Ǵalymdar klımattyń kúrt ózgerýi mamonttardyń qyrylýyna ákeldi degen toqtamǵa keldi
Halyqaralyq zertteýshiler ujymy Sibirdegi mamonttardyń qyrylýyna klımattyń kúrt ózgerýi sebep boldy degen uıǵarymǵa keldi. Buǵan deıin olardyń joıylyp ketýine adamdar sebepshi boldy dep aıtylyp kelgen. Ǵalymdardyń ǵylymı maqalasy Nature jýrnalynda jaryq kórdi, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz.
Júndi mamonttar osydan tórt myń jyl buryn joılyp ketken. Ol kezde adamdar mamonttardyń etin qorek etip qana qoımaı, olardyń súıeginen úıdiń qańqasyn turǵyzyp, tisterinen mýzykalyq aspaptar jasaǵan. Sondyqtan olardyń joıylyp ketýine adamdar sebepshi boldy degen nusqa keńinen taralǵan.
Reseı, Ulybrıtanıa, Danıa, Qytaı, Norvegıa jáne AQSH-tyń Jer ǵylymyn zerttep júrgen ǵalymdary mamonttar mekendegen týndra dalasynyń kelbetin qalpyna keltirý týraly sheshim qabyldady. Ǵalymdar ol úshin mamonttar júrgen Arktıkanyń ár jerinen alynǵan 535 ejelgi ósimdikter men janýarlardyń DNK-syn saraptap, kezdeısoq massıvtik úlgiden klondalǵan fragmentterdiń túpnusqasyn alady. Sonymen qatar olar qazirgi kezdegi 1,5 myń ósimdik pen janýardyń DNK-syn saraptamadan ótkizgen.
Zertteýshiler osylaısha mamonttardyń jáne týndra dalasynyń megafaýnasynyń basqa ókilderiniń popýlásıasynyń taralýyn kartaǵa túsiredi. Onda ýaqyt óte kele olardyń popýlásıasy men genetıkalyq ártúrliligi tómendep bara jatqanyn kórgen, bul olardyń tirshilik etýin qıyndatatyn kórinedi.
Shamamen 12 myń jyl buryn pleıstosenniń aıaqtalýy jáne muzdyqtardyń joıylýymen, ıaǵnı ózen, kólder men balotalardyń paıda bolýymen ósimdikterdiń kólemi azaıǵan. Bul tabıǵattaǵy burynnan kele jatqan tirshilik ıelerin ustap turýǵa jetkiliksiz bolǵan.
Klımat jylynǵan saıyn aǵashtar men batpaqty ósimdikter burynǵy mamont jaıylymdarynyń ornyn basty.
«Biz klımattyń ózgerýi, ásirese jaýyn -shashyn ósimdikterdiń ózgerýine ákelgenin kórsettik. Bizdiń nusqamyz boıynsha adamdar mamonttardyń joıylyp ketýine eshqandaıda yqpal etpegen»,-deıdi Kembrıdj ýnıversıtetiniń ǵylymı qyzmetkeri Iýchen Van.
Alaıda, mamonttardyń joıylyp ketýine tek klımattyń ózgerýi ǵana áser etpegen kórinedi.
«Olar klımattyń ózgerýine tez beıimdelip kete almady. Landshaft túbegeıli ózgergen kezde azyq -túlik tapshylyǵy oryn aldy»,-deıdi Kopengagen jáne Kembrıdj ýnıversıtetiniń profesory ári zertteý tobynyń jetekshisi Eske Vıllerslev.