Bıyl Qazaqstan polısıasy qurylyp, el qaýipsizdigine qyzmet etip kele jatqanyna 31 jyl toldy. Ózgeniń ómiri úshin óz ómirin qaýipke tigý – Antyna adal tártip saqshylarynyń kúndelikti jumysy. Mereke qarsańynda Almaty qalasy Polısıa departamentiniń basshysy, qalanyń bas polıseıi Arystanǵanı ZAPPAROVPEN suhbattasýdyń sáti túsken edi.
İshki qaýipsizdik kepili
- Arystanǵanı Rasylhanuly, suhbatymyzdyń kirispesin Ádiletti Qazaqstan polısıasynyń kelbetinen bastasaq. Máńgilik el saqshylary týraly aıtyp ótseńiz...
- Qatardaǵy árbir polısıa qyzmetkeri Ádiletti Qazaqstannyń kelbeti dep oılaımyn. Sebebi, bizdiń árbir áriptes qoǵam aldynda, Otan aldynda Antyna adal bolýǵa tıis. Qaǵıda men buıryq qatań saqtalady. Búgingi kúndegi basshy retindegi qoıatyn talaptarymyzdyń biri – Antqa adaldyq. Kún men túnge qaramaı, ýaqyt pen aýa raıymen sanaspaıtyn osy bir mamandyqtyń jankeshtiligi men jaýapkershiligin sezine bilý kerek. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev atap ótkendeı, ishki ister organdarynyń basty mindeti – qaýipsizdikti qamtamasyz etý, ómirdi, densaýlyq pen múlikti qorǵaý. El uıqysynyń tynysh bolýy úshin kirpik qaqpaýǵa árqashan ázir, únemi saq bolý. Bastysy – halyqtyń qyzmetkeri bolýǵa tıis. Qazaqstan polısıasynyń búgingi kelbeti – osyndaı.
- Únemi saq júretin qaladaǵy tártip saqshylarynyń qanshasy kún saıyn «atqa qonady»?
- Bastysy, sannan góri sapaǵa mán beriledi. Kúnine 2 jarym myńǵa jýyq polısıa qyzmetkeri qyzmettik mindetin atqarady. Onyń ishinde patrúldik pen ýchaskelik polısıanyń, tergeý tobynyń quramy bar. Al jalpy Almaty qalasynda 6 myńnan asa tártip saqshysy jumys isteıdi. Qala departamentiniń qurylymy qala tynyshtyǵyn saqtaý úshin aldyn ala jumystardy úzilissiz atqarady. Oǵan bizdiń kásibı deńgeıdegi jeke quram sany jetkilikti. Keıbir qyzmetkerler belgili bir sebepterge baılanysty basqa qurylymǵa aýysyp jatady. Keshe ǵana bizde mınıstrdiń tóraǵalyǵymen jıyndar ótti. Jıyn barysynda kóterilgen basty máselelerdiń biri – áriptesterdi der kezinde qyzmetke taǵaıyndaý. Baıandamamda ishki tártip saqshylaryn daıarlaıtyn oqý oryndarynyń deni Almaty qalasynda ornalasqan. Ýnıversıtettermen bizdiń Kadr saıasaty jónindegi basqarma tyǵyz qoıan-qoltyq jumys isteıtinin atap óttim. Ol jerde oqý bitiretin stýdentterge polısıanyń mindeti jóninde túsindirý jumystary jıi júrgizilip turady.
- Almaty – Qazaqstandaǵy eń kóp qylmys jasalatyn qala. Jyl saıynǵy statısıkada qylmystyq quqyqbuzýshylyqtar sanynyń eń kóp ósimi de osy qalada anyqtalǵan. Qala úlkeıip, turǵyndar sany kóbeıgen saıyn qylmys ta kóbeıedi. Qalanyń qazirgi krımınogendik jaǵdaıyn qalaı baǵalaısyz?
- Birinshi kezekte Almaty – Almaty bolǵandyqtan qylmys kóp tirkelip turǵan joq. Basqa óńirlermen salystyrǵanda, respýblıka sheńberinde turǵyndardyń eń kóp shoǵyrlanǵan jeri – Almaty. Qalada 2 280 000-ǵa jýyq turǵyn bar. Halyqtyń sany kóp bolǵandyqtan ártúrli qylmys ta bolatyny anyq. Buǵan polısıa qyzmetkerleriniń kásibı daıarlyǵynyń tómendigi nemese aldyn alý sharalary qajetti deńgeıde júrgizilmegen dep qaraýǵa bolmaıdy. Jaqynda ǵana áriptestermen birge saraptama jasaǵanbyz. Sońǵy 5 jyldy qarastyratyn bolsaq, jyldan-jylǵa qylmys sany tómendep kele jatyr. Byltyrǵymen salystyrǵanda, qala deńgeıindegi qylmys tirkelýi 35–45 paıyzǵa azaıǵan. Mysaly, eger ótken jyldyń birinshi toqsanynda ortasha eseppen bir táýlikte 120 qylmys tirkelse, 2022 jyldyń jeltoqsan aıynyń qorytyndysy boıynsha kúnine 66 qylmys tirkeldi.
Qalada jol qaýipsizdigi men túngi tynyshtyqty buzý máselesi óte ózekti. Qazirgi krımınaldyq ahýal boıynsha qylmystyń sany bıylǵy 5 aıda ótken jyldyń 5 aıymen salystyrǵanda, 23 paıyzǵa tómendedi.
Ýaqytpen sanaspaıdy
- Kez kelgen qyzmette jańa tehnologıa jumysty jeńildetedi. Saladaǵy jańashyldyqtardy aıtyp ótseńiz.
- Qylmysqa qarsy kúres júrgizýde jańa ádis-tásilder men tehnologıany qoldaný qajettigin ýaqyttyń ózi kórsetip otyr. Sońǵy engizilgen jańalyq İshki ister mınıstri Marat Ahmetjanovtyń qoldaýymen Almaty qalasynyń polısıa departamentiniń sıfrlandyrý jónindegi orynbasary laýazymy ashyldy. Der kezinde zamannyń talabyna saı engizildi dep oılaımyn. Ózińiz bilesiz, sıfrlandyrý Memleket basshysynyń barlyq memlekettik qurylymǵa qoıyp otyrǵan talaby. Osydan bir jyl buryn oıyńa da kelmegen nárseler búgingi kúni jasalyp jatyr. Máselen, biz kabınette otyryp-aq, áriptesterdiń qaıda, qandaı jumys júrgizip jatqanyn bilip otyramyz. Árbir patrúldik avtokólik pen patrúldik polıseıdiń, tártip saqshylarynyń áreketi únemi baqylaýda. IT-tehnologıanyń múmkindigi – qyzmettik planshetter arqyly onlaın-rejımde biz olardyń jumysyn qashyqtan qadaǵalaımyz. Jedel basqarý ortalyǵynyń tehnologıalyq jetistigi de kóp. Olardyń taǵy bir qyzmeti – polısıanyń keshendi kúshterin baqylaý. Bul júıe arqyly ortalyqta otyrǵan ınspektor polısıa jasaǵynyń qaı jerde ketip bara jatqanyn, qandaı áreket etkenin bilip otyrady. Qandaı da bir quqyqbuzýshylyqtar anyqtalǵan jaǵdaıda tıisti sharalar qabyldanady.
Ótken jyldan bastap «Qorǵaý» baǵdarlamasyn paıdalanyp kelemiz. Ol jalǵan nómirmen, saqtandyrýsyz, izdeýde júrgen nemese jol qozǵalysy erejelerin jıi buzyp, aıyppuldaryn tólemeıtin kólikterdi anyqtaýǵa múmkindik beredi. Buryn bul barlyq kólikti toqtatyp, qujattardy tekserýdi talap etetin. Júıe kóshe kameralarynan alynǵan derekterdi taldaıdy, sodan keıin polısıa qyzmetkeriniń planshetine jaqyn jerde «qaýipti» júrgizýshiniń bar ekendigi týraly habarlama jiberedi. Sondaı-aq, jyl basynda jol qaýipsizdigin qamtamasyz etýge jáne jol apatyn azaıtýǵa baǵyttalǵan «Sergek-Patrýl» keshenin pılottyq nusqada iske qostyq.
- Bıyl jarty jylda Almaty polısıasynyń qansha qyzmetkeri quqyqbuzýshylyqtar men qylmystar úshin qylmystyq jaýapkershilikke tartyldy?
- Sońǵy 5 aıdyń ishinde 11 qyzmetker tártip buzdy. Onyń árqaısysy ujym arasynda talqylanyp, endi qaıtalanbaýy úshin jumystar júrgizildi. Jemqorlyq boıynsha, jol erejesin buzyp, jol apatyna ákelip soǵý, t.b. zańsyzdyqqa barǵan.
- Degenmen de, mártebeli mamandyqty abyroımen atqaryp júrgen polıseılerdiń eńbegin joqqa shyǵara almaımyz. Jumys barysynda neshe túrli jaǵdaı bolady. Qyzmetin qaltqysyz atqaryp júrgen qyzmetkerlerge departament tarapynan qandaı jeńildikter qarastyrylǵan?
- Táýelsizdik jyldarynda Almaty qalasynyń Polısıa departamentiniń qyzmetkerleri arasynda óz mindetin atqarý barysynda 80-nen astam qyzmetker qaza tapty. Onyń 37-si qandy qylmyskerlerdiń qolynan qaıtys boldy.
Qyzmetkerlerimizge barynsha jaqsy jaǵdaı jasalyp keledi. İshki ister organ qyzmetkerleriniń jalaqysy kóbeıdi. Jergilikti búdjetke qarasty qyzmetkerlerdiń arasynda aı saıyn 30 paıyzǵa deıingi ákimshilikten bólingen aqsha boıynsha ústemaqy tólenedi.
Joǵaryda aıtyp ketken arnaıy planshet arqyly árkimniń jumysy baqylanyp otyrady. Mysaly, ınspektor bir aıdyń kóleminde 30 hattama salsa, basqa ınspektor 100 hattama saldy delik. Osy jumystyń barlyǵy avtomatty túrde tolyǵymen jarty jyldyqqa deıin saralanatyn bolady. Ár qyzmetkerdiń KPI-y, qosqan úlesi men nátıjesine baılanysty ústemaqy tólenedi.
«Ákeń jaman degenmen, jaqsy ákeni kim beredi?»
– Jasyratyny joq, kóbinde polısıa ókilderin «jazalaýshy», «paraqor» dep qabyldaıtyn sana qalyptasqan. Rasymen, barlyq qyzmetker minsiz emes shyǵar? Qoǵam polısıa qyzmetkerlerin qanshalyqty qurmetteıdi?
- Barlyǵyna birdeı jaǵý múmkin emes. «Jalǵyzdyń úni, jaıaýdyń shańy shyqpaıdy». Qandaı jaǵdaıda bolsyn, kez kelgen adam basyna qıyn is tússe, eń birinshi polısıa qyzmetine júginedi. Basshylardyń mindeti – saptaǵy qyzmetkerlerdi Ádiletti Qazaqstannyń qoıyp otyrǵan talabyna saı jumys isteýge tárbıeleý. Árıne, tártiptiń saqshylaryna baǵa beretin – qoǵam. Men kúndelikti nátıjeni ǵana kóremin. Búgin istelgen jumystardy 5-ke baǵalaǵanymyzben, al qoǵam ony oń baǵalamaýy múmkin. Onda biz odan da kóp kúsh salýǵa tyrysýymyz kerek. Bizdiń jaqsylyǵymyzdy da, jamandyǵymyzdy da eń birinshi qoǵam kóredi. Búgingi kúni polısıa qyzmetkerine qatysty «betimen ketken, tártipke baǵynbaıtyn paraqor» degen uǵym joǵyna senemin. Bolashaqta budan da jaqsy nátıjege jetemiz. Óıtkeni, sol qoǵammen birge júrmiz. Halyqtyń tarapynan aıtylatyn syn shyn bolsa, kóteremiz, túzetemiz. Qyzmettegilerdiń jumysy bizge qaraǵanda halyqqa shynaıy kórinýi múmkin.
- Jaqynda ishki ister júıesindegi buryn joıylǵan uıymdasqan qylmysqa qarsy kúres bólimi qaıta jandandy. Qylmysty anyqtaýda bul bólimniń artyqshylyǵy nede?
- Iá, ishki ister organdarynda bul bólim tórt jylǵa jýyq bolǵan joq. Aıta ketetin jáıt, bul bólimniń qurylymdary krımınaldyq polısıa basqarmasynyń ishinde ornalasqan. Bólim, top, bolmasa basqa da bólimder sol quramda boldy. Tórt jyl boıy uıymdasqan qylmysqa qarsy kúres júrgizilmedi degen uǵym qalyptaspaýy kerek. Arnaıy bólim bolmasa da departament qylmysqa qarsy kúres júrgizdi. Mınıstrdiń sheshimimen óz aldyna bólek bólim quryldy. Jalpy, búgingi kúnde bir jylda Almaty polısıa departamenti uıymdasqan qylmysqa qarsy kúres basqarmasy aýyz toltyryp aıtarlyqtaı jumys atqardy. Bólim jańadan ashylǵannan keıin birqatar qıynshylyq ta boldy. Shtattyń birligi ulǵaıdy. Bilimi, tájirıbesi kóp, uıymdasqan qylmyspen kúreste tájirıbesi bar mamandar tartyldy. Mundaı jaýapty, kúrdeli jumysqa jas kýrsanttardy ala almaımyz. Bólimge aýdan basqarmalarynan tájirıbeli qyzmetkerler izdestirdik. Arnaıy bólimniń jumysy úshin basqa aımaqtardan aýysyp kelgen áriptester de boldy.
- Almatyda kóp tirkeletin qylmys túri qandaı? 8 aýdannyń ishinde qaısysynda qylmys kóp jasalady?
– Eń kóp jasalatyn qylmys – urlyq. Ol qylmystyń jasalý sebebin de meńgerýge týra keledi. Keıbiri áleýmettik jaǵdaıdyń tómendiginen barady. Endi biri urlyqqa ábden mashyqtanǵan, kásip qylǵan ákki urylar bolady. Árbir jasalǵan qylmystyń ózine saraptama jasalady. Qylmystyq ister kodeksiniń baptaryna baılanysty ár qylmystyń sebebin meńgerip, keleside qaıtalanbaýy úshin jumystanamyz. Sondaı-aq, alaıaqtyq, kıberalaıaqtyq kóp.
Myna aýdanda mynandaı qylmys kóp nemese myna aýdanda múldem qylmys joq deý múmkin emes. Eger oblys bolsa, ol aýmaqta turaqty bolyp turatyn qylmystyń túri bolady. Ár qylmystyń sebep pen saldary ishki jıyndarda talqylanady. Qylmys jasalyp, kináli jazalanǵanymen, bári bitpeıdi. Qylmystyń úlken-kishisi bolmaıdy. Barlyq qylmystyń qaıta qaıtalanbaýyna jumys júrgiziledi. Táýliktiń kez kelgen sátinde qylmyskerlermen bet-bet keletin tártip saqshylarynyń servıstik jumys baǵalaýy – quqyqbuzýshylyqtardy anyqtaý emes, qylmysty boldyrmaý.
- Bul qylmystarǵa qarsy jumysta mamandarmen qatar tehnıkalyq baza da myqty bolý kerek qoı. Olardyń sany jetkilikti me?
- Osy ýaqytqa deıin men basqa da óńirlerde jumys istedim. Áriptesterime de únemi aıtamyn. Tehnıkalyq, kóliktik jaǵynan qamtamasyz etýde Almaty qalasy basqa aımaqtarǵa qaraǵanda kósh bastap tur. Bizdiń İİM jergilikti atqarý qyzmetteri, t.b. der kezinde qarjy bólip, tehnıkamen qamtamasyz etedi.
- Kún saıyn qalanyń «102» polısıany shuǵyl shaqyrtý jelisine qansha qońyraý kelip túsedi?
– Jeli operatorlary jedel basqarý ortalyǵynyń jelisine kelip túsken aqparat arqyly shuǵyl áreket etedi. Habarlamalardy 14 operator óńdeıdi. Ár operator kúnine 250 qońyraýǵa jaýap beredi. Orta eseppen alǵanda, kúnine shamamen, 4,5 myńnan astam qońyraý keledi. Onyń bári qylmysqa qatysty emes. Jelige keletin aqparattardyń ishinde «kóligim aýlada tur, basqa bireýdiń kóligi jolyma bóget jasap tur», «aýlada bizdiń aýlada turmaıtyn basqa bireýler otyr» degen sıaqty jáı aqparattar da bar. Turmystyq jaǵdaılarǵa, úı ishindegi urysqa qatysty shaqyrtýlar bolady. Qylmysqa qatysy joq bolsa da, bizdiń qyzmetkerler oqıǵa ornyna barýǵa mindetti. Árbir túsken habarlamaǵa qyzmet kórsetiledi. Qabyldaý jabdyǵy avtomatty rejımde jumys isteıdi. Árbir qońyraý kezek tártibimen qabyldanady.
- Jalǵan habarlamalardyń da bolatynyn estip júrmiz. Aqparattyń rastalǵan nemese jalǵan ekeni qalaı anyqtalady?
- Tekserý barysynda anyqtalady. Basqa eshqandaı joly joq. Habarlama senimsiz bolǵan kúnniń ózinde tekseris júrgizilýi kerek. Baıaǵydan qalǵan «ótirikshiniń shyn sózi zaıa ketti» degen sóz bar. Sondyqtan kez kelgen shaqyrtýǵa qyzmetkerler oqıǵa ornyna attanady.
Óz atymnan, Almaty qalasy Polısıa departamentiniń jeke quramynyń atynan barlyq áriptesimdi kásibı merekemen quttyqtaımyn! Elimiz tynysh bolsyn! Eńbektiń jemisin kórip, qyzmetke adaldyq tanytaıyq.
- Suhbatyńyzǵa kóp rahmet!
Suhbattasqan Gúljanat SEMBAEVA.