Ýaqyt beldeýinen qalys ne ozyq júrý «djetlag» sındromyna shaldyqtyrady. Biz ýaqytty 1 saǵat jyljytamyz dep jatyrmyz.
Osydan 100 jyl buryn, ıaǵnı 1924 jyly dál osy kúni Áýe kúshteri radıosy Grınvıch observatorıasynan dál ýaqyt sıgnaldaryn jibere bastaǵan eken. Al arada 5 jyl ótkende búkil álem saǵatyn grınvıch ýaqytyna dáldep túzetken, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz 24.kz-ke silteme jasap.
Eń qyzyǵy aýmaǵy alaqandaı Fransıa 12 ýaqyt beldeýine ıe. Alaıda fransýzdar ortaq standartty saǵat engizgen. Mundaı qadamǵa barǵan taǵy birneshe el bar. Biraq mamandar tabıǵı jaǵdaıdan aýytqýdyń kómegi bolǵanymen, zıany kóp ekenin de eskertedi. Biz meken etetin Jer shary 24 saǵat beldeýine bólingen. Álemdik ýaqyt Anlıadaǵy Grınvıch observatorıasyna baǵynady. Bul júıe 1883 jyly AQSH-ta qoldanysqa endi. Oǵan saı ár eldiń ýaqyty geografıalyq jaǵdaıyna qaraı merıdıan syzyǵy boıynsha belgilengen. Saǵat ólshemi adamdardyń ómirin jeńildetý úshin oılap tabylǵan, - deıdi ǵalymdar.
Jalpy Jer sharynda eń kóp ýaqyt beldeýi Fransıada. Óıtkeni bul elde Grınvıch merıdıan syzyǵynan alǵanda 12 ýaqyt beldeýi bar. Biraq fransýzdar tabıǵı ýaqytpen júrýge qulyqty emes. Sebebi ýaqyt aıyrmashylyǵy Eýropa elderimen ekonomıkalyq baılanysqa kedergi, - deıdi. Osy sebepti saǵat tilin Eýroodaq seriktesterimen sáıkes etip, Grınvıchten bir saǵat burynǵy ýaqytty qoldanysqa engizgen.
Aıta keteıik, Eýropa elderiniń shamamen barlyǵy bir ýaqyt beldeýin qoldanady. Al jer aýmaǵy boıynsha álemde birinshi turǵan Reseıde 11 ýaqyt beldeýi qoldanysta. El astanasy Máskeý qalasy UTM+2 ekinshi beldeýinde ornalasqan. Ýaqyttan shataspas úshin áýe, teńiz, temirjol qatynasy Máskeý ýaqyty arqyly júrgiziledi. Ártúrli ýaqyt beldeýlerinde ornalasqan taǵy bir el – Qytaı. Merıdıan syzyǵynda 5 ýaqyt beldeýi bar. 1949 jylǵa deıin munda 5 túrli ýaqyt qoldanysta bolǵan. QHR qurylǵannan keıin komýnıstik partıa búkil elde birtutas ýaqyt ornatty. Qazir qytaılar biryńǵaı standartty «Beıjiń» ýaqytymen júredi. Ol Grınvıch merıdıan syzyǵynan 8 saǵatqa alda.
Grınvıch ýaqyt beldeýine baǵynbaıtyn elder – Úndistan, Nepal, Iran, Aýǵanstan. Olar óz yńǵaıyna qarap ákimshilik ýaqyt beldeýin qoldanysqa engizgen. Biraq ǵalymdar: «beldeý saǵatynan ozyq júrý ne qalys qalý «djetlag» sındromyna shaldyqtyrýy múmkin», - deıdi. Bir sózben aıtqanda, adamnyń uıqysy qanbaıdy. Sosyn isi de ónbeıdi. Munyń syrtynda obyr, dıabet, qan tamyrlary júıesi aýrýlaryn týǵyzady. Ásirese qaterli isikke shaldyǵý qaýpi 15%-ke artady eken. Muny amerıkalyq ǵalymdar dáleldegen.