El júregi – elorda

Dúnıe júzinde shyraıly sha­harlar kóp. Bir-birinen ásemdigi de, ǵajaptyǵy da asyp tur. Bizdiń Elordamyz Tokıo, Parıj, London, Vashıngtonnan esh kem emes.

Álemde megapolıske aınalǵan qalalar jeterlik. Olardyń bári birden damyp ketpegen. Negizi, kóbi belgili bir oqıǵalarǵa baılanysty ortalyqqa aınal­ǵan. Bundaı tarıhı shaqtar bir memlekettiń ekinshisinen bólinip shyǵýyna qatysty bolyp keledi.

Qazaq memleketiniń egemendi el bolýyna baılanysty kóptegen ózgerister ornady. Tarıhtyń altyn paraqtary ashyldy. Oǵan altyn qalammen jańa shejire­ler jazylýda

Altyn kópirge aınaldy

Qazaqstannyń astanasy Eýrazıa jú­reginde ornalasqan. Biri bilse, biri bilmes, Ǵun ımperıasynyń bir kezderdegi ortaly­ǵy osy mańda qonys tepken. Bylaısha aıtqanda, bári bir-birimen astasyp jatyr.

Babalarymyz arman etken ǵajaıyp sha­har 1997 jyly Arqa tórinde salyna bastady. Mine, sodan bastap eń úzdik stıldegi ǵıma­rattar boı kóterýde. Eýropa men Azıa, Qy­taı, Arabıa, Ejelgi Rımdikter jáne ózimizdiń túp-tamyrymyz kóshpendiler mádenıeti úlgisin anyq ańǵara alamyz. HHİ ǵasyrda as­tana salǵan birden-bir el biz ekenbiz. Bul jaǵynan kelgende, ózgelerden oq boıy ozyq turmyz.

Elorda bolǵannyń kóptegen artyqshy­lyqtary bar. Ony qur madaqtaý dep túsinbe­gen abzal. Osyǵan oraı, birneshe erekshelik­terin keltireıik.

Dálirek:

• Memlekettiliktiń belgisi;


• Asqaqtyq sımvoly;


• Aıbynymyz;


• Abyroıymyz.

Qazaq memleketiniń ortalyǵy Elordamyz máńgi tynyshtyq, beıbitshilik, tatýlyqtyń ordasyna aınalyp keledi. Dúnıejúzilik saıa­sı arenada óz orny bar. Osyǵan deıin bul shaharda kóptegen aıshyqty oqıǵalar ótti.

Ǵasyrlar asýy

Ǵajap sózi qaı ýaqytta qundy bola túsedi? Ol úshin ótkendi eske túsirip, búgin­men ómir súrip, bolashaqqa baǵdar jasaı alý qajet. Sonda aldaǵy isterdiń jobasy kórinedi. Senimdilik artady.

Jahanǵa aty shyqqan bahadúrler qala salǵan. Shaharlardyń shyraıyn keltirgen. Mádenıet pen órkenıettiń sara jolyn sal­ǵan. Tastan saraı salyp, jan-jaǵyn qulpyr­typ, barsha jurtqa tanymal etken. Bul jóninde, jıhankezder V.Rýbrýk, Ibn Battýt­ta, Ál Idrısı, taǵy da basqalary saharamyz týraly túrli qoljazbalar jazyp qaldyrǵan. Tipti, bizder týraly aıtqanda, bir ǵana sútten 7 túrli taǵam ázirleıtinine tańqalǵan. Jalpy mádenıet baǵytynda Ortalyq Azıanyń ózindik ereksheligi bolǵan. Ol jaǵy álige deıin saqtalýda. Bir jaǵynan qarap tursa­ńyz, munyń ózi sol elde ómir keshetin halyq­tyń rýhanıatynan habar beredi. Sonymen birge, ulttyq kıimder, ulttyq taǵamdar, áshekeı buıymdar, jádigerler – bári-bári ereksheliktiń belgisindeı.

Ár ulttyń erekshelikterin astanalary­nan da ańǵaramyz. Mysaly, Japonıanyń Tokıasynda japondyqtardyń stılin baıqaı­syz. Qytaıdyń Beıjińi qytaıdyń san myń­daǵan jyldar tarıhynan syr shertedi. Ulyb­rıtanıanyń London qalasy Eýropadaǵy eń ǵajap ordalardyń biregeıi sanalady. Osy­lardyń barshasy álemniń keremetine jatady.

5 qyzyqty derek

Dúnıede sulýlyǵy men ǵajaptyǵyna kóz toımaıtyn, sýretteýge sóz jetpeıtin shaharlar kóp. Ondaı qalalar álemniń gúli ispetti sanalady.

Astana – qazaq memlekettiliginiń altyn táji. Kóshpendiler armanynyń jemisi elorda týraly 5 qyzyqty málimetpen bólisemiz.

Arheologtar bizdiń jyl sanaýymyzǵa deıingi Bozoq shaharyn tapqan. Arysy ǵun, berisi túrkilerdiń ákimshilik-saıası ordasy bolǵan desedi. Bul kóne qalashyq búgingi elor­da lokasıasynda ornalasqan. Ǵalymdar ta­rıhı sabaqtastyqpen baılanystyrady.

HHI ǵasyrda dúnıe júzi boıynsha tuń­ǵysh ári qazirge deıin salynǵan birden-bir aıryqsha nysan.

Astana – álemdegi Ulan-Batyrdan keıingi eń sýyq astana bolyp sanalady. Tipti, Kana­danyń Ottavasynan da tym sýyq.

Bas shahardyń alyp jatqan aýmaǵy 800 sharshy shaqyrymnan asady. Ol jahandaǵy Bahreın, Andorra, Krıbıtı syndy memle­ketterdiń jer kóleminen de úlken.

Eýrazıa júregi, qazaq eliniń ortalyǵyn­da Qurannyń ejelgi qoljazbasy bar. Qa­sıetti kitap Áziret Sultan meshitinde saqtaýly tur. Qundy jádiger VIII ǵasyrda taza kúmisten quıylǵan.

Astana – arman qala

Astana – ertegiler shahary. Elimizdiń júregi. Bul – qıal-ǵajaıyp emes, jer júzindegi ǵajap beıne. Qolda bar qundy­lyqty qadirleý, baǵalaý, órkendetý bári­nen mańyzdy dep bilemiz.

Ár adamnyń bala kúngi armany bolady. Oǵan jetýdi ár ýaqytta qıaldaıdy. «Sabaq­ty ıne sátimen» degendeı, oılaǵanymnyń sáti tústi. Shúkir! Birde redaksıa basshyly­ǵy ıgi nıet tanytyp, Elordaǵa jiberýdi uı­ǵardy. Qajetti qujattardy jınap, ishteı qýanyp júrmiz. Biraq onsha syr aldyrmaýǵa tyrysamyn. Eki qabatty ǵımaratqa qýany­shym syımaı, býhgalterler kabıneti men kadr bólimine qaıta-qaıta bas suqtym. Óıtip-búıtip qujat jaǵyn rettedim. Poıyz­ǵa bılet aldym.

Sóıtip, keshkisin «Tulpar-Talgoǵa» otyrdyq. Almatydan Astanaǵa jol tarttyq. Jolda úsh kisimen tanystym. Arnaıy asqana bóligine oıystyq. Menen basqasynyń jasta­ry 30–40 shamasynda. Olar kásippen aınaly­sady eken. Baıqasam, ınternet baılanysyn ornatatyn kisiler sıaqty. Oryssha, qazaqsha sóılestik. Álgiler sýsyn alyp, ártúrli ta­qyrypty qyzdyra tústi. Ózderiniń osy ba­ǵytta shaǵyn kásibi bar kórinedi. Arasynda­ǵy jastaýy bólek adam eken. Ol bir generaldyń kómekshisi bolyp shyqty. Túnniń bir ýaǵyna deıin áńgime soqtyq. Kóbine men tyńdaýmen shekteldim. Ara-arasynda áńgi­meniń kórkin qyzdyrýǵa tyrysyp qoıamyn. Sóz arasynda júrdek poıyzdarǵa WiFi orna­tý qajettigin aıttyq. Qansha degenmen ma­mandar ǵoı, bul qymbatqa túsetinin aıtyp ótti. Biraq jasaýǵa bolatyn kórinedi. Osy­laısha otyrǵanda túnniń jarymy boldy. Álgi kisiler tańerteń Qaraǵandydan túsip qaldy. Al bizdiń baǵyt – Elorda.

Qazaqtyń dalasy keremet eken. Taǵy bir márte kóz jetti. Jerdiń bári aqulpa. Orta­lyq óńirden asyp, soltústikke bet alǵan sa­ıyn aǵashtar kóbeıe beredi. Qyr, jazyq, usaq shoqy – barshasy jarasymdy kórinisti beıne­leıdi. Darhan hám Uly dala, Saryarqa tósine de keldik. Úskirik aıaz bet qaratpaıdy. Alaı­da, kóńildi qýanysh kerneıdi. Óıtkeni, bul tuńǵysh ret elimizdiń ordasyna taban tireýim edi.

Buryn-sońdy tek telearna, ınternet, ga­zet-jýrnaldardan oqyp, kórip óstik. Baryp kelgender de aýzynan sýy quryp aıtady. Shirkin, qashan baramyz dep oılaıtynmyn. Internet arqyly vokzaldan shyqpastan tak­sı shaqyrttym. Syrtqa shyqsam, sýyq jel­den qatatynymdy sezemin. Sál aıańdadym. Sóıtip, taksıge otyrdym. İshteı quddy fılm kórip otyrǵandaısyz. Terezeden as­panmen talasqan, bıik ári birinen-biri ásem ǵımaratqa qarap kózim toımaýda. Alystan «Báıterek», odan ári «Han shatyr», bir tusy­nan eńseli «Aqorda» rezıdensıasy kórindi. Taksı júrgizýshisi gıd boldy desem, artyq aıtpaǵan bolarmyn. Dittegen meken – «Qaz­medıa» ortalyǵyna jetkizdi. Oǵan rahmet!

Elimizdegi aqparat salasy ókilderiniń basy bir qosylyp, túrli taqyryp talqylan­dy. Ártúrli usynys aıtyldy. Máseleniń deni jýrnalıserdiń áleýmettik jaǵdaıyn jaqsartý maqsatynda boldy. Qyzylkeńirdek bolyp, janaıqaıyn aıtyp jatqandar je­terlik. Osy oı-talqy alańyna biz de ún qos­tyq. Osylaısha kózimiz ashylyp, tájirıbe almastyq.

Eki kúndik issaparda túngi qalany kórýge tyrystym. Jarqyraǵan shamdar, qyzyldy- jasyldy, ádemi záýlim úıler sondaı tamasha úılesim tapqan. «Nurjol» býlvarynda se­rýen qurǵan saıyn júre bergiń keledi. Gollı­výd, Bollıvýd fılmderi oıǵa oralady. Dý­baı, New York, Abý - Dabıde júrge n syqyldymyz. Bári úılesimdi ári turǵyndarǵa qolaıly etip oılastyrylǵan. Bir sózben aıtqanda, arman qala!

Negizi, áriptesim ekeýmiz kelgenbiz. İs- sharaǵa birge qatynastyq. Ertesine keshkisin qaıtýǵa bettedik. Kóp kisilermen tanystyq. Bir-birlerimizdiń jaı-kúıimizdi, jýrnalısı­kanyń ahýalyn bildik. Eń bastysy, qyzyqty jolsapar boldy. Osy bir kezdi, qyzyqty sátterdi qaǵazǵa túrtip qoıýdy uıǵardym. Bul da esten ketpes estelik bolyp qalar...

Jaqsy kúnimiz kóp bolǵaı!

TÚIİN: Qazaq memleketiniń asta­nalary kóp bolǵan. Sonyń ishinde Syǵanaqtyń, Saraıshyqtyń, kıeli Túrkistannyń ózindik orny men sheji­resi bir tóbe tarıh sanalady. Jahan­ǵa aty shyqqan handar, sultandar, bıler, ıgi-jaqsylar sol ortalyqtar­da jasaǵan. Shaharlardyń qarqyn­dap damýy úshin, qoldarynan kelgen bar ónerin salǵan. Bunyń bári bola­shaqqa, keleshek urpaqqa jasalǵan sarabdal ister sanaldy. Uzaq jyldar boıǵy sáýlet óneriniń syrlary mol murasy retinde bizge jetti.

Negizi, astana sózi «tabaldyryq» degendi bildiredi eken. Munyń mánisi kez kelgen álemge taban tıgizip, jańa múmkindikterge jol ashylatynyn sezdiredi. Qazaq memlekettiligi bekem bolyp, el júregi sanalatyn Elorda­myz qaryshtap damı bersin degen ti­lektestik bildiremiz.