1993 jyly Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy (DDU) týberkýlezdi halyqaralyq deńgeıde belsendi kúsh-jigerdi qajet etetin jahandyq problema dep jarıalady, dep habarlaıdy aqshamnews.kz.
DDU málimetteri boıynsha:
* Jyl saıyn 10 mıllıonǵa jýyq adam týberkýlezben aýyrady.
* Týberkýlezden bolatyn ólim shamamen 1,5 mıllıon adamdy quraıdy.
DDU-nyń 2024 jylǵy urany: «Iá, biz týberkýlezdi jeńe alamyz: mindettenemiz, ınvestısıa salamyz, áreket etemiz».
Qazaqstanda týberkýlezben syrqattanýshylyqtyń turaqty tómendeýi baıqalady, bul aýrýdy dıagnostıkalaý men emdeýdiń zamanaýı ádisterin engizýdiń arqasynda múmkin boldy.
Aýrý men ólim dınamıkasy:
• Sońǵy 6 jylda syrqattanýshylyq kórsetkishi 27%-ǵa tómendedi.
• Týberkýlezden bolatyn ólim kórsetkishi 50%-ǵa tómendedi.
• 2024 jyly 2023 jylmen salystyrǵanda syrqattanýshylyq kórsetkishi 4%-ǵa, al ólim kórsetkishi 16,7%-ǵa tómendedi.
Qazaqstanda týberkýlezdi anyqtaý úshin zamanaýı ádister belsendi qoldanylady:
- Molekýlalyq-genetıkalyq dıagnostıka (PTR) – joǵary sezimtal ekspress-ádisterdiń kómegimen 88 000-nan astam adam tekserildi, olardyń 8083-nde (9,1%) dıagnoz rastaldy.
* Týberkýlez ınfeksıasyn dıagnostıkalaý úshin Mantý synaǵy, Dıaskıntest jáne kvantıferon testi (lGRA testi).
* 2024 jyly Mantý synamasy qaýip tobyndaǵy balalardyń 97,4%-y zertteldi.
Zerttep-qaraýlar jáne profılaktıka:
* 2024 jyly flúorografıa ádisimen 5 624 782 adam zerttelip-qaraldy, bul týberkýlezdiń 4016 jaǵdaıyn anyqtaýǵa múmkindik berdi.
* 12 991 pasıent, onyń ishinde 7256 bala profılaktıkalyq emdeýden ótti — 2023 jylmen salystyrǵanda 22,4%-ǵa kóp.
Qazaqstanda týberkýlezben aýyratyn naýqastardy emdeý qalaı uıymdastyrylǵan?
2024 jyldyń aıaǵynda týberkýlezben aýyratyn 6380 pasıent ambýlatorıalyq emdelýde boldy. Emdeý pasıentter úshin eń joǵary tıimdilik pen yńǵaılylyqty qamtamasyz etý úshin uıymdastyrylǵan.
🔹 Medısınalyq kómek alý nysandary:
* 3794 pasıent (59,4%) emhanalarda baqylanatyn em alady.
* 82 adam (1,2%) úıde emdeledi.
* 30 pasıent (0,4%) kúndizgi stasıonarlarda emdeledi.
* 117 adam (1,8%) mobıldik brıgadalardyń kómegimen em alady.
* 2357 pasıent (36,9%) smartfondar arqyly beınebaqylaý rejıminde em alady.
Baqylaý jáne monıtorıń: emdeýdi jaýapty meıirgerler men ftızıatrlar muqıat baqylaıdy. Pasıentter dári-dármekterdi alady, dozany ótkizip alý jaǵdaılaryn boldyrmaý úshin kún saıyn dári-dármekterdi qabyldaý monıtorıńi júrgiziledi.
Zamanaýı emdeý ádisteri: pasıentter qysqa jáne jeke ıneksıasyz rejımderdi qoldana otyryp em alady. Bul emdeý ýaqytyn edáýir qysqartady, ásirese dári-dármekterge kónbeıtin týberkýlezben aýyratyn pasıentter úshin:
* Kóptegen dárige kónbeıtin týberkýlezdi emdeý 18 aıdan bastap 9-12 aıǵa deıin qysqarady.
* 2024 jyly emdeý merzimin 6 aıǵa deıin qysqartatyn jańa týberkýlezge qarsy pretomanıd preparatyn (BPaL/BPaLM rejımi) qoldaný arqyly pılottyq joba bastaldy. Bul rejımdi DDU dárige kónbeıtin týberkýlezdi emdeý úshin usynǵan.
Ambýlatorıalyq emdeýdiń artyqshylyqtary: pasıentterge yńǵaıly bolý úshin ambýlatorıalyq kezeńde MSAK jelisinde 2555 mamandandyrylǵan kabınet uıymdastyryldy, onda olar qajetti kómek pen baqylaýdy ala alady.
Emdeýdiń tıimdiligi:
* Qazaqstanda dárige kónbeıtin týberkýlezdi emdeý 2024 jyly 90% deńgeıinde tıimdiligin kórsetti (DDU standarty kezinde — keminde 85%).
* Dárige kónbeıtin týberkýlezdi emdeý - 82% (DDU standarty kezinde — keminde 75%).
Qazirgi ýaqytta elde emdeý hattamasynda jáne DDU usynymdarynda kózdelgen týberkýlezge qarsy preparattarǵa tolyq qoljetimdilik qamtamasyz etilgen.
Barlyq pasıentter, sonyń ishinde týberkýlezdiń sezimtal jáne kónbeıtin túrleri úzdiksiz emdelý úshin qajetti dári-dármektermen úzdiksiz qamtamasyz etiledi.
Neni este saqtaý kerek:
Týberkýlezdiń eki túri bar: jabyq tasymaldaýshy qorshaǵan ortaǵa qozdyrǵyshty shyǵarmaıdy, ashyq bolǵan kezde pasıent basqa adamdarǵa juqtyrýy múmkin. Aýrý jótelgende, túshkirgende nemese sóıleskende naýqastan saý adamǵa aýa tamshylary arqyly beriledi.
Deni saý adamdar naýqaspen kezdeısoq baılanysta bolýdan qoryqpaıdy, óıtkeni olardyń denesiniń ımýndyq mártebesi bul ınfeksıaǵa qarsy tura alady. Ádette, ımýnıteti tómen adamdar aýyrady.
Týberkýlezdiń aldyn alýǵa jáne emdeýge bolady. Aýrý neǵurlym erte dıagnoz qoıylsa, emdeý soǵurlym tıimdi bolady. Aýyr nysany bar jáne aýrýdyń damýynyń kesh satysyndaǵy pasıentterge kómektesý qıynyraq. Emdeý uzaqqa sozylady.
Týberkýlez - belgili qozdyrǵyshty týdyratyn ınfeksıalyq aýrý - týberkýlez mıkobakterıasy (Koh basılasy). Bul deneniń barlyq aǵzalary men júıelerin, biraq kóbinese ókpe tinderin zaqymdaıdy. Durys emdelmegen jaǵdaıda múgedektik nemese ólim sıaqty aýyr asqynýlarǵa ákelýi múmkin.