelsizdigimizdiń 25 jyldyǵyn atap óttik. Jas memlekettiń shırek ǵasyrlyq shejiresi el tarıhynda altyn árippen jazyldy. Bul – bizdiń mańdaıymyzǵa buıyrǵan mereıli mártebe, enshimizge tıgen eren baqyt...Bıylǵy mereıtoılyq jyl biz úshin birqatar mańyzdy sharalarǵa toly boldy.Eldiń saıası ómirindegi eleýli naýqan – Parlament saılaýyn ótkizdik. Uly maqsat kózdegen Ult josparynyń alǵashqy jylyn tabysty aıaqtadyq.Aldaǵy 2017 jyldyń enshisinde de aıtýly oqıǵalar men aýqymdy ister mol bolmaq. Elimiz Birikken Ulttar Uıymy Qaýipsizdik keńesiniń turaqty emes múshesi retinde qyzmetin bastaıtyn bolady.Bul – kez kelgen memleket qol jetkize bermeıtin asqaq abyroı, mártebeli mindet. Keler jyly astana meımandary «EKSPO-2017» halyqaralyq kórmesinde bas qosatyn bolady.Sonymen qatar, Almatyda dúnıejúzilik Qysqy ýnıversıadanyń alaýy jaǵylady.Eńseli elordamyzda Islam yntymaqtastyq uıymynyń samıti ótedi. El qýatty bolmaı, baq turaqty bolmaıdy.Halyqtyń ál-aýqatyn arttyryp, ekonomıkamyzdy damytýǵa arnalǵan sharalar jalǵasyn tabady...».
Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń
Qazaqstan halqyn jańajyldyq quttyqtaýynan.