Depýtat qoıar saýal kóp

Májilis depýtattary birinshi sesıada 253 depýtattyq saýal joldaǵan

Bıyl 19 naýryzda kezekten tys Parlament Májilisi men barlyq deńgeıdegi máslıhattar saılaýy ótti. Saılaý proporsıonaldy júıe boıynsha uıymdastyryldy. Ol degenimiz, depýtat bolý úshin partıa quramynda bolý mindetti emes. Endi kez kelgen azamat ózin-ózi usyna alady. Osy rette VIII shaqyrylym depýtattary belsendi me degen suraq maza­laıtyny ras. Olar qaı máselelerdi jıi kóteredi jáne suraýlaryn kimge joldaǵandy jón sanaıdy. Osy jáne ózge de suraqtarǵa jaýap izdep kóreıik.

Halyq qalaýlylary eń kóp saýaldy  Álıhan Smaıylovqa joldaıdy

Saıasatker birnárseni oılap, basqa nárseni aıtýy, múldem basqa isti jasaýy múmkin. Sondyqtan olardyń saıası bel­sendiligin aıtylǵan sózimen emes, atqarǵan isinen qaraýymyz kerek. Halyq qalaýlylarynyń úmitti aqtaý-aqtamaýyn jol­daǵan saýaldarynan da bilýge bolady. Sebebi, depýtat saýaly resmı qujat. Oǵan memlekettik apparat jaýap berýge min­detti.

Depýtat saýaldaryna saraptama júrgizý úshin Májilistiń resmı saıtyndaǵy aqparatty qoldandyq. Onda depýtat saýal­daryn kim joldaǵany, olardyń kimge baǵyttalǵany týraly tolyq aqparat bar.

VIII shaqyrylym depýtattary birinshi sesıada jalpy 253 depýtattyq saýal joldaǵan. Bul saýaldar tek bir adamǵa baǵyttalmaıtynyn eskersek, olardyń sany budan da joǵary bolady. Saýaldardyń basym kópshiligi Premer-Mınıstr Álıhan Smaıylovqa baǵyttalǵan (104). Kelesi orynda onyń birinshi orynbasary Roman Sklár jaıǵasqan (47). Úshtikti Álıhan Smaıylovtyń burynǵy orynbasary Altaı Kólginov ıelengen (39). Bir qyzyǵy, odan keıingi orynda Bas prokýror Berik Asylov tur. Bul saıası júıede prokýratýranyń be­deliniń artqanynyń kórinisi.

Reıtıńtiń aýtsaıderlerine mınıstrlerden Marat Qara­baev, Álibek Qýantyrov, Darhan Qydyráli, Saıasat Nurbek jatady. Al Prezıdentke tikeleı baǵynatyn agenttik tóraǵa­larynan Darhan Jazyqbaev, Mádına Ábilqasymova, Áset Erǵalıev, Asqat Jumaǵalı aýtsaıderler. Olardyń árqaısy­syna 1 depýtattyq saýal joldanǵan. Agenttik tóraǵalarynyń jumysyna qatysty suraq bolmaýy múmkin, biraq kósh sońyn­daǵy mınıstrlerge qatysty suraq kóp.

Mınıstrlerge depýtattardyń saýaldarynyń kóp bol­maýy, olar basqaratyn mekemelerdiń jumysyna syn az ekenin bildirmeıdi. Oǵan halyq qalaýlylary kóterip otyrǵan máse­leler dálel bola alady. Olardy saraptaı kele, depýtattar kóp máselelerdi premer-mınıstr, ne onyń orynbasarlaryna joldaıdy degen qorytyndyǵa keldik. Al ol máselelerdiń basym kópshiligine jekelegen mınıstrlikter jaýap berýi ke­rek. Sebebi, tikeleı sol mınıstrlerdiń quzyretindegi suraq­tar.

Mysaly, eń kóp suraq áleýmettik osal toptardy qorǵaý, baspana jáne jumyspen qamtý máseleleri boıynsha joldan­ǵan (45). Depýtattar aýyl sharýashylyǵy men jer másele­lerine de basa nazar aýdarady (28). Ásirese, separatızmniń aldyn alý; jastar arasyndaǵy álimjettik, elektrondy shy­lym, esirtkini qoldaný, lýdomanıa (qumar oıyn); ınternet, telefon jáne kıberalaıaqtyq; LGBT jáne dástúrli qundy­lyqtar, bank salyqtarynyń kóp bolýy jáne kolektorlar­dyń zańsyz áreketteri jáne ózge de ózekti ulttyq, qoǵamdyq máselelerge halyq qalaýlylary erekshe mán bergen (24).

Saıyp kelgende, bul máselelerdi sheshýge jeke mı­nıstrlikterdiń bıligi jetedi. Al saýaldardyń tikeleı olarǵa joldanbaýy, ıstıblıshmenttegi saıası bedeliniń tómendigin kórsetedi. Sebebi, saýaldy joldaǵan depýtat óz máselesiniń sheshilgenine múddeli.

Depýtattardyń joǵary laýazymdy tulǵalarǵa saýaldy kóptep joldaýy taǵy bir máseleniń kózin ashady. Demek, úki­mettegi basshylyq quram saıası jaýapkershilikti ózine alǵan. Taıaqtyń eki ushy bolady. Bir jaǵynan memlekettik apparatta tártip bolady. Al basqa jaǵynan qaraıtyn bolsaq, kez kelgen sátsizdik pen synǵa basshy tikeleı ózi jaýap beredi.

Depýtattar aımaq basshylarymen  jumysty qolǵa almaǵan

Saýaldardyń barlyǵy derlik ortalyq memlekettik organ­darǵa joldanǵan. Parlament aımaq basshylarymen múldem jumys jasamaıdy. Barlyq saýaldardyń ishinde tek 4-eýi ǵana qala jáne oblys ákimderine joldanǵan. Olarǵa SHQO eks- ákimi Danıal Ahmetov, Almaty qalasynyń ákimi Erbolat Dosaev, Astana qalasynyń ákimi Jeńis Qasymbek jáne Alma­ty oblysynyń ákimi Marat Sultanǵazıev jatady. Bir qyzy­ǵy, bul depýtattardyń ózderi saılanǵan aımaqtyń másele­lerinen habardar emestigin bildirmeıdi. Eger olar kótergen máselelerdi qaraıtyn bolsaq, aımaq má­selelerin Úkimet basshylaryna joldaǵa­nyna kózimiz jetedi. Budan taǵy bir qory­tyndy shyǵady. Májilis ákimdiktermen ǵana emes, máslıhattarmen de jumysty jolǵa qoıa almaı keledi.

«Almaty-akshamý», №86, 20 shilde, 2023 jyl