Qazaqstan úkimeti aýqymdy salyq reformasyn iske asyrýǵa daıyndalýda. Bul ózgerister kimge qalaı áser etedi? Nelikten reforma qajet jáne ony júzege asyrý kezinde qandaı qıyndyqtar týyndaıdy? Osy jáne basqa da máseleler jóninde vıse-premer-mınıstr Serik Jumanǵarın Tengrinews.kz saıtyna bergen suhbatynda aıtyp berdi. Bul týraly aqshamnews.kz saıty habarlaıdy.
Nege salyq reformasy qajet?
Serik Jumanǵarınniń aıtýynsha, reforma tek salyq júıesine ǵana emes, sonymen qatar búdjet saıasatyna da áser etedi. Búdjet – bul memleket ekonomıkasyna salynatyn ınvestısıa kózi, al onyń turaqty bolýy úshin tabys bóligin ulǵaıtý qajet. Qazirgi tańda Qazaqstan búdjetiniń shyǵys bóligi 26 trln teńgeni quraıdy, al túsimder bul somany tolyq qamtı almaıdy.
Úkimet tapshylyqty jabý úshin Ulttyq qordan transfertter alady jáne ishki naryqta oblıgasıalar shyǵarý arqyly qaryz tartady. Alaıda mundaı strategıa uzaq merzimdi perspektıvada eldiń qarjylyq turaqtylyǵyna qaýip tóndirýi múmkin. "Biz jyl saıyn 5 trln teńgeden astam qarajatty Ulttyq qordan ala beretin bolsaq, 2036 jylǵa qaraı qor múlde joıylady", – deıdi Jumanǵarın.
QQS jáne salyq júktemesiniń teńsizdigi
Qazirgi salyq júıesiniń eń álsiz tustarynyń biri – qosylǵan qun salyǵy (QQS) jınaqtalýynyń tómendigi. Resmı málimetter boıynsha, QQS búdjet kiristeriniń shamamen 40%-yn quraýy tıis, biraq is júzinde onyń 20-24%-y ǵana jınalady. Basty sebep – bıznes sýbektileriniń kópshiliginiń QQS tóleýden bosatylýy.
"Qazaqstanda 2,1 mln-nan astam kásipker bar, biraq olardyń tek 137 myńy ǵana QQS tóleýshi bolyp tabylady. Bul – bıznestiń nebári 4%-y", – dep túsindirdi vıse-premer. Sonymen qatar, kóptegen kásipkerler bıznesti birneshe shaǵyn kompanıaǵa bólip, salyq tóleýden jaltarady.
Osy máseleni sheshý úshin úkimet QQS tóleýshiler sanyn kóbeıtip, salyqtyń shynaıy jınalýyn arttyrýdy josparlap otyr. Sonymen qatar, bızneske júktemeni azaıtý úshin dıfferensıalanǵan salyq mólsherlemeleri engizilmek.
Jańa salyq reformasynyń negizgi ózgeristeri
1. QQS mólsherlemesiniń ózgerýi:
Negizgi mólsherleme – 16% (qazirgi 12%-dan kóterildi)
Medısınalyq qyzmetter úshin – 10%
Aýyl sharýashylyǵy jáne azyq-túlik óndirisi úshin – 0%
2. QQS tóleýshilerdiń sanyn arttyrý:
Qazir NDS porogi – 78 mln teńge, ony 15 mln teńgege deıin tómendetý usynylýda.
Bul ózgeris 80% kásipkerlerge áser etpeıdi, tek iri tabys tabatyn, biraq QQS tólemeıtin kompanıalardy qamtıdy.
3. Salyq júktemesiniń teńestirilýi:
Qazirgi tańda shaǵyn jáne orta bıznes kóbine arnaıy rejımder arqyly salyqtan bosatylady.
Reforma aıasynda bul rejımder qaıta qaralyp, B2C (tutynýshyǵa tikeleı satatyn bıznes) sýbektileri úshin salyqtyq artyqshylyqtar saqtalmaq, al B2B (bızneske qyzmet kórsetetin kompanıalar) tolyq salyq tóleýge mindetteledi.
Inflásıa jáne baǵanyń ósýi: Úkimettiń boljamy
QQS mólsherlemesiniń ósýi ınflásıaǵa áser ete me? Bul suraq kóptegen kásipkerler men qarapaıym azamattardy alańdatyp otyr. Jumanǵarınniń aıtýynsha, úkimet reformanyń ınflásıaǵa áserin aldyn ala eseptep qoıǵan.
"Biz bul ózgeristerdiń ınflásıany 3-3,5%-ǵa arttyrýy múmkin ekenin boljadyq. Biraq bul – qysqa merzimdi áser. Qazirgi tańda Qazaqstandaǵy QQS mólsherlemesi – 12%, bul kórshi elderge qaraǵanda áldeqaıda tómen. Reseı, Belarýs, Armenıada QQS – 20%, al Qyrǵyzstan men Ózbekstanda – 12%", – deıdi ol.
Sonymen qatar, áleýmettik álsiz toptar úshin arnaıy kómek sharalary qarastyrylmaq. Bul qosymsha járdemaqylar men sýbsıdıalar arqyly júzege asýy múmkin.
Bıznes pen qoǵamnyń reaksıasy
Salyq reformasy qoǵamda jáne bıznes qaýymdastyǵynda túrli pikir týǵyzýda. Keıbir kásipkerler salyq júktemesiniń artýyna narazy, al sarapshylar onyń uzaq merzimdi tıimdiligi týraly pikir bildirýde.
"Reformaǵa qarsy toptardyń óz múddesi bar. Ásirese, salyq jeńildikterin paıdalanatyn jáne kóleńkeli ekonomıkada jumys isteıtin kásipkerlerdiń múddesin qorǵaıtyndar", – deıdi Jumanǵarın.
Degenmen, úkimet reformany júzege asyrý barysynda bıznes ókilderimen dıalog júrgizýge daıyn. "Biz barlyq aımaqtarda kásipkerlermen kezdesip, olardyń usynystaryn tyńdaımyz. Parlamentte de bul másele keńinen talqylanatyn bolady", – dep sendirdi vıse-premer.
"Jańa qoǵamdyq kelisim"
Serik Jumanǵarın salyq reformasyn "jańa qoǵamdyq kelisim" dep sıpattaıdy. Onyń aıtýynsha, reforma memleket pen bıznes arasyndaǵy ádil qarym-qatynasty qalyptastyryp, ekonomıkany turaqtandyrýǵa baǵyttalǵan.
"Biz bıznesti qoldaýdy jalǵastyramyz. Barlyq qosymsha kirister naqty sektorǵa, onyń ishinde shaǵyn jáne orta bıznesti damytýǵa baǵyttalady. Eger biz reformany júzege asyrmasaq, bolashaq urpaq úshin qarjylyq turaqsyzdyq qaýpin týdyramyz", – deıdi ol.
Jańa salyq reformasy 2026 jyldyń 1 qańtarynan bastap kúshine enedi. Aldaǵy ýaqytta úkimet, parlament jáne bıznes ókilderi reformanyń naqty mehanızmderin anyqtap, onyń tıimdiligin qamtamasyz etýge tyrysady.
Kilt sózder: , , NDS, , , bıznes, , , shaǵyn jáne orta bıznes.