Bizdiń urpaq aldynda babalar qol jetkizgen ıgilikterdi saqtaý,qaıta qalpyna keltirilgen memlekettigimizdi nyǵaıtý jáne dúnıejúzilik qaýymdastyq talaptaryna saı jańa sapalyq deńgeıge kóterilý mindeti tur.
Nursultan NAZARBAEV.
2008 jyly Elordada «Qazaq eli» tarıhı-arhıtektýralyq monýmentiniń ashylý saltanaty ótti. «Qazaq Eli» memorıaldyq kesheni, Beıbitshilik pen kelisim saraıy jáne Táýelsizdik saraıy – búgingi Qazaqstannyń ajyramas eń qasterli úshtaǵan sımvoldyq belgisi.
2008 JYLDYŃ BASTY OQIǴALARY
- Nursultan Nazarbaevtyń Qazaqstan halqyna Joldaýy
- Astananyń 10 jyldyq mereıtoıy
- «Qazaq Eli» monýmentiniń saltanatty ashylýy
- Daǵdarysqa qarsy baǵdarlamanyń qabyldanýy.
- «Nurly kósh» baǵdarlamasy.
2008 jyl. Bul – Qazaq memleketi táýelsizdiginiń on jetinshi jyly! Jańa ǵasyrdyń segizinshi jyly AQSH-taǵy ıpoteka daǵdarysynan bastalǵan álemdik-ekonomıkalyq daǵdarysty eńserý Qazaq Eli úshin de ońaı bolǵan joq. Degenmen, jyldar óte álem sarapshylary Qazaqstannyń daǵdarysqa qarsy saıasaty Ortalyq Azıa óńiri men TMD elderiniń ishinde eń tıimdi jol ekenin moıyndaǵany kópke málim.Daǵdarystyń basty sebebin olar nesıe jáne turǵyn úı sektorlaryndaǵy «dúmpýden» keıin jalǵasqan kúıreýmen túsindiredi. Prezıdent tujyrymdaǵandaı, «álemdik qarjy naryǵyndaǵy turaqsyzdyqtyń alǵashqy tolqyny qaryz kapıtaly naryǵynyń jabylýyna ákelip soqty. Daǵdarystyń eń údemeli tusy 2008 jyldyń sońy men 2009 jyldyń basyna sáıkes keldi.
Jahandyq qarjy daǵdarysy jalpy ekonomıkalyq daǵdarysty týǵyzdy. Jappaı ónerkásiptik quldyraý bastaldy. Jyljymaıtyn múlik naryǵy kúrt tómen quldılady.2008 jyly turǵyn úı baǵasy eki esege arzandap ketkenin kóz kórdi. Kóptegen qurylys kompanıalary óz qyzmetin yqshamdaýǵa májbúr boldy. Úleskerler, ásirese óz turǵyn úıin nesıe esebinen qarjylandyrǵandar óte qıyn jaǵdaıǵa tap boldy. Úleskerler qurylysyna qatysqan ondaǵan myń qazaqstandyq turǵyn úıge ıe bolý úmitinen aıyryldy. Shamadan tys nesıelenip ketken Qazaqstan bankteri syrtqy naryqtan alǵan aqshalaryn qalaı qaıtararyn bilmeı, talaıynyń basyna defolt qaýpi tóndi. Jyl boıyna kóptegen memleketterdiń ulttyq valútasynyń qunsyzdanýy da Qazaqstan taýarlarynyń básekege qabilettiliginiń tómendeýine áser etti.
Memleket basshysy Úkimetke ekonomıkalyq daǵdarysqa qarsy keshendi baǵdarlama ázirleýdi tapsyrdy. Onyń negizgi baǵyttary retinde qarjy sektoryn turaqtandyrý, turǵyn úı naryǵyndaǵy ózekti máselelerdi sheshý, shaǵyn jáne orta bızneske qoldaý kórsetý, agroónerkásip keshenin yntalandyrý,ındýstrıaldyq-ınfraqurylymdyq jobalardy júzege asyrý mindetteldi. Bul sharalar kóp keshikpeı óziniń nátıjeli jemisin bergeni belgili. Qazaqstan 2008 jyldy sátti qorytyndylady.
2008–2009 jyldarda oryn alǵan álemdik qarjy-ekonomıkalyq daǵdarysqa oraı el bıligi İJÓ-niń quldyraýyna jol bermeýge jáne ekonomıkanyń ósimin saqtaýǵa múmkindik týǵyzatyn baǵyttardy aıqyndady. Bul baǵdarlar Elbasynyń 6 aqpandaǵy «Qazaqstan halqynyń ál-aýqatyn arttyrý – memlekettik saıasattyń basty maqsaty» dep atalǵan Joldaýynda kórinis tapty. Qazaqstanda ıgerilip jatqan halyqaralyq munaı jobalaryndaǵy memlekettiń úlesin kúsheıtýge mańyz berildi. Infraqurylym salasynda elektr energetıkasy men kólik jelilerin damytý, sonyń ishinde «Batys Eýropa – Batys Qytaı» qurlyqaralyq dálizi jobasyna qatysý maqsaty alǵa qoıyldy. «300 korporatıvti kóshbasshy» baǵdarlamasy arqyly shıkizattyq emes sektordy damytý qolǵa alyndy. Daǵdarysqa qarsy bizdiń júıeli jospar jasalyp, ony júzege asyrýǵa memleket qorynan jetkilikti mólsherde qarajat bólindi. Sondaı-aq, Joldaýda ekonomıkalyq seriktestikti damytýǵa, tehnologıa tartýǵa, el zańdaryn jetildirýge jol ashqan «Eýropaǵa jol» atty arnaıy baǵdarlama jarıalandy.
Osy jyldyń tamyzynda «2009–2011 jyldarǵa arnalǵan «Eýropaǵa jol» memlekettik baǵdarlamasy týraly» Jarlyq shyqty. Bul baǵdarlama álemniń alpaýyt elderiniń nazaryn aýdarǵanyn aıta ketken jón. Biregeı joba retinde baǵdarlama jahandaný kezeńindegi elimizdiń baǵyt-baǵdaryn aıqyndap berdi. Nátıjesinde Eýropanyń bedeldi memleketterimen joǵary deńgeıdegi qarym-qatynasqa qol jetkizildi, Túrkıamen, Fransıamen, Italıamen jáne Ispanıamen Strategıalyq yntymaqtastyq týraly shartqa qol qoıyldy. Germanıamen úkimetaralyq baǵdarlama jasaldy. 2008 jyly Qazaqstan men Qytaı elderi arasyndaǵy taýar aınalymy 17 mıllıard dollarǵa deıin ósken eken.
Prezıdenttiń Joldaýy da álemdik ekonomıkalyq daǵdarysqa qarsy memlekettik saıasattyń naqty baǵdarlaryn tujyrymdap berdi. Daǵdarysqa qarsy qolǵa alynǵan sharalar qatarynda elimizdiń toǵyz oblysynda 2008 jyly ashylǵan, paıdalanýǵa berilgen 19 jańa ónerkásiptik óndiris oryndaryn ataýǵa bolady. Olardyń arasynda «Astana – Býrabaı» avtobany, Qazaqstannyń shyǵysy men ortalyǵyn jalǵap, Reseı aýmaǵy boıynsha ótetin 82 shaqyrymdyq tranzıttik joldy almastyrǵan «Shar – Óskemen» temir jol magıstrali jáne taǵy basqalary bar.
Joldaýdaǵy utymdy qadamnyń biri – bızneske túsetin ákimshilik salmaq máselesi qaıta qaraldy. Túrli tekserýler ekonomıka men jeke kásipkerlik úshin apatty ahýal qalyptastyrǵanyn atap ótken Prezıdent beı-bereket tekserýlerge tyıym salyp, Úkimetke olardy qysqartý týraly tapsyrma berdi. Shaǵyn jáne orta bıznesti tekserýge taǵy da moratorıı jarıalanyp,ol 2009 jyldyń shilde aıyna deıin sozyldy.
Jyl basynda, qańtar aıynda Qazaqstanǵa etnıkalyq otandastarymyzdyń kóship kelý kvotasy týraly Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Jarlyǵynyń jarıalanýyn qazaq qoǵamy ulttyq baǵdardaǵy aqjoltaı habar retinde jyly qabyldaǵanyn aıta ketken jón.
1 qańtar
Prezıdent tapsyrmasyna oraı Ózbekstannan qonys aýdarǵan eki myń qandastarymyzǵa arnalǵan «Asar» atty shaǵyn aýyl jobasy qolǵa alyndy.
1 aqpan
Qazaqstan Respýblıkasynyń Qorǵanys mınıstrligi men AQSH Qorǵanys departamenti arasyndaǵy 2008-2012 jyldarǵa arnalǵan bes jyldyq yntymaqtastyq josparyna sáıkes, Ózara túsinistik týraly kelisimge qol qoıyldy.
6 aqpan
Elbasy Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti palatalarynyń birlesken otyrysynda Qazaqstan halqyna dástúrli Joldaýyn jarıalady.
21 aqpan
Elorda kósheleri men dańǵyldaryn jańadan ataý, ataýlaryn ózgertý týraly sheshim qabyldandy. Soǵan sáıkes, keńes dáýirinen qalǵan totalıtarlyq ataýlar ózgertilip, oǵan qosa jańadan boı kótergen aýdandar men kóshelerge 309 jańasha ataý berildi.
22 aqpan
Nursultan Nazarbaev Máskeýde ótken TMD memleketteri basshylarynyń beıresmı basqosýyna qatysty.
21 naýryz
Elordada «Astana – meniń taǵdyrym» jobasynyń tusaýy kesildi.
22 naýryz
Prezıdent qazaqstandyqtardy Ulystyń Uly kúni - Naýryz merekesimen quttyqtady. «Aıaýly otandastarym, qadirmendi qaýym! Kún men túnniń teńelgen, maldyń aýzy kókke tıgen, adam aýzy aqqa tıgen, túnniń kúnge bet burǵan, tabıǵattyń gúldenip qulpyrǵan qýanysh kezeńi – Naýryz meıramy barshańyzǵa qutty bolsyn. Jańa jyldy 1 qańtarda atap ótýdi İ Petr patsha Reseıge Eýropadan alyp kelse, odan bizge jetken. Qytaıdyń ózinde bul mereke aqpannyń ortasyna taman bir apta boıy toılanady. Shyǵys halyqtarynyń barlyǵynda derlik solaı. Túbinde biz de óz merekemizge oralatyn shyǵarmyz. Bul – halyqtyǵymyzdyń, táýelsizdigimizdiń negizgi tamyrynyń biri», – dedi Prezıdent óz quttyqtaýynda.
2 sáýir
Ońtústik astanadaǵy «Medeý» sport kesheninde «Beıjiń - 2008» Olımpıadalyq alaý estafetasy bastaldy. Olımpıadalyq oıyndardyń basty rámizin saltanatty tabys etý rásimine Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev qatysty.
12-13 mamyr
Memleket basshysy Qazaqstanǵa resmı saparmen kelgen Tájikstan Prezıdenti Emomalı Rahmonmen kezdesti. Taraptar Tájikstannyń elektr energıasy, aýyl sharýashylyǵy jánetaý-ken salalaryndaǵy jobalaryna arnalǵan Qazaqstan-Tájikstan ınvestısıalyq qoryn qurý týraly sheshimge keldi. Sondaı-aq Memleketaralyq úılestirý keńesin qurý kelisildi. Qadirmendi meımannyń tujyrymdaýynsha, sol kezde Tájikstanda 47 birlesken qazaq-tájik kásiporny qurylǵan eken. Onyń 15-i qazaqstandyq kapıtaldyń 100 paıyzdyq qatysýymen tirkelgen.
14 mamyr
Nur-Sultanda «Jas Otan» Jastar qanatynyń İ sezi ótti.
25 maýsym
«Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy Merekeler týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańyna» tolyqtyrý engizildi. Budan bylaı «6 shilde – Astana kúni» bolyp bekitildi.
5-6 shilde
Memleket basshysy Nur – Sultandaǵy Beıbitshilik jáne kelisim saraıynda elimizdiń jańa astanasynyń 10 jyldyǵyna oraı ótken merekelik sharaǵa qatysty. Zańnamaǵa 2008 jyly engizilgen ózgerister men tolyqtyrýlarǵa sáıkes, 6 shilde – jańa mereke – Astana kúni retinde tarıhqa endi.
Ekinshi kúni «Qazaq eli» monýmentiniń ashylý saltanaty ótti. Monýmenttiń bıiktigi – 91 metr. «Ótkenge topyraq shashsań, bolashaq saǵan tas atady», - degen atadan qalǵan ulaǵatty sóz bar. Tarıhyn ulyqtamaǵan, baryn baǵalamaǵan jurttyń baǵy janyp, joǵy túgendelmeıdi. Búgingideı keń baıtaq jeri bar, kıeli tóri bar qazaq - shyn máninde, juldyzy janǵan baqytty halyq. Alaıda, bul baqyt bizge ońaılyqpen, ózdiginen kelgen joq. Qazaq óz tarıhynda ult retinde talaı márte joıylyp kete jazdady. Taǵdyrdyń talaı ashshy zary men taýqymetin tartty. Búgingi táýelsizdikke deıingi aralyqta halqymyzdyń san ǵasyrlyq aýmaly-tókpeli taǵdyry, armany men ańsary arpalysqa toly kúresip jatyr. Ishteı býlyqqan bulqynysy men ókinishi, jeńisteri men jeńilisteri de jatyr. Búginde Altaı men Atyraý, Syr men Tobyl arasyndaǵy baıtaq ólkede oryn tepken Qazaqstan Respýblıkasy ejelden qalǵan uly isterdiń, ulaǵatty dástúrlerdiń, irgeli memleketterdiń zańdy murageri bolyp sanalady», - dedi «Qazaq eli» monýmentin ashý saltanatynda Nursultan Nazarbaev.
Bizdiń dáıekteme
«Qazaq eli» mádenı-arhıtektýralyq monýmenti Nur–Sultan qalasynda ornalasqan. Tarıhı-memorıaldyq keshenniń jalpy aýmaǵy 5,2 gektar, monýment ornalasqan ortalyq tuǵyrnamasy 1 gektar jerdi alyp jatyr. Aq mármárdan quıylǵan monýmenttiń bıiktigi – 91 metr, bul – Qazaqstan táýelsizdigin alǵan 1991 jyldyń belgisi. Al onyń basyndaǵy altyn tústes boıaýmen árlengen alyp qus – Samuryq Qazaqstannyń tynyshtyǵyn «kúzetip» tur. Monýmenttiń túsi – aq. Ol qazaqstandyqtardyń dostyqqa adal, baýyrmal, aq nıetin pash etedi.
«Qazaq eli» monýmentiniń syrtqy bóliginde 28 kolonnadan turatyn jalpy uzyndyǵy 120 metrlik doǵa pishindes aq kolonna ornatylǵan. Stelanyń ózi osy aq kolonnadanyń qaq ortasynda, qyzyl granıtten jasalǵan tórt qyrly tuǵyrǵa otyrǵyzylǵan. Onyń tórt qyrly bolǵan sebebi – dúnıeniń tórt buryshyna da Qazaqstannyń qushaǵy ashyq, kóńili adal degendi aıǵaqtaıdy.
Ortalyq barelef – «Halyq jáne Prezıdent» dep atalady. Onda Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdenti Nursultan Nazarbaev pen onyń syrtynda halyqtyń beınesi kórinedi. Aldyńǵy fıgýranyń bıiktigi – 5 m, onda N.Nazarbaevtyń Konstıtýsıanyń ústine qolyn qoıyp, ant berip turǵan sáti beınelengen. Bul – bizdiń táýelsiz, demokratıalyq elimizde zańnyń ústemdik quratynyn aıǵaqtaıtyn nyshan. Prezıdenttiń syrtyndaǵy halyq – qazaqstandyqtar, olardyń beıbit, meıirimdi kóńilin ushyp júrgen qarlyǵashtar dáıekteıdi.
Monýmenttiń oń jaǵyndaǵy ekinshi barelef – «Qaharmandyq» dep atalady. Onda Otan qorǵaý qazaq uldarynyń ejelden qasıetti boryshy bolǵanyn kórsetetin beıneler shoǵyrlanǵan. Sonyń ishinde erlik pen eldikke úndegen jyraýdyń, at ústindegi el qorǵaǵan sarbazdyń jáne qolynda avtomaty bar jaýyngerdiń eldiń shebin kúzetken beıneleri ornalastyrylǵan.
Batys jaq betke ornalastyrylatyn «Jasampazdyq» atty barelefte avtorlar Qazaqstannyń kóshpeli dáýirden ǵaryshqa ushqanǵa deıingi jolyn beınelemek bolǵan. Sondaǵy jasampazdyqty týǵyzǵan ǵalymdar men ınjenerler, metalýrgter men dıqandar beınesi kórinedi.
Al monýmenttiń shyǵys jaǵyndaǵy «Bolashaq» atty barelefte táýelsiz elde ósip, óz taǵdyrlaryn ózderi jasap, ǵylymda, mádenıette, sportta úlken jetistikterge jetip kele jatqan qazaqstandyq jastardyń kóńildi shaqtary beınelengen. Osy ıdeıalardyń bári Qazaqstan halqynyń táýelsizdik alǵandaǵy shattanǵan sezimderin beınelegen «Birlik» atty músindik kompozısıamen aıaqtalady.
(Derekkóz: Ýıkıpedıa — ashyq ensıklopedıasy).
8 shilde
«Saryarqa – Soltústik Qazaqstannyń dalasy men kólderi» aýmaǵyn IýNESKO-nyń Búkilálemdik mura tizimine qabyldaý týraly sheshim qabyldandy. IýNESKO-nyń Búkilálemdik mura komıtetiniń 32-sessıasynyń bul sheshimine sáıkes, atalmysh aýmaq quramyna Qorǵaljyń memlekettik tabıǵat qoryǵy men Qostanaı oblysyndaǵy Naýryzym memlekettik tabıǵat qoryǵy engen. Eki qoryq ta IýNESKO-nyń tizimine engizilgen Ortalyq Azıadaǵy eń alǵashqy nysandar.
24 shilde
Elbasy tapsyrmasy boıynsha Elordanyń jańa aýdany quryldy. Úkimet Esil aýdanynyń qurylǵany týraly sheshim shyǵardy.
8 tamyz
Qytaı Halyq Respýblıkasynyń astanasy – Beıjiń qalasynda HHİH jazǵy Olımpıada oıyndary bastaldy. Tórt jylda bir ótetin álemdik dodanyń ashylý saltanatyna álemniń 80-nen astam eliniń memleket jáne úkimet basshylary qatarynda Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev ta qatysty. Jalpy Beıjiń Olımpıadasynda álemniń 200-den astam elinen 11 myńǵa jýyq sportshy óner kórsetti. Jahandyq básekede sporttyń 41 túrinen 302 medal jıyntyǵy sarapqa salyndy. Qazaqstandyq sportshylar tórtkúl dúnıe kóz tikken bul álemdik dodada sporttyń alty túrinen 13 medaldi qanjyǵaǵa baılap qaıtty.
28 tamyz
Memleket basshysy Dýshanbede ótken Shanhaı yntymaqtastyq uıymyna múshe elder basshylarynyń samıtine qatysyp,sóz sóıledi.
4 qyrkúıek
«2009-2011 jyldarǵa arnalǵan «Eýropaǵa jol» memlekettik baǵdarlamasy týraly» El Prezıdentiniń Jarlyǵy jarıalandy.
5 qyrkúıek
Nursultan Nazarbaev Máskeý qalasynda ótken Ujymdyq qaýipsizdik sharty uıymynyń (UQSHU) otyrysyna qatysty. Dál osy kúni Elbasy Qazaqstanǵa bir kúndik, ıaǵnı qysqa merzimdi resmı saparmen kelgen AQSH Memlekettik hatshysy Kondolıza Raıspen kezdesti. Taraptar halyqaralyq jáne aımaqtyq máselelerdi talqylady.
22 qyrkúıek
Aqtóbede Qazaqstan men Reseı memleketteri shekaralas óńirleri basshylarynyń besinshi forýmy ótti. Forým jumysyna eki eldiń Prezıdentteri Nursultan Nazarbaev pen Dmıtrıı Medvedev qatysty.
5 qazan
Elbasy Qazaqstanǵa qysqa merzimdi resmı saparmen kelgen AQSH-tyń memlekettik hatshysy Kondolıza Raısty qabyldady. Taraptar aımaqtyq jáne halyqaralyq, sondaı-aq eki el qarym-qatynastary máselelerin talqylady.
10 qazan
Bishkekte TMD-ǵa múshe memleketter basshylary keńesiniń kezekti otyrysy ótti. EýrAzEQ memleketaralyq keńesi jáne Ortalyq Azıa memleketteri basshylary Samıtiniń qorytyndysy boıynsha birqatar mańyzdy qujattar qabyldandy. Dostastyqtyń aımaqaralyq jáne shekara yntymaqtastyǵy jónindegi keńesi týraly kelisimge qol qoıyldy. Esirtki zattarymen, psıhotroptyq zattarmen kúresýdegi yntymaqtastyqty jandandyrý týraly birlesken málimdeme qabyldandy.
13 qazan
Memleket basshysynyń Jarlyǵymen «Qazyna» turaqty damý qory men «Samuryq» memlekettik aktıvterdi basqarý holdıńi negizinde «Samuryq-Qazyna» ulttyq ál-aýqat qory quryldy.
14 qazan
Elimizde alǵash ret qazirgi zamanǵy tehnologıalar boıynsha salynǵan Nur–Sultan – Shýche alty jolaqty avtobany paıdalanýǵa berildi.
17-19 qazan
Nur–Sultandaǵy Beıbitshilik jáne kelisim saraıynda ıslam álemi elderiniń jáne batystyń birqatar memleketteriniń syrtqy ister mınıstrleri deńgeıinde «Ortaq álem: áralýandylyq arqyly ilgerileý» atty forým ashyldy. Alqaly jıynda konferensıanyń negizgi qujaty qujaty – Astana deklarasıasy qabyldandy.
23 qazan
Qazaqstan halqy Assambleıasynyń kezekti sesıasy ótti. Onda «Qazaqstan halqy Assambleıasy týraly» zań qabyldanyp, ol eldegi saıası jáne qoǵamdyq ómirdiń tolyqqandy sýbektisine aınaldy.
1 qarasha
«Elektrondy úkimet» portalynda (www.e.gov.kz) Qazaqstan Respýblıkasy azamattarynan saýaldar qabyldaý bastaldy.
21 qarasha
Elordada Prezıdent janyndaǵy Ulttyq ınvestorlar keńesiniń alǵashqy plenarlyq basqosýy boldy. Nursultan Nazarbaev tóraǵalyq etken bul alqaly jıynda qarjy daǵdarysyn eńserýdiń ózekti máseleleri qaraldy.
15 jeltoqsan
Elordadaǵy Táýelsizdik saraıynda Qazaqstan Táýelsizdiginiń 17 jyldyǵyna oraı saltanatty jıyn boldy. Onda Elbasy Nursultan Nazarbaev sóz sóıledi. Táýelsizdik merekesi tuńǵysh ret astananyń elordalyq sıpatyn asha túsetin asa aıshyqty nysan – Táýelsizdik saraıynda ótti. Elbasy «Qazaq Eli» memorıaldyq keshenin,Beıbitshilik pen kelisim saraıyn jáne Táýelsizdik saraıyn búgingi Qazaqstannyń ajyramas eń qasterli úshtaǵan sımvoldyq belgisi dep atap ótti.
29 jeltoqsan
Memleket basshysy elimizdiń jetekshi BAQ basshylaryna suhbat berip, 2008 jyldy qorytyndylady. «2008 jyl, Táýelsizdigimizdiń on jetinshi jyly, burynǵy jyldar sıaqty, qaýyrt sharýalarǵa toly ótti. Bul joly bizdiń bárimiz kúrdeli álemdik qarjy daǵdarysyna kýá boldyq. Daǵdarys búkil álemdi sharlap barady, barshany qamtyp barady. Buryn da mundaı daǵdarystar bolǵan, mysaly, AQSH-taǵy 30-shy jyldardyń Uly kúızelisi belgili. Alaıda, ol kezdegi Keńes Odaǵy sol kúızelisti sezine qoıǵan joq. Eýropa sezindi. Qytaı da, tegi, sezine qoımaǵan shyǵar. Bizdiń esimizde burynǵy Keńes Odaǵyndaǵy daǵdarys áli tur, úlken eldiń qıraýy ońaıǵa túsken joq. Alaıda, ony da negizinen sol burynǵy Keńes Odaǵynyń turǵyndary sezindi, ózge álemge onyń áseri bola qoıǵan joq. Biz ol daǵdarysqa qatty qınaldyq, úlken aýyrtpashylyqtardy bastan keshtik. Úshinshi daǵdarys - Ońtústik-SHyǵys Azıadaǵy daǵdarys. Onyń ózi Amerıkany, Eýropany qamtı qoıǵan joq. Al mynaý jahandyq daǵdarys, bul barshaǵa áser etkeli otyr», - dedi Prezıdent. Elbasy bul jyly elimizde atqarylǵan sharalar memleketimizdiń jahandyq daǵdarysty sátti eńserýine septigin tıgizgenin birqatar dáleldi mysaldarmen tujyrymdap berdi.
STATISIKA:
2008 jyly Prezıdent respýblıka óńirlerine 19 ret ( barlyǵy 39 kún), shet elderge 13 ret ( barlyǵy 20 kún) resmı saparǵa shyqty. Jalpy Elbasynyń qatysýymen halyqaralyq sıpattaǵy 112 kezdesýler men sharalar ótken eken. Bir jyl ishinde barlyǵy 102 Zań qabyldanyp, 217 Jarlyqqa qol qoıyldy.
JYL TÚIİNİ
2008 jyl qaýip-qaterlerge toly jyl boldy. Álemdik daǵdarys ulttyq ekonomıkany tez arada ártaraptandyrýdń qajettiligin týǵyzdy. Qıyndyqtarǵa qaramastan áleýmettik salaǵa arnalǵan búdjet kóleminiń bir tıyny da qysqarmaıtyny týraly sheshim qarasha kóńiline senim uıalatty. Daǵdarys tegeýrinine qaramastan el bıligi mańyzdy jobalardy júzege asyratynyn málimdedi. Qıyn-qystaýǵa toly osy jyly túbegeıli damý men jańa órleýge bastaıtyn 2009-2011 jyldarǵa arnalǵan úsh jyldyq búdjet qabyldandy. Úkimet tez arada ekonomıka men qarjyny turaqtandyrý boıynsha 2009–2010 jyldarǵa arnalǵan is-qımyl josparyn bekitti. Jańa salyq, búdjet kodeksteri, básekelestik, qarjy turaqtylyǵy týraly zańnamalar qoǵamǵa tyń serpilis ákeldi. Elbasy «Samuryq-Qazyna» ulttyq ál-aýqat qoryn qurý týraly sheshim qabyldady. Jańadan qurylǵan holdıń Úkimetpen birlese otyryp, qysqa merzim ishinde qarajatty ıgerýdiń «daǵdarysqa qarsy» baǵdarlamasyn usyndy. Qarjy júıesin qutqarý úshin ekinshi deńgeıli bankterdiń kúızelisti aktıvteriniń memlekettik qory quryldy.
Jahandyq ekonomıkada qalyptasqan daǵdarysty kezeńge qaramastan sheteldik ınvestorlar úshin Qazaq Eliniń ınvestısıalyq tartymdylyǵy joǵary deńgeıde boldy. Bul jyly elge buryn-sońdy bolmaǵan ınvestısıa tartyldy. Nursultan Nazarbaevtyń osy jyly shetelderge barǵan saparynyń qorytyndylaryna úńilsek, muny aıqyn ańǵaramyz. Bahreınmen jáne Abý-Dabımen jalpy somasy 1,5 mlrd. dollardan asatyn eki birlesken qor qurý, Qytaıdyń «SİTİS» korporasıasymen 1 mlrd.dollarlyq birlesken qor, sonymen qatar fransýzdyq jáne japondyq kompanıalarmen áriptestik negizde 3 mlrd.dollardan asatyn jobalardy júzege asyrý týraly ýaǵdalastyqtar osy jyldyń enshisindegi qadamdar. 2008 jyly ǵylymı mekemeler men aldyńǵy qatarly joǵary oqý oryndarynyń qatystyrylýymen alty ınovasıalyq-bilim berý konsorsıýmdary quryldy.
Prezıdent «Úkimet pen Ulttyq banktiń birinshi jáne basty mindeti – memlekettiń ekonomıkalyq saıasatyn birlese úılestirip, ınflásıany Úkimet belgilegen mejelerde ustap turý. Bul mindet Qazaqstannyń barlyq óńirleriniń ákimderine de qatysty, óıtkeni, ol halyq múddesine tikeleı áser etedi» degen talap qoıdy. Osyndaı qatań mindetterdiń arqasynda elimiz 2008 jyldy nátıjeli qorytyndylady, qunsyzdaný 10 paıyzdan asqan joq, ekonomıkalyq ósim 4 paıyzǵa jetti. El óńirlerinde birqatar jańa óndiris oshaqtary (Ońtústik Qazaqstan oblysyndaǵy toqyma óndirisi, Aqtóbedegi bazalt talshyǵyn óndirý jáne t.b. kásiporyndar) ashyldy. Bul jyly ınovasıalyq jobalarǵa da aıyryqsha mańyz berildi.Elbasynyń qatysýymen Almaty oblysynyń İle aýdanynda «Damý» ındýstrıaldy-logıstıkalyq ortalyǵy, Ońtústik Qazaqstanda TMD boıynsha tek Qazaqstanda ǵana ashylǵan «Qan ortalyǵy» jáne «Aspaptar men medısınalyq maqsattaǵy buıymdardy zalalsyzdandyrý ortalyǵy», uzyndyǵy 224 shaqyrym bolatyn alty jolaqty joldy «Astana – Shýchınsk» avtobany, álem boıynsha qoldanystaǵy barlyq ataýly áýe kemelerin shekteýsiz qabyldaı alatyn Almaty áýejaıynyń jańa ushý-qoný alańy, Qaraǵandy oblysynda metaldyq kremnıı óndiretin «Silicium Kazakhstan» zaýyty iske qosylýy sonyń aıqyn aıǵaǵy.
Daǵdarysqa qarsy baǵdarlama jasap, olardy der kezinde qolǵa alý nátıjesinde eldiń ekonomıkalyq irgesi bekı tústi. Jahannyń kánigi sarapshylary Qazaqstannyń daǵdarysqa qarsy baǵdarlamasyn jańa táýelsiz memleketter arasyndaǵy eń júıeli jáne barynsha jedel baǵdarlama dep negizdedi.