Statısıka 2018 jyldan 2021 jylǵa deıin týý kórsetkishi edáýir óskenin kórsetse, pandemıadaǵy beıbı-býmnan keıin biraz toqyraý bar.
Byltyr elde 379 myń sábı dúnıege keldi, bul besjyldyqtaǵy eń tómengi kórsetkish, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz 24.kz-ke silteme jasap.
Qazir eldegi halyq sany – 20 095 963. Onyń ishinde 10 28 498 áıel bolsa, 9 815 465 er adam bar. Biraq mamandardyń aıtýynsha, elde týý kórsetkishi tómendep keledi.
Oǵan sebep – jastardyń ózgergen qundylyǵy men bala týý jasyndaǵy áıel sanynyń az bolýy. Al halyq sanynyń artýyna tek týý emes, kóshi-qon saldosy da áser etedi.
Aıaýlym Saǵynbaeva, ulttyq ekspert – demograf:
Qazirgi tańda aktıvti reprodýktıvti jasta bolatyn myna 1999, 1998, 2000 jyldary dúnıege kelgen balalardyń sany az. Oǵan qosa, bizde alǵashqy nekege turý, alǵashqy balany dúnıege ákelý jasy da ulǵaıyp kele jatyr. Sáıkesinshe, reprodýktıvti kóńil kúıde ózgerip keledi.Sońǵy sanaq qorytyndylaryn alyp qaraıtyn bolsaq, 2021 jyly jas reprodýktıvti jastaǵy áıelder 1 balamen, orta reprodýktıvti jastaǵy áıelder 2 balamen shektelýdi jón kórip júr.
Jalpy kórsetkishterdiń bulaı ózgerýine birneshe sebep bar. Áıelderiń eńbekke jıi aralasýy, ár adamnyń jeke tulǵalyq kózqarasy, ýrbanızasıa deńgeıi de áser etedi. «Óıtkeni qalalyq aımaqta balanyń týý deńgeıi tómenirek bolady», - deıdi mamandar.
Aıaýlym Saǵynbaeva, ulttyq ekspert, demograf:
Sonymen qatar buǵanǵa deıingi qalalyq jerde týý deńgeıiniń joǵary bolýynyń birden bir sebebi ondaǵy qalalyq halyq kóbinde aýyldan kóship kelgender boldy. Al qazirgi tańda myna 1999-2000 jyldary dúnıege kelgen azamatshalyrymyz olar naǵyz qalalyq ýrbandalǵan halyq bolady. Iaǵnı, olar qalada týǵan birinshi urpaq. Sáıkesinshe, olar barlyq qalalyq ómir súrý salty, qalalyq minez-qulyqty óz boıyna sińirip, reprodýktıvti kózqarasyna da ózgeris engen bolatyn.
Elde týý kórsetkishiniń ósýi 2017 jyly jáne 2021 jyly baıqaldy. 2021 jyly sharyqtaý shegine jetti, týý koeffısenti 100 myń turǵynǵa shaqqanda 23,4-ke jetip, 440 myńnan astam bala dúnıege keldi. Al, 2023 jyldy 2022 jylmen salystyrsaq, bosaný sany 26 871-ge tómendegen. Ótken 4 aıdaǵy esep boıynsha týý kórsetkishi boıynsha birinshi orynda Mańǵystaý, odan keıin Túrkistan, Shymkent qalalary tur. Eldegi 100 myń turǵynǵa shaqqandaǵy bala týý kórsetkishi: 2017 j – 21,6; 2018 j – 21,7; 2019 j – 21,7; 2020 j – 22,4; 2021 j – 23,5; 2022 j – 20,57; 406359 bala dúnıege keldi 2023 j – 19,5; 379 488 bala dúnıege keldi 2024 j 4 aıda – 18,3
Qanysh Bolat, reprodýktolog-gınekolog: -
Statısıka boıynsha eldegi otbasylardyń 15%-i bedeýlikke tap bolady. Buryn áıelder arasynda beleń alsa, qazir er adamdar arasynda da teń dárejege jetti. Odan keıin 35-40 jastan asqan jaǵdaıda otbasyly juptyń balaly bolýy qıyndaı bastaıdy. Jas ulǵaıǵan saıyn qaýip te arta bastaıdy.
Al dáriger Saltanat Baıqoshqarova jastar arasynda áleýmettik bedeýlik beleń alyp barady deıdi. «Bala týý múmkindigin ýaqytynda paıdalanbaı, keıinge shegerip, saldarynan dúnıege sábı ákele almaıtyn jaǵdaıǵa jetedi», - deıdi maman.
Saltanat Baıqoshqarova, reprodýktolog:
Bala týý máselesi tek qana bedeýlikke baılanysty emes qoı. Búgin balaly bola alatyndaı múmkindigi bolyp turyp, sony jasamaıtyny ártúrli sebepterge baılanysty. Jastardyń arasynda balaly bolǵysy kelmeıtinder de bar nemese 1 balaly bolyp, odan keıin 10 jyldan keıin bola turaıyn dep shegerip qoıatyn jaǵdaılar bolady.
Sarapshylardyń boljaýynsha, eldegi bala týý kórsetkishi 2027 jylǵa deıin birtindep azaıady. Odan keıin 2000 jyldardaǵy urpaq reprodýktıvti jasqa kelip, eldegi týý kórsetkishi qaıtadan kóterilýge tıis.