Táýelsizdik – halyqqa qanat bitiretin qundylyq.Mundaı baǵa jetpes baılyq kez-kelgen halyqqa buıyra bermeıdi...Eń bastysy – elimizde birlik,beıbitshilik pen kelisimdi saqtaı bileıik. Bul – bizdiń táýelsizdigimizdiń basty jetistigi jáne aldaǵy jeńisterimizdiń kepili.
Nursultan NAZARBAEV.
2007 JYLDYŃ BASTY OQIǴALARY
- Nursultan Nazarbaevtyń Qazaqstan halqyna Joldaýy
- Konstıtýsıalyq reforma
- EQYU-nyń 2010 jyly Qazaqstannyń tóraǵalyq etýi týraly sheshimi
2007 jyl – «Qazaq tilin qoldaý» jyly dep jarıalandy. Jyl bastala sala, qańtar aıynda Úkimet aýysyp, jańa Úkimet jasaqtaldy. Negizinen Táýelsizdiktiń 16 jyly óz azattyǵynyń irgetasyn qalap jatqan Qazaq Elinde tarıhı mańyzy zor úsh iri oqıǵa bolǵanyn erekshe atap aıtqan jón.
2007 jyldyń aqpanynda Parlament palatalarynyń birlesken basqosýynda Elbasy óziniń «Jańa álemdegi jańa Qazaqstan» degen taqyryppen Qazaqstan halqyna dástúrli Joldaýyn jarıalap, «Qazaqstan – 2030» Strategıasynyń negizgi erejelerinen jáne álemniń básekege qabiletti 50 eliniń qataryna enýdi kózdeıtin strategıalyq maqsattan týyndaıtyn alty negizgi basymdyq aıasynda ishki jáne syrtqy saıasattaǵy jańa damýdyń 30 baǵytyn aıqyndap berdi.Osy baǵdarlamalyq keshendi qujat arqyly elimiz damýynyń aldaǵy onjyldyqtaǵy basty qadamdary tujyrymdaldy. Bul – birinshi oqıǵa.
Ekinshi este qalarlyq jyl oqıǵasy – konstıtýsıalyq reforma.Bul reformanyń júzege asyrylýy el damýynyń saıası júıesindegi jańa kezeńge – qalyptasqan prezıdenttik modelden jańa basqarý júıesine – prezıdenttik-parlamenttik modelge qaraı jasalǵan batyl qadam edi. Arnaıy memlekettik komısıa qabyldaǵan «Qazaqstan Respýblıkasynyń 2007-2008 jyldarǵa arnalǵan saıası reformalaýdyń basty baǵyttary» atty qujatta konstıtýsıalyq reformanyń negizgi baǵyttary aıqyndaldy.
Úshinshi mańyzdy oqıǵa – Eýropadaǵy qaýipsizdik jáne yntymaqtastyq uıymynyń (EQYU) sheshimimen Qazaq Eliniń 2010 jyly EQYU-ǵa (56 memlekettiń basyn biriktiretin aımaqtyq uıym) tóraǵalyq etýi. Eýropadaǵy qaýipsizdik pen yntymaqtastyq uıymyna múshe elderdiń barlyǵy biraýyzdan Qazaqstannyń 2010 jyly atalǵan uıymǵa tóraǵalyq etýin qoldaýy – shyn máninde Qazaq Eliniń halyqaralyq arenadaǵy abyroıyn asqaqtatqan mańyzdy oqıǵa boldy. Bul, kúlli álemdik qoǵamdastyqtyń Qazaq Eliniń táýelsizdik jyldaryndaǵy saıası-ekonomıkalyq, áleýmettik baǵyttardaǵy qol jetkizgen tabystaryn tanyp, moıyndaýy edi.
2007 jyly Úkimet ákimshilik reformany jalǵastyrý, óńirlerdi damytý, básekelestikti qorǵaý men damytý, búdjettik josparlaý men búdjetaralyq qatynastardy jetildirý, agrarlyq salany damytý, turǵyn úı qurylysyn damytý, ınfraqurylymdy basqarý júıesin jetildirý, memlekettik tildi damytý syndy segiz baǵyt boıynsha qarqyndy jumys júrgizdi. Qazaqstannyń jalpy altyn valúta rezervteri Ulttyq qordyń qarjysyn qosa alǵanda 40 mlrd. dollarǵa jetti.
Elimizde úsh jyldyń ishinde salynýy josparlanǵan 100 mektep pen 100 aýrýhananyń alǵashqylarynyń irgetasyn qalaý jumystary osy jyly bastalǵan bolatyn. Aǵymdaǵy jyl ishinde el boıynsha 65 mektep ashyldy! Al, respýblıka boıynsha ortasha aılyq kólemi 51 myń teńgege jetse, dúnıege kelgen ár sábıge beriletin járdemaqy kólemi 35 myń teńge boldy.
Amerıka Qurama shtattarynyń ıpotekalyq naryǵynda oryn alǵan daǵdarys salqyny Qazaqstannyń da qarjy júıesine yqpal etti. Búkil álemdi derlik jaılaǵan azyq-túlik tapshylyǵy Qazaqstan naryǵyna da áser etpeı qoımady. Degenmen Kárim Másimov basqarǵan Úkimettiń sol daǵdarystardyń qarqyndaýyna jol bermeı, olardyń saldaryn joıý úshin der kezinde qolǵa alǵan sharalary ulttyq ekonomıkany daǵdarys qursaýynan aman alyp qaldy. sebepker boldy. Daǵdarysqa qarsy utymdy sharalar júrgiziilip, otandyq ekonomıkany ártaraptandyrýǵa baǵyttalǵan sharalar qolǵa alyndy. «Qazaqstannyń 30 korporatıvtik kóshbasshysy» memlekettik baǵdarlamasynyń qabyldanýy, Elbasy tapsyrmalaryna sáıkes, «Ońtústik», «Jetisý», «Saryarqa», «Ertis», «Batys», «Kaspıı» «Tobyl» sıaqty Áleýmettik kásipkerlik korporasıalardyń qurylýy da ekonomıkaǵa tyń serpin berdi.
12 qańtar
Mınıstrler kabınetiniń alǵashqy otyrysy ótti. Memleket basshysy Úkimet jáne Prezıdent Ákimshiligi jetekshilerimen Qazaqstannyń ekonomıkalyq damý máselelerine arnalǵan keńes ótkizdi.
13 aqpan
Beıbitshilik jáne kelisim saraıynda úsh jylǵa arnalǵan «Mádenı mura» memlekettik baǵdarlamasyn júzege asyrý jónindegi Qoǵamdyq keńestiń keńeıtilgen qorytyndy otyrysy ótti. Onda baıandama jasaǵan Elbasy Mádenıet jáne aqparat mınıstrligine tıisinshe 2007-2009 jyldarǵa arnalǵan salalyq baǵdarlama jasap, iske asyrýdy tapsyrdy. «Mádenı mura» baǵdarlamasy el tarıhynda, ulttyq taǵdyrymyzda aıryqsha oryn alatyn áleýmettik joba bolyp qalary sózsiz. Bul bastamanyń el rýhynyń kóterilip, ult jadynyń jańǵyrýyna septigin tıgizetin qubylystardyń birine aınalǵany aqıqat», – dedi Elbasy.
19 -20 aqpan
Nursultan Nazarbaevtyń tóraǵalyq etýimen demokratıalyq reformalar baǵdarlamasyn daıarlaý men naqtylaý jónindegi memlekettik komısıanyń VI qorytyndy otyrysy ótti. 20-aqpanda Elbasy «Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýsıasyna ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Qazaqstan Respýblıkasy Zańynyń jobasyn daıarlaý jónindegi jumys tobynyń alǵashqy basqosýyn ótkizdi.
28 aqpan
Memleket basshysy Parlament palatalarynyń birlesken otyrysynda Qazaqstan halqyna óziniń dástúrli Joldaýyn jarıalady.
10-11 naýryz
Nursultan Nazarbaev Mysyr Arab Respýblıkasynyń Prezıdenti Hosnı Múbaraktyń shaqyrtýymen Mysyrǵa saparmen bardy. Kaırde Egıpet Prezıdenti Hosnı Múbarakpen kezdesti. Islam teologıalyq ortalyǵyna baryp, tarıhı oryndardy, Sultan Beıbarystyń meshitin aralap kórdi.
18 naýryz
Elbasy jumys saparymen Reseı Federasıasyna baryp, Kremlde Vladımır Pýtınmen kezdesti. Eki el basshylary Qazaqstan men Reseı múshe bolyp tabylatyn TMD, EýrAzEQ, Shanhaı yntymaqtastyq uıymy, Ujymdyq qaýipsizdik sharty uıymy arasynda is-qımyldy tereńdetý jóninde de pikir alysty.
19 sáýir
Nursultan Nazarbaev Almatyda ótken VI Eýrazıalyq medıa-forýmnyń jumysyna qatysyp,sóz sóıledi. «Eýrazıanyń kindigindegi Almatyda álemdik deńgeıdegi qoǵamdyq oı-sana ókilderi men maıtalman jýrnalıserdiń jınalǵandaryna qýanyshtymyn. Jahandyq kókeıkesti máselelerdi ortaǵa salyp, olardy birlesip talqylap, ortaq sheshimge kelý úshin Sizderdiń osylaısha bas qosýlaryńyz ıgi dástúrge jalǵasýda.Bizdiń bul forýmnyń mańyzy qazir jalpaq jurtqa aıan. Sizder úsh kún boıy osy jerde talqyǵa salyp, kóteretin máseleler barlyq elder men óńirler úshin asa mańyzdy bolmaq. Óıtkeni bizdiń bárimiz de álemdik basty problemalardyń tórkini men olardy sheshý joldaryna beriletin ortaq ta úılesimdi baǵaǵa zárý ekenimiz belgili.Qazaqstan Shyǵys pen Batystyń, Teristik pen Kúngeıdiń geosaıası vektorlary men mádenı arealdary qıylysqan toǵyz joldyń torabynda ornalasqan. Sol sebepti de bizdiń strategıamyz ulttyq jáne halyqaralyq prosesterdiń ózara baılanysyna negizdelgen», –dedi Elbasy.
Forým aıasynda Prezıdent Iran Islam Respýblıkasynyń eks-prezıdenti M.Hatamımen,Reseı Saýda-ónerkásiptik palatasynyń prezıdenti E.M.Prımakovpen, EQYU bas hatshysy M.P.de Brıshambomen,AQSH memlekettik hatshysynyń eks-orynbasary R.Holbrýkpen, UQSHU bas hatshysy N.N. Bordújamen jáne t.b ekijaqty kezdesýler ótkizdi.
23 sáýir
Reseı Federasıasynyń tuńǵysh Prezıdenti Borıs Elsın dúnıeden ótti. Qazaqstan Prezıdenti 20 jylǵa jýyq ýaqyt boıy seriktes bolyp, qatar júrgen aıratker tulǵany sońǵy saparǵa shyǵaryp salý rásimine qatysty.
10 mamyr
Qazaqstanǵa resmı saparmen Reseı Federasıasynyń prezıdenti Vladımır Pýtın keldi. Eki el basshylarynyń shaǵyn jáne keńeıtilgen quramda ótken ekijaqty kezdesýlerinde ǵaryshty birlese ıgerý, ıadrolyq energetıka , otyn-energetıka kesheni jáne t.b. salalardaǵy iskerlik pen yntymaqtastyq máseleleri talqyǵa tústi,mańyzdy qujattarǵa qol qoıyldy.
21 mamyr
«Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasyna ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zańǵa qol qoıylǵan kún. Konstıtýsıaǵa engizilgen ózgeristerge sáıkes, burynǵy Ata zań boıynsha Memleket basshysynyń birqatar ókilettikteri Parlamentke berilip, zań shyǵarýshy organnyń ókilettiligi keńeıdi. Bir sózben aıtqanda Qazaqstan prezıdenttik-parlamenttik basqarý júıesine kóshti. Prezıdenttik basqarý merzimi 7 jyldan 5 jylǵa qysqardy. Parlament depýtattarynyń sany 38 adamǵa kóbeıip, 154-ke jetti. Jergilikti jerlerdegi máslıhattardyń róli kúsheıtilip, jergilikti ózin-ózi basqarý júıesi túbegeıli ózgerdi. Sondaı-aq sot bıligi nyǵaıdy, azamattyq qoǵamdy damytýǵa aıryqsha mańyz berildi. 2007 jyldyń 21 mamyryndaǵy Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýsıasyna engizilgen ózgerister men tolyqtyrýlarǵa sáıkes, burynǵy konsýltatıvtik-keńesshi organ – Qazaqstan halyqtary Assambleıasyna Qazaqstan halqy Assambleıasy degen jańa ataý berildi.
16 tamyz
Shanhaı yntymaqtastyq uıymyna múshe memleketter basshylary Qyrǵyzstan astanasy – Bishkekte bas qosty. Samıt qorytyndysynda Birlesken komúnıke qabyldanyp, mańyzdy 10 qujatqa qol qoıyldy.
18 tamyz
Memleket basshysy Qazaqstanǵa resmı saparmen kelgen Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Tóraǵasy Hý Szıntaony qabyldady. Ekijaqty kezdesýler qorytyndysynda mańyzdy ýaǵdalastyqtarǵa qol jetkizildi, dostyq pen yntymaqtastyqty maqsat tutqan 10 qujatqa qol qoıyldy.
***
Dál osy kúni Parlament Májilisi depýtattarynyń saılaýy jańa Konstıtýsıa qabyldanýyna oraı tuńǵysh ret partıalyq tizim boıynsha ótti. Respýblıkamyzda barlyq deńgeıdegi máslıhattardyń saılaýy da boldy. Konstıtýsıaǵa engizilgen ózgerister men tolyqtyrýlarǵa sáıkes saılaýshylar partıalarǵa daýys berdi. Saılaýshylardyń 88 paıyzdan astam daýysyn jınap,jeńiske jetken «Nur Otan» partıasy zańǵa oraı Májilistegi 98 oryndy ıelenip, naǵyz halyqtyq partıaǵa aınaldy. Qalǵan partıalar zańda belgilengen 7 paıyzdyq mejeni eńsere almady.
20 tamyz
Elbasynyń qatysýymen Qazaqstan halqy Assambleıasynyń Hİİİ sesıasy ótip, onda Májiliske Assambleıadan 9 depýtat saılandy.
7-9 qarasha
Elbasy Sırıa Arab Respýblıkasyna resmı saparmen jáne Birikken Arab Ámirlikterine jumys saparymen bardy. Sırıa sapary aıasynda Nursultan Nazarbaev Ábý Nasyr ál Farabı tarıhı-mádenı kesheniniń irgetasyn qalaý rásimine qatysyp, Sultan Beıbarys kesenesin jańǵyrtý jumystarymen tanysty. Bul eki nysan da táýelsiz Qazaq Eliniń tikeleı yqpalymen jáne qarjylaı kómegimen qolǵa alynǵanyn aıta ketken jón.
Bizdiń dáıekteme: Ábý Nasyr Ál-Farabı Damask qalasyndaǵy (Sırıa) Bab-as-Sagırdegi «Patshalar zıratyna» jerlengeni belgili. 2007 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Damaskige sapary kezinde Qazaqstan Ál-Farabıdiń tarıhı-mádenı ortalyǵyn salatyny týraly ýaǵdalastyqqa qol jetkizildi. «Tek táýelsizdik jaǵdaıynda ǵana biz búkil álemdegi tarıhı derekkózderdi zerttep, kótere bastadyq. «Qazaqstan aýmaǵynda týyp, Sırıa jerinde uly ǵalym, fılosof jáne aqyn bolǵan uly babamyz týraly estelikti jandandyrýdamyz», – degen edi sol kezde Nursultan Nazarbaev. 2011 jyly 6 myń sharshy metr alańda ornalasqan alty qabatty Ál-Farabı ortalyǵynyń qurylysy aıaqtaldy. Memorıaldyq keshenniń dızaıny zamanaýı stılde jasalǵan. Babamyzdyń qabiri keshenniń ishinde ornalasqan.
24-26 qyrkúıek
Memleket basshysy Nú-Iorkte ótken BUU Bas Assambleıasynyń 62-shi sesıasyna qatysyp,sóz sóıledi. Búkil álem kóz tikken osynaý alqaly basqosýda Qazaq basshysy Nursultan Nazarbaev beıbitshilik pen halyqaralyq qaýipsizdik júıesin nyǵaıtý salasynda mańyzdy bastamalar (BUU aıasynda dúnıejúzilik ekologıalyq problemalar reestrin qurý, Jahandyq energo-ekologıalyq strategıa ázirleý,t.b.) kótergenine sarapshylar joǵary baǵa berdi. Sapar aıasynda Qazaq basshysy BUU Bas hatshysy Pan Gı Mýnmen, Bosnıa men Gersegovına prezıdıýmynyń tóraǵasy J. Komshıchpen,Avstrıanyń federaldyq kansleri A.Gýzenbaýermen,Eýroodaq Keńesiniń bas hatshysy H.Solanamen jáne t.b. ekijaqty kezdesýler ótkizdi. BUU Bas Assambleıasynyń 62-sessıasyna qatysýshy sheteldik delegasıalar basshylarynyń qurmetine AQSH Prezıdenti Djordj Býshtyń qabyldaýynda bolyp, «Klıntonnyń jahandyq bastamasy» forýmyna qatysty.
3 jeltoqsan
Qazaqstan memleketi Eýropadaǵy qaýipsizdik jáne yntymaqtastyq uıymynyń 2010 jylǵy tóraǵasy bolyp saılandy.
20 jeltoqsan
Máskeý qalasynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev pen Reseı Federasıasynyń Prezıdenti Vladımır Pýtın kezdesip, eki eldiń strategıalyq áriptestigin jáne ıntegrasıalyq yntymaqtastyǵyn damytýǵa qatysty birqatar ózekti máselelerdi talqylady.
JYL TÚIİNİ
2007 jyl elimiz ǵana emes, búkil álem úshin tarıhtaǵy eń iri qarjylyq daǵdaryspen este qalǵany belgili. Ekonomıkalyq daǵdarys Qazaqstandy da sharpyp ótti. 2007 jylǵy 25 jeltoqsanda Elbasy Úkimet, Parlament, Prezıdent Ákimshiligi jetekshilerimen keńes ótkizip, onda 2007 jylǵy elimizdiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýy qorytyndylandy jáne 2008 jylǵa ishki jáne syrtqy saıasattaǵy maqsat-mindetter talqyǵa tústi. Qazaqstan Respýblıkasynyń ǵylymyn damytýdyń 2007-2012 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasy qabyldandy. 2008-2010 jyldaryna arnalǵan «Jasyl el» baǵdarlamasy bekitildi. 2007 jyly Otandyq zeınetaqy qorlaryndaǵy zeınetaqy jınalymdarynyń ósimi 1,1 trıllıon teńgeden asty. Al, Eldegi İJÓ jan basyna shaqqanda 7 myń dollar boldy. Elimiz bul jyly astyq óndirisiniń jan basyna shaqqandaǵy kólemi men un eksporty boıynsha dúnıe júzinde birinshi orynǵa shyqty.Respýblıkamyzda 22,5 mıllıon tonnadan astam astyq oryldy.
Taǵy bir ereshe atap óter jaıt, 2007 jyl – Qazaqstan demokratıasy úshin tarıhı jyl retinde este qaldy. Qazaqstan prezıdenttik-parlamenttik basqarý júıesine kóshti. Ata Zańǵa engizilgen ózgeristerge sáıkes, burynǵy Konstıtýsıa boıynsha Prezıdent quzyryndaǵy birqatar ókilettikter Parlamentke berildi. Sol arqyly zań shyǵarýshy organnyń ókilettigi keńeıe tústi. Parlament depýtattarynyń sany 154-ke jetti.
Bul jyly elimizde birqatar jańa óndiris oryndary - Almaty oblysynda keramogranıt óndirý zaýyty, Shyǵys Qazaqstanda jańa «Shevrole» avtokóligin qurastyrý jelisi, Jambyl oblysynda joǵary oktandyq janar-jaǵar maı qospasy -bıoetanol óndirý kesheni,Qostanaı oblysynda altyn-mys óndiretin ken orny, Pavlodar óńirinde elektrolız zaýyty men jiksiz bolat qubyrlary zaýyty, Ońtústik Qazaqstan óńirinde medısınalyq maı ónimderi sehy jáne t.b. ashyldy.
Al, elimizdiń Eýropadaǵy qaýipsizdik jáne yntymaqtastyq uıymynyń 2010 jylǵy tóraǵasy bolyp saılanǵanyn Qazaqstannyń halyqaralyq qoǵamdastyq aldyndaǵy zor bedel alýy ári iri jeńisi dep baǵalaǵan jón.
STATISIKA:
2007 jyly Prezıdent respýblıka óńirlerine 9 ret (52 kún) , shet elderge 27 ret (51 kún) resmı saparǵa shyqty. Bir jyl ishinde barlyǵy eki myńnan astam túrli qujattar qaraldy,onyń ishinde 127 Zań qabyldanyp, 274 Jarlyqqa qol qoıyldy.
QAZAQSTAN RESPÝBLIKASYNYŃ 50 HALYQARALYQ BASTAMALARYNAN:
2007 jyly:
- Eýrazıalyq bank ıeleri klýbyn, Eýrazıalyq jańa tehnologıalar bankin, Eýrazıalyq iskerlik kongresin jáne Eýrazıalyq ǵalymdar klýbyn qurý týraly bastamasy (Sankt-Peterbýrg qalasy).
- Jahandyq energıalyq-ekologıalyq strategıany ázirleý týraly usynys. - QR Prezıdenti N.Á. Nazarbaevtyń BUU Bas Assambleıasynyń 62-shi sesıasynda sóılegen sózi.
- Energıamen qamtamasyz etý turaqtylyǵynyń Eýrazıalyq paktisin qabyldaý usynysy – QR Prezıdenti N.Á. Nazarbaevtyń BUU Bas Assambleıasynyń 62-shi sesıasynda sóılegen sózi.
- 2007 jyldan bastap – osy ýaqytqa deıin Aýǵanstanǵa kómek kórsetýdiń arnaıy jospary.