Áleýmettik jelide chıpsıdiń qaterli isik aýrýyn týdyratyny jaıly emshi Marıa Smarınanyń jalǵan vıdeosy tarady, dep habarlaıdy almaty-akshamy.kz stopfake.kz silteme jasap.
Smarına óz vıdeosynda chıpsıdiń quramynyń bir bóligin oqıdy, biraq DNQ-nyń buzylýyna jáne qaterli isiktiń paıda bolýyna naqty qandaı ónim nemese qospa túrtki bolatynyn aıtpaıdy. Chıpsı qaterli isik aýrýyn týdyrýy múmkin be jáne ne sebepten?
Chıpsı – kópshilik jaqsy kóretin taǵam. Olardyń quramy óndirýshige baılanysty ózgeredi, ádette mynadaı ónimder men zattardan turady: kartop, bıdaı nemese kúrish uny, kartop nemese júgeri krahmaly, ósimdik maıy, tuz, sút qyshqyly, hosh ıistendirgishter men dámdik qospalar (mysaly, paprıka untaǵy, pıaz jáne t. b.), sondaı-aq E621 natrıı glýtamaty, E627 natrıı gýanılaty jáne E631 natrıı ınozınaty sıaqty taǵamdyq qospalar.
Keıbir ǵalymdar kartop pen jarma men kofe dánderi sıaqty basqa da taǵamdar qaterli isik aýrýyn týdyrýy múmkin dep sanaıdy. Aýrý taǵamnyń ózinen emes, ony ázirleý prosesinde paıda bolatyn akrılamıd zatynan bolady. Ásirese, ónimdi qýyrǵanda jáne pisirgende nemese joǵary temperatýrada óńdegen kezde.
Akrılamıd – ósimdik tektes taǵamdarda qant pen asparagın amın qyshqyly arasyndaǵy tabıǵı hımıalyq reaksıa nátıjesinde túziletin zat. Akrılamıd frı, chıpster, qurǵaq tańǵy as, pechene, tosttarda jáne kofede bolady.
Janýarlarǵa júrgizilgen tájirıbelerde akrılamıd qaterli isiktiń damýyna túrtki boldy. Alaıda, qoldanylǵan akrılamıd deńgeıi onyń adamdar taǵamyndaǵy deńgeıden áldeqaıda joǵary boldy. Sondaı-aq adamdarmen júrgizilgen zertteýlerde akrılamıd pen qaterli isik arasyndaǵy baılanys anyqtalǵan joq. Iaǵnı, qazirgi ýaqytta akrılamıdtiń kanserogen ekendigine naqty dálelder joq.
Degenmen, Halyqaralyq qaterli isikterdi zertteý agenttigi (IARC) akrılamıdti adam úshin yqtımal kanserogen retinde jikteıdi. Al AQSH-tyń Azyq-túlik jáne dári-dármek sapasyn qadaǵalaý basqarmasy (FDA) jáne Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy (DDU) osy salada zertteýler júrgizý qajettiligin moıyndaıdy.
Jalpy alǵanda, chıpsıdiń quramyna belgili ónimder men E621 natrıı glýtamaty, E627 natrıı gýanılaty jáne E631 natrıı ınozınaty sıaqty taǵamdyq qospalar kiredi. Kóbinese olardyń barlyǵy ónimniń dámin jaqsartý úshin qosylady. Sonymen qatar natrıı glýtamaty kóptegen taǵamdarda tabıǵı túrde bolady jáne aǵzada ózdiginen qalyptasady.
Bul taǵamdyq qospalardyń barlyǵy qaýipsiz. Sonymen qatar natrıı glýtamaty men natrıı gýanılatynyń adam densaýlyǵyna áserin anyqtaıtyn zertteýler júrgizildi. Onyń ishinde tábetke, semizdikke jáne metabolızmniń buzylýyna, mıdyń jumysyna jáne qaterli isiktiń paıda bolýyna áseri zerdelendi. Nátıjesinde zertteýshiler taǵamdyq qospalar men adam densaýlyǵynyń nasharlaýy arasynda eshqandaı baılanys tappady.
Demek, chıpsı qaterli isik aýrýyn týdyrady degen pikir dálelsiz. Sebebi azyq-túlik quramyndaǵy akrılamıdtiń kanserogen ekenin dáleldeıtin zertteýler joq. Taǵamdyq qospalar da DNQ-nyń buzylýyna jáne qaterli isiktiń paıda bolýyna ákelmeıdi jáne densaýlyqqa basqa da zıan keltirmeıdi.