Ońtústik Afrıka ǵalymdary 2021 jyldyń qarashasynda Kovıd-19 vırýsynyń B.1.1.529 dep atalatyn jańa shtamy tabylǵany týraly habarlady.
Ázirge zertteýler "Omicron" belgileri vırýstyń burynǵy shtamdarymen birdeı ekenin kórsetedi, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz Lisa.ru saıtyna silteme jasap.
Kovıd-19 vırýsy ekinshi jyl mýtasıaǵa ushyrap jatyr. "Omicron" – Ońtústik Afrıka ǵalymdary alǵash ret anyqtaǵan jańa mýtasıa.
Ońtústik Afrıka ǵalymdary 2021 jyldyń qarashasynda Kovıd-19 vırýsynyń B.1.1.529 dep atalatyn jańa shtamy tabylǵany týraly habarlady. Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy (DDSU) vırýs shtamdaryna silteme jasaý úshin grek nomenklatýrasyn paıdalaný dástúrine súıene otyryp, ony "Omıkron" dep atady. "Omicron"-ǵa deıingi shtamdar álfa, beta, gamma, delta nusqasy jáne t.b. atalǵan. Olardyń sany óte kóp, olardyń barlyǵy birdeı keń rezonans týdyrmaıdy. Jańa nusqada ("Omicron") grek álipbıiniń eki árpi «Nu’ men «Xi» alynyp tastaldy.
Bul nusqanyń shyǵý tarıhy týraly aıtatyn bolsaq, Ońtústik Afrıka sarapshylary 2021 jyldyń 2 jeltoqsanynda "Omicron"-nyń shyǵý tegi belgisiz ekenin habarlady. Ekinshi jaǵynan, Livescience jarıalaǵan teorıalarǵa sáıkes, "Omicron" nusqasy alǵash ret kemirgishterde paıda bolǵan bolýy múmkin dep sanalady. Qaısysy durys bolsa da, ázirge shtamm týraly kóp nárse belgisiz jáne odan ári zertteýler júrgizilýde. "Omicron"-nyń densaýlyqqa tıgizetin áserin dúnıe júzindegi ǵalymdar áli de synap jatyr, biraq Ońtústik Afrıkadaǵy COVID-19 úshin oń synaqtardyń sany bul jańa shtamm óte tez taralyp jatqanyn kórsetedi.
Omicron bizge qalaı áser etedi?
"Omicron"-nyń taralǵany belgili bolsa da, onyń qannshalyqty qaýipti ekenin ázir bile qoıǵan joqpyz. Eń qıyny – bul shtammen buryn kovıd ınfeksıasyn juqtyrǵan adamdar da aýrýy múmkin. Degenmen bul vırýs buryn aýyrǵandarda jeńilirek ótedi dep boljandy.
Sondaı-aq, "Omicron" shtamynyń ımýndyq júıeden jaltaryp, vaksınalyq ınfeksıalardy (vaksınasıadan keıingi ınfeksıa) týdyratyn qabileti bar degen alańdaýshylyq bar.
Shtamnyń aýyrlyǵy týraly naqtyraq birdeńe aıtý áli erte. Degenmen, dúrbeleńniń qajeti joq, barlyq qaýipsizdik sharalaryn saqtaý mańyzdyraq.
"Omicron" "Delta" shtamynan qalaı erekshelenedi?
Úndistanda tabylǵan COVID-19 "delta" nusqasy kóp shý shyǵaryp, pandemıanyń taǵy bir tolqynyn týdyrdy. Ol óziniń erekshe belgilerimen (mysaly, asqazannyń buzylýy) jáne aýrýdyń aǵymynyń aýyrlyǵymen erekshelenedi (bul shtamnan ólim kóp boldy).
Zertteýlerge sáıkes, "Omicron" "Delta"-ǵa qaraǵanda tezirek taralady, bul, árıne, alańdaýshylyq týdyrady. Degenmen, qaıta juqtyrý yqtımaldyǵy joǵary bolsa da, aýrýdyń ótý barysy jeńil bolady.
"Omıkron" belgileri
Osy ýaqytqa deıin COVID-19-nyń omıkrondyq nusqasynan zardap shekken adamdarda baıqalǵan erekshe belgiler týraly málimet bolǵan joq. Ázirge zertteýler "Omicron" belgileri vırýstyń burynǵy shtamdarymen birdeı ekenin kórsetedi. Jıi kezdesetin belgilerdiń keıbiri dirildeý, álsizdik, ıis sezbeý, entigý, keýdeniń aýyrýy jáne dámniń joǵalýy, tamaq aýrýy, jótel, ishtiń aýyrýy men dıareıa.
"Omicron" shtamyn qandaı test anyqtaı alady?
Jańa shtamm standartty SARS-CoV-2 RT-PCR dıagnostıkalyq synaǵy arqyly anyqtalýy múmkin. Ony anyqtaýǵa arnalǵan basqa synaqtardyń tıimdiligin túsiný úshin ǵalymdar qazir zertteýler júrgizýde.
Qalaı qorǵanýǵa bolady?
Qazirgi ýaqytta qaýipsizdikti saqtaýdyń eń jaqsy joly - DDU bekitken negizgi erejelerdi saqtaý:
Buryn saldyrmaǵan bolsańyz, vaksınasıa saldyryńyz,
Araqashyqtyqty saqtańyz,
Múmkindiginshe saıahattaýdy keıinge qaldyryp, kóp adamdar jınalatyn jerden aýlaq bolyńyz,
Maska kıińiz, ásirese, beıtanys adamdarmen qarym-qatynas jasaǵanda,
Gıgıena erejelerin saqtańyz,
Aýrýdyń qandaı da bir belgileri baıqalsa, (dirildeý, álsizdik, tamaq aýrýy) eleýsiz qaldyrmaı, dereý dárigerge baryńyz.
"Omicron" týraly jıi kezdesetin 4 suraq
- Vaksınalaý "Omicron"-dan qutqara ma?
Ǵalymdardyń pikirinshe, jańa shtamǵa qarsy vaksınalardyń tıimdiligi týraly málimdeme jasaýǵa áli erte. Sonymen qatar, kovıdtiń jańa nusqasyna qarsy qoldanystaǵy vaksınalardyń tıimsizdigi týraly da eshqandaı dálel joq.
- "Omicron"-nyń kesirinen taǵy da karantınge jabylý qaýpi bar ma?
Ázirge ondaı qajettilik joq. Degenmen, vırýstan qorǵaýdyń barlyq dástúrli nusqaýlaryn oryndap, múmkindiginshe tezirek vaksınalaý alý usynylady.
- "Omıkron" vırýsy pandemıaǵa núkte qoıa ala ma?
Keıbir sarapshylar "Omicron"-ǵa shaldyǵý salystyrmaly túrde jeńil ótetindikten, bul bolashaqta pandemıanyń aıaqtalýyna ákelýi múmkin dep sanaıdy. Biraq bul týraly áli naqty dálel joq. Tájirıbe kórsetkendeı, vırýstyń qalaı damyp jatqanyn túsiný úshin shamamen alty aı boıy baqylaý qajet.
- "Omicron" vırýsynyń saıahattaýǵa áseri bola ma?
"Omicron" shtamy týraly habarlamalardan keıin densaýlyq saqtaý salasynyń mamandary halyqaralyq baǵyttaǵy jolaýshylar úshin arnaıy saıahattaý nusqaýlaryn ázirledi. Birneshe memleket shekaralaryn jaýyp tastady. Ázirge ashyq elderge saıahattaýǵa bolady (kirý jáne shyǵý sharttaryn bilý mańyzdy), biraq báribir múmkindiginshe abaı bolyp, saqtyq sharalaryn eskerý kerek.