Esirtki tutyný jastar arasynda nege ádetke aınalyp barady?
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev bıylǵy halyqqa Joldaýynda esirtki saýdasy men nashaqorlyqqa qarsy kúres máselesin kótergen edi. Qoǵam men memleketti ishteı shiritetin áleýmettik keselmen kúreste iri megapolısterdiń orny bólek. Quqyqtyq statısıkaǵa kóz júgirtsek, elimizdiń iri qalalarynda quqyq buzýshylyq tyıylmaı otyr.
Ulttyń genetıkalyq qoryn aman saqtaý mańyzdy
El Prezıdenti bıylǵy 2 qyrkúıektegi halyqqa Joldaýynda zań ústemdigin ornatý máselesine erekshe toqtalǵan bolatyn. Bul iste, ásirese, esirtki saýdasymen kúres máselesin qadap aıtty. Ǵasyr dertimen kúreste quqyq qorǵaý organdarynyń qyzmetine erekshe nazar aýdaryldy: «Taǵy bir mańyzdy mindet – esirtki saýdasyna jáne nashaqorlyqqa qarsy kúres. Bul – ulttyń genetıkalyq qoryn aman saqtap qalý máselesi degen sóz. Biz osyǵan deıin qajetti zańnamalyq sharalardy qabyldadyq. Biraq naqty nátıjege qol jetkizdik deýge áli erte. Árbir memlekettik qurylym, ásirese, quqyq qorǵaý organdary tıimdi jumys istep jatyr dep aıta almaımyz. Esirtki máselesi ýshyǵyp barady», – dedi Memleket basshysy.
Esirtki qoǵam men memleketti ishteı álsiretedi, bul – halyqtyń densaýlyǵy men bolashaǵyna soǵyssyz-aq balta shabylady degen sóz. Sondyqtan ǵasyr dertine aınalǵan kesapatpen júıeli kúres júrgizý qajet. Osy baǵytta sońǵy jyldary birshama jumys atqaryldy da. Alaıda, bul jetkiliksiz. Sebebi, jastar arasynda esirtki tutyný sánge jáne ádetke aınalyp barady. Qala berdi, tabys tabýdyń ońaı jolyna aınalýda. Qazir elimizdiń aqparattyq keńistiginde «Zakladka» dep atalatyn derekti fılm talqylanýda. Onda sıntetıkalyq esirtki saýdasy máselesi jan-jaqty qarastyrylyp zerttelgen. Ondaǵy málimetke súıensek, búginde qylmystyq atqarý mekemelerinde 4,3 myńnan astam adam esirtki saýdasymen aınalysqany úshin jazasyn ótep jatqan kórinedi. Derekti fılmde jazasyn ótep jatqan adamdardan suhbat alynǵan. Olar bul jolǵa qalaı túskeninen syr aqtaryp, óz isi úshin ókinetinin aıtqan.
El aýzynda júrgen derekti fılmge áleýmettik jelidegi pikirlerdi taldaı kele bul másele bárin tolǵandyratynyn túsinýge bolady. Úkimettiń osy baǵytta qylmystyń aldyn alý sharalaryn júzege asyrýǵa dereý kirisý sebebi de osynda. Esirtki saýdasymen kúreste, ásirese, iri megapolısterdiń orny bólek.
Resmı statısıka ne deıdi?
Ýrbanızasıa, ıaǵnı halyqtyń aýyldan qalaǵa kóshý úderisiniń jaǵymdy tusynan bólek táýekelderi de jetkilikti. Halyq kóp, ári tyǵyz ornalasqan saıyn qylmystyq jaǵdaı da qıyndaı beredi. Munyń sebebi ártúrli bolýy múmkin. Qalaǵa kelgen adamda áleýmettený úderisi baıaý álde múldem júrmeıdi. Qalada ómir súrý úshin básekelestik joǵary. Qala berdi, qalada týyp-óskendermen til tabysyp ketý de ońaı úderis emes.
Qalalardaǵy qylmystyq jaǵdaıdyń kúrdeli ekenin resmı statısıka da aıtady. QR Bas prokýratýrasynyń Quqyqtyq statısıka jáne arnaıy esepke alý jónindegi komıtetiniń resmı saıty «qamqor.kz» derekterine súıene otyryp, tómendegi eki kesteni qurastyrdyq. Kestede qylmystyq quqyq buzýshylyq statısıkasy berilgen. Sonyń ishindegi esirtki zattar boıynsha statısıka bólek kórsetilgen. Kórip turǵanymyzdaı, respýblıkalyq mańyzy bar qalalarda qylmys deńgeıi joǵary. Esirtkilik quqyq buzýshylyq boıynsha Astana qalasy alda tur. Almatyda jyl aıaqtalmasa da, ótken jylǵy kórsetkishten asyp ketken. Alaıda, qylmys sanynyń ósýi únemi jaǵdaı qıyn ekenin bildirmeıdi. Bul bir jaǵynan, quqyq qorǵaý organdarynyń jumysynyń nátıjesin kórsetedi.
|
Qylmystyq quqyq buzýshylyq, onyń ishinde esirtki zattar boıynsha |
2021 j. |
2022 j. |
2023 j. |
2024 j. |
|
QR |
138 myń (6,5 myń) |
140 myń (6,5 myń) |
121 myń (6,3 myń) |
117 myń (7,3 myń) |
|
Almaty |
22 myń (618) |
30 myń (562) |
23 myń (641) |
21 myń (699) |
|
Astana |
14 myń (895) |
15 myń (671) |
15 myń (870) |
16 myń (1047) |
|
Shymkent |
9 myń (352) |
8 myń (390) |
5 myń (518) |
4,9 myń (483) |
Ákimshilik quqyq buzýshylyq kórsetkishi boıynsha da iri qalalardaǵy jaǵdaı máz emes. Kósh basynda Almaty jáne Astana qalalary tur. Respýblıka boıynsha da jyl saıyn bul sanattaǵy quqyq buzýshylyqtar artyp keledi.
|
Ákimshilik quqyq buzýshylyq |
2021 j. |
2022 j. |
2023 j. |
2024 j. |
|
QR |
6,6 mln |
6,8 mln |
7,7 mln |
11,1 mln |
|
Almaty |
1,4 mln |
1,1 mln |
1,2 mln |
3,1 mln |
|
Astana |
1,1 mln |
1,1 mln |
1 mln |
1,2 mln |
|
Shymkent |
271 myń |
769 myń |
713 myń |
825 myń |
Almatyda esirtki óndiretin 14 zerthana joıylǵan
Almaty qalasynda bıylǵy Prezıdent Joldaýynan keıin esirtki saýdasy men nashaqorlyqqa qarsy kúres baǵytynda birshama nátıjeli jumys atqaryldy. Degenmen, ǵasyr dertimen kúreste júıeli jumys kerek. Almaty qalasy Polısıa departamentiniń basshysy Arystanǵanı Zapparov qalalyq Qoǵamdyq keńes otyrysynda esep bergende jyl basynan beri qalada esirtkiniń zańsyz aınalymyna qatysty 530 quqyq buzýshylyq anyqtalǵanyn aıtty.
Budan bólek, mynadaı statısıkalyq málimetter keltirilgen:
· Esirtki óndiretin 14 zerthana joıylǵan;
· 74 esirtki betbelgisin qoıýshy qolǵa túsirilgen;
· Esirtki quraldarynyń taralýy týraly málimetterdi qamtıtyn 9 myń 186 graffıtı sýretteri tabylyp, ústin boıap tastaý arqyly joıylǵan;
· Esirtkini taratýmen jáne jarnamalaýmen aınalysatyn 415 ınternet-saıt anyqtalyp buǵattalǵan.