Ótken jyly elimizde «Dos-Muqasan» kórkem fılmi kórsetildi. Ol 1967-1974 jyldardaǵy V.I. Lenın atyndaǵy Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtynyń Avtomatıka jáne esepteý tehnıkasy fakúlteti stýdentteriniń vokaldyq-aspaptyq ansambliniń qurylýyna, qalyptasýyna jáne onyń mýzykalyq-tárbıelik mańyzyn elge taratýǵa arnalǵan týyndy bolatyn. Onda Tehnıkalyq oqý oryny stýdentteriniń respýblıkada úzdik mýzykalyq ujym uıymdastyrǵany, búkilodaqtyq baıqaýlardyń jeńimpazy atanyp, Qazaqstannyń estradadaǵy ańyzǵa aınalǵany kórsetilgen.
Atalmysh týyndyda fakúltet dekany Baıan Raqyshulynyń esimi birneshe ret atalady. Aıtyp ótý kerek, Baıan Raqyshev 1967-1974 jyldary Avtomatıka jáne esepteý tehnıkasy fakúltetiniń dekany, keıinde V. I. Lenın atyndaǵy QazPTI rektory, Q.I. Sátbaev atyndaǵy QazUTZÝ qurmetti rektory bolǵan. Sondaı-aq QR UǴA akademıgi, QR eńbek sińirgen qaıratkeri. Áıgili áýesqoı mýzykalyq ujymnyń qalyptasýyndaǵy onyń róli týraly surastyrdyq. «Dos-Muqasannyń» dekany bolǵan Baıan Raqyshev bizge áıgili ansámbldi jan-jaqty daıyndaýdaǵy tyń derektermen bólisti.
- 1966 jyldyń sońynda QazPTI oqý jónindegi prorektor Ó.A.Joldasbekov maǵan Avtomatıka jáne esepteý tehnıkasy fakúltetin basqarýdy usyndy, - dep áńgimesin bastady akademık Baıan Raqyshuly.
- Men osyǵan deıin Jezqazǵan taý-ken metalýrgıa jáne Sokolov-Sarybaı taý-ken baıytý kombınattary karerleriniń jumys júrgizý qyzmetterin tekserý jónindegi eki komısıanyń quramyna engen bolatynmyn. Sondyqtan, Qońyrat kenishinde jarylys jumystaryn qaýipsiz júrgizý boıynsha Balqash taý-ken metalýrgıa kombınatymen eki sharýashylyq kelisimshart jasasqanymdy jáne bazalyq bilimim avtomatıka jáne esepteý tehnıka mamandary daıarlaýǵa sáıkes kelmeıtinin aıtyp, naq bas tarttym. Sonda Ómirbek Aryslanuly óziniń de avtomatıka jáne esepteý mashınalary boıynsha maman emes ekenin, biraq biz ótkizip júrgen pánder atalǵan mamandyqtardyń negizi, olardyń bilimi osydan bastalatynyn aıtty. «Sen teorıalyq mehanıkany, pánderdiń ózaralyq baılanystaryn jaqsy meńgerdiń, ujymnyń tilin taýyp, áriptester arasynda bedelge ıe boldyń, endi biraz ýaqyt ujymǵa da jumys isteýiń kerek»,- dedi. Men sonda da kelispeı, aıtqanymnan qaıtpadym. Alaıda, ekinshi semestrdiń basynda ınstıtýt partıa komıteti óziniń otyrysyna shaqyryp, rektor G.M. Eskirgenovtyń kózinshe partıa komıteti meniń kandıdatýramdy Avtomatıka jáne esepteý tehnıkasy fakúltetiniń dekany laýazymyna usynatynyn aıtty. Bul - basshylardyń sózin tyńdamaǵandarǵa qoldanylatyn belgili ádis. Sonymen, 1967 jyldyń naýryzynan bastap men 1963 jyly uıymdastyrylǵan Avtomatıka jáne esepteý tehnıkasy fakúltetiniń tórtinshi dekany bolyp bekitildim. Fakúltettiń birinshi dekany joǵaryda aıtyp ótken Ó.A. Joldasbekov, sodan keıin P.A. Shamın, M.P. Zýb bolǵan.
Keıipkerimizdiń aıtýynsha, Avtomatıka jáne esepteý tehnıkasy fakúlteti ol kezde respýblıkadaǵy eń mártebeli, eń bedeldi, eń qajetti oqý salasy bolatyn. Áli mamandar daıyndalyp shyqpaǵanmen, «Avtomatıka jáne telemehanıka», «Mashına-sanaý quraldary» mamandyqtaryn tańdaǵan stýdentter men olardyń ata-analary bul mamandyqtardyń eń ǵylymdy qajet etetin, eń joǵary tehnologıalyq, eń keleshegi zor ekenin bildi. Sondyqtan konkýrs árqashan joǵary bolatyn. Bir orynǵa 10 adamnan artyq adam talasty. 1966 jyly 125 josparlanǵan orynǵa 120 medal ıegeri qujat tapsyrdy. Mine, «Dos-Muqsannyń» ıntelektýaldy deńgeıi qandaı bıik bolǵanyn ańǵartady. Mundaı irikteý oqýshylardyń jalpy bilimdik, zıatkerlik-mádenı deńgeıiniń joǵary sapasyn anyqtady. Solaı dese de, Baıan Raqyshuly úlgerimi joǵarǵy stýdentterdi ǵylymı-zertteý, mádenı-aǵartý jumystaryna, sportqa jáne áýesqoı kórkemónerpazdyqqa kóbirek tartty. «Dos-Muqsannyń» alǵashqy qadamy týraly bylaı dep eske túsiredi.
- Jınalystardyń birinde komsomol búrosynyń hatshysy Q. Sanbaev Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtynyń áýesqoı kórkemónerpazdar baıqaýyna II kýrs stýdentteriniń kvartetin daıyndaý nátıjeleri týraly baıandady. Onyń aıtýynsha, bastaýysh mýzykalyq bilimi bar Dosym Súleev óziniń kýrstastary Murat Qusaıynov, Meıirbek Moldabekov, Shárip Omarovqa nota gramotasynyń negizderin úıretken. Olar gıtarada oınaýdy ıgerdi, qazaqtyń eń tanymal halyq ánderin birge shyrqaıdy. Biz 1967 jylǵy ınstıtýt festıvalinde laıyqty óner kórsetýge daıynbyz. Qatysqandardyń barlyǵy Q. Sanbaevtyń usynysyn qoldap, aldaǵy baıqaýda tabys tiledi. Aıta ketý kerek, fakúltet mýzykanttarynyń osy tobynyń uıymdastyrýshysy jáne shabyttandyrýshysy - Qamıt. Ol - óziniń alma-materine berilgen adal, joǵary ıntellektýaldy, súıkimdi, qarapaıym jigit. Vokaldyq-aspaptyq ansámbldiń odan ári qalyptasýy men damýyna baılanysty barlyq máselelerdi menimen kelisip, men arqyly sheship otyrdy. Sondyqtan stýdentter ansámbldiń qalyptasýyndaǵy dekannyń orny men róli týraly tolyq bile bermegen jáne sol kezde oǵan úlken kóńil aýdarmaǵan.
Qarjylyq másele
Sonymen 1967 jyly QazPTI kórkemónerpazdar baıqaýynda bedeldi qazylar alqasy «avtomachıkter» ansámbline birinshi oryndy tapsyrdy. Bul oryndaýshylardyń bedelin kúrt kóterdi, olardy ártúrli klýbtarda kóptegen keshterge shaqyra bastady. Jańa zamanaýı mýzykalyq aspaptar qajettiligi týdy. Olardy satyp alýǵa qajetti qarajatty jınaý úshin Q. Sanbaevtyń usynysymen Dekannyń nusqaýy boıynsha 1967 jyldyń kókteminde Almaty qalasynyń kókónis qoımalarynda kartop óńdeýge arnalǵan fakúltet stýdentteriniń komsomoldyq senbiligi uıymdastyryldy. Túsken aqshaǵa Qamıttiń kýrstasy Sasha Rıvlın Máskeýdegi tanystary arqyly qajetti mýzykalyq aspaptar men kúsheıtkish aparatýrany (elektrondy gıtara, saksofon jáne urmaly aspaptar) taýyp, bir apta ishinde ony Almatyǵa jetkizdi.
Osy jańa aspaptarmen vokaldyq-aspaptyq ansámbl músheleri 1967 jyldyń jazynda Qazaqstannyń belgili stýdenttik qurylys qozǵalysynyń belsendisi, A jáne ET fakúlteti komsomol uıymynyń hatshysy Q. Sanbaevtyń jetekshiligimen Pavlodar oblysynyń «Baıanaýyl» sovhozynda qurylys jumysyna kiristi. Árıne, olardyń jumys kúni án jáne bımen aıaqtalyp otyrdy. Olar basqa oblystar men elderden kelgen stýdentteri aldynda óz ónerlerin kórsetti. Tyńdaýshylar «avtomachık» stýdentterdiń ulttyq, emosıonaldy qoıylymdaryna tańǵaldy, qoldaý bildirdi. «Avtomatıkter» qurylys otrádtarynyń jaýyngerleriniń kýmırine aınaldy. Ansambldi «Avtomachıkter» dep ataýy da beker emes. Ol kezde «Dos-Muqasan» ataýy qoıylmaǵan bolatyn. Osy halyqaralyq qurylys jasaǵynda jumys istegen Vengrıadan kelgen stýdentter erekshe tańqaldy. Olar ansámbl ujymyn «Dos-Muqasan» dep ataýdy usyndy. Vengrıa stýdentter qurylys otrádynyń (QSO) komandıri Ianogı Karpatı bul ataýdy qalaı oılap taptyńyz degen suraqqa qarapaıym jaýap berdi, Bul ataý oryndaýshylardyń esimderiniń alǵashqy býyndarynan shyqqan: Dos-Dosymnan, Mu-Murattan, Qa-Qamıtten, San-Sanádan (Aleksandr). Toptyń quramy birneshe ret ózgerip, ansámbl 1974 jyly kásibı mártebege ıe bolǵanymen, bul ataý saqtaldy. Bul saparda vokaldyq-aspaptyq ansámbl ujymy tolyǵymen aıaǵyna turdy. Onyń mýzykalyq jetekshisi Dosym Súleev ansambldiń kóshbasshysy bolyp moıyndaldy.
Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtynyń «Dos-Muqasan» ansambliniń tez arada osyndaı deńgeıge kóterilýine negizgi sebebi - mýzykalyq janrdyń tańdalǵan baǵyty. Ol zamanaýı elektrondy aspaptardyń súıemeldeýimen qazaqtyń halyq jáne zamanaýı ánderin óńdeý jáne oryndaý. Bylaısha aıtqanda, qazaqtyń altyn qoryn jastardyń tilegine saı jarqyratyp kórsetý. Buǵan súbeli úles qosqandar ansámbldiń derbes aqyny – QazPTI «Báısheshek» ádebı úıirmesiniń negizin qalaýshylardyń biri, áıgili «Toı jyry» ániniń avtory, fakúltet stýdenti U.Sydyqov, ansámbldiń ıllúzıonısi, taý-ken fakúltetiniń stýdenti N.Býktýkov, «Alataý» sıaqty halyq ánderiniń sheber oryndaýshysy, profesor Ý. Maqanov erekshe ról atqardy.
1968-69 jyldary ansámbl búkil elge tanymal bola bastady, Qazaqstannyń mýzykalyq estradalyq ómirindegi jańa qubylys retinde qabyldandy. Respýblıkanyń iri qalalary men oblystaryna, Keńes Odaǵynyń basqa respýblıkalaryna gastrólder sany kúrt kóbeıdi. Osyǵan baılanysty ansámbldi batysta keń taralǵan elektrondy mýzykalyq aspaptardyń jańa býynymen jańartý qajettiligi týyndaıdy.
25 myń AQSH dollary qajet
Osyǵan baılanysty, 1970 jyldyń basynda QazPTI komsomol komıtetiniń hatshysy bolǵan Qamıt Sanbaev keıipkerimizge kelip, besinshi kýrs stýdentteriniń jańa quraldardy satyp alý týraly ótinishin jetkizdi, oǵan 25 myń AQSH dollary qajet edi. Ol kezde bul úlken soma jáne joǵary bilim mınıstrliginiń búdjeti arqyly sheshilmeıtin jaǵdaı. Sheshimniń jalǵyz joly - ónerkásiptik mınıstrlikter arqyly demeýshilik qoldaý bolatyn.
- Men osy ótinishpen Qazaqstannyń tústi metalýrgıa mınıstriniń ózime tanys orynbasaryna bardym. Ol iri kombınattardyń biriniń dırektory mınıstrge tıisti ótinishpen júginýge keńes berdi jáne ol istiń sheshimin baqylaýdy óz moınyna alatynyn bildirdi. Biz partkomnyń burynǵy hatshysy Telman Erǵalıuly Jaqypov ekeýmiz Tekeli qorǵasyn-myrysh kombınatynyń dırektory Ibragım Edelbaevpen kezdesý úshin arnaıy Tekeli qalasyna bardyq. Ibragım Baımuratuly bizdiń ınstıtýttyń túlegi, ári bizben iskerlik baılanysta bolatyn. Oǵan «Dos-Muqasan» ansambli jáne elektrondy-mýzykalyq aspaptardy satyp alýǵa 25 myń AQSH dollary bólingeni týraly baıandadyq. Tústi metalýrgıa mınıstrligimen uzaq kelissózderden keıin ol demeýshilik kómekke ruqsat aldy. Bir jyldyń ishinde aspaptar bizge jetti,-dep aǵynan jaryldy Baıan Raqyshuly.
«Dos-Muqasan» ansambli ujymynyń ózin-ózi jetildirýge degen umtylysyn sol kezdegi QazPTI rektory A.K. Omarov, partkom hatshylary D. K. Kishibekov, T. M. Áljanov jáne QazKSR Joǵary jáne orta bilim mınıstrliginiń basshylary únemi qoldap otyrdy. Bul iske Qazaq ulttyq mýzyka óneriniń bilgiri, "Dos-Muqasandyqtardyń" naǵyz jankúıeri dosent T.O. Salıbaev óz úlesin qosty.
Túlekterim - tiregim
1967-74 jyldardaǵy Avtomatıka jáne esepteý tehnıkasy fakúlteti túlekteriniń kásibı qyzmettegi jetistikteri de aıtarlyqtaı. 40-qa jýyq túlek fızıka-matematıka, tehnıka jáne ekonomıka ǵylymdarynyń doktory boldy.
Osy jyldary fakúltet óziniń damý shyńyna jetti. Bálkim, bul ýaqyt kezeńi Baıan Raqyshevtyń 1967-1974 jyldardaǵy A jáne ET fakúltetin basqarý merzimimen sáıkes kelgeni belgili. Solaı desek de, keıipkerimiz osyndaı joǵary bilikti mamandardyń pleıadasyn daıyndaýda ǵalym-pedagogtar P.A.Shamın, L. A. Brıchkın, E. A. Ivanov, Iý. I. Malahov, I.N. Malahova, N. Ia. Zaslavskaıa, I.I. Ývarov, Iý. P. Grýzdov, V.P. Karákın, A.P. Kýsyı, M. M. Telemtaev, N. K. Qojaspaev, A. Ý. Ómiráev, I. T. Týgambaev, L. V. Vınokýrov, S. T. Tynymbaev, T. K. Bektibaev, B. D. Hısarov, A. A. Áshimov, D. K. Kshıbekov, A. E. Erjanov, L. V. Gýlnıskıı, A. A. Akıjanov, Ý. K. Qalıjanov, B. R. Rakıshev, E. A.Toıǵanbaev sekildi ulaǵat ıeleriniń úlesteri aıtarlyqtaı dep oılaıdy.
Daryn SEIİTOV, jýrnalıs