Internetke degen ádettegi qyzyǵýshylyqtyń belgili bir dárejede táýeldilikke aınalyp bara jatqany ras. Bul shynymen de qaýipti me álde búkilálemdik ǵalamtorǵa qatysty synı pikirler asyra aıtylyp júr me?
Bul rette, jurttar kez kelgen aqparatty izdeý, tabý turǵysynda onyń qoldy aıtarlyqtaı uzartyp otyrǵanyna meńzep, «ınternetsiz múmkin emes» deıdi. Munyń syrtynda, ǵalamtordyń dúnıeniń tórt buryshyna túgel shashyraǵan aǵaıyn-týys, dos-jaran arasyndaǵy qarym-qatynasty jeńildete túsetini de naǵyz «izdegenge – suraǵan» bolyp otyr. Sol sıaqty, ǵalamtor – endi bireýlerdiń keńinen tanylýyna nemese jumys tabýyna da sebepker. Osy maqsatta birqatar jurttar túrli saıttarǵa ózderiniń ádebı shyǵarmalaryn, keskindemelik jumystaryn da ornalastyryp jatady.
Qalaı degenmen de, tabaldyryqtan attaı salysymen kompúterge júgirip, ǵalamtordan kóz aıyrmaýdy ádetke aınaldyrǵan adamdardyń qylyǵy oılanýǵa eriksiz májbúr etedi. Bul rette, Internet-táýeldilik áldekimniń ǵalamtordaǵy ómirdi bárinen joǵary qoıyp, óziniń vırtýaldy «turmysyn» múmkindiginshe baıytýǵa, jan-jaqty jaraqtandyrýǵa janyn sala kirisýinen kórinedi. Jáne bul is júzinde adamnyń shynaıy ómirden bas tartýyna alyp keledi. Al neǵurlym kóbirek joldas-jora, tanys tabý nemese vırtýaldy álemdi toltyrýǵa tyrysý jeke tulǵanyń ornyn almastyrýǵa alyp keledi.
Psıholog mamandardyń pikirinshe, ǵalamtorǵa táýeldilikten organızmde aıtarlyqtaı ózgeris bola qoımaıdy, biraq bul adamdy nevroz jaǵdaıyna dýshar etýi yqtımal. Onda da, mysaly, táýeldiliktiń dástúrli túrleri jyldar boıy qalyptassa, ǵalamtorǵa táýeldilik aıaq astynan jáne qarqyndy túrde damýy múmkin. Bir anyǵy, oǵan táýeldilerdiń kópshiligi ózgelermen baılanysqa túsý, qarym-qatynas jasaý úshin ǵalamtor jelisinde «ómir súredi» jáne bul dertti «juqtyrǵandar» sany shynaıy ómirdegi qarym-qatynas pen vırtýaldy baılanys arasyndaǵy úlken aıyrmashylyq esebinen ósip otyrady.
Eń bastysy, vırtýaldy álemde kimmen, qalaı baılanys jasasań da, shyn aty-jónińdi kórsetpeýińe bolady. Mysaly, ádette, janyndaǵylarmen jaqyn sóılese almaıtyn, oıyn ashyq jetkizýge qysylatyn uıalshaq adamnyń ózi ǵalamtorda kimmen bolsyn, kúni-túni erkin sóılesip, árkimdermen oı bólisip, ózin tamasha sezine alady. Alaıda eń ókinishtisi, mańaıyndaǵy jaqyn adamdarymen arasy ashylǵan ústine ashyla beredi.
Árıne, Internetke jumys babymen «baılanǵan» adamnyń tirligi – bir basqa, al eger bul «baılaný» belgili bir maqsattan ada bolsa, onda arnaıy mamandardyń kómegine júginýge týra keledi. Sebebi ǵalamtorǵa táýeldilik túbi jaqsylyqqa aparmaıdy.
Internet jalpyǵa birdeı qoljetimdi bola bastaǵannan-aq mektep jasyndaǵy balalary bar ata-analar erekshe dabyl qaqqan. Óıtkeni, balalar shynaıy ómirden góri, vırtýaldy álemge erekshe boı ura túsken. Muny psıhologtar ata-analardyń óz perzentterine jetkilikti túrde kóńil bólmeıtindiginiń saldary retinde túsindiredi. Sol sebepti de balalar bar qyzyqty ǵalamtordan izdeıdi. Iaǵnı ata-anasy tarapynan bos qalǵan keńistikti bala Internettiń kómegimen toltyrýǵa májbúr bolady. Sondyqtan jumysy qanshalyqty qaýyrt bolsa da, eger balasynyń bolashaǵyn shynymen oılasa, árbir ata-ananyń óz perzentine kóńil bólýge ýaqyt tapqany abzal.