Byltyrǵy esepke súıensek, elimizde dıalız ortalyqtary 130-dan asady jáne búırek almastyrýshy terapıa alatyn naýqastardyń sany keıingi úsh jylda 22,5%-ǵa ósken ( 2021 jyly – 11320, 2022 jyly – 12546, 2023 jyly – 13869 ). Almaty qalasynyń ózinde dıalız ortalyǵy 19-ǵa jetip jyǵylady.
Jedel jáne sozylmaly búırek aýrýyna shaldyqqan naýqastardyń sanynyń ósý sebebi, aýrý erte satysynda anyqtalmaıdy. Sozylmaly búırek aýrýynyń 70%-nan astamy termınaldy satysynda anyqtalyp, shuǵyl búırek almastyrýshy terapıany (gemodıalız) bastaýǵa týra keledi.
Kardıologıa jáne ishki aýrýlar ǴZI-daǵy №2terapıa bólimshesiniń nefrolog-dárigeri Sársenbaı Qarmaqbaev jedel jáne sozylmaly búırek aýrýyn aldyn ala anyqtaýdyń birneshe tásilin usynady.
Olar:
– alǵashqy medısınalyq-sanıtarlyq kómek uıymdarynda jalpy tájirıbelik dárigerlerdi nefroproteksıa jáne kreatının deńgeıi belgili bir qalypta emes, ár adamda (jasy, jynysy) jeke esepteletindigi týraly arnaıy oqytý;
– emhana deńgeıinde skrınıng arqyly arterıaldyq gıpertenzıa, qant dıabeti, júrek qan-tamyr aýrýlary jáne otbasynda sozylmaly búırek aýrýy bar naýqastarda búırek zaqymdanýyn erte anyqtaý;
– zerthanada kreatının deńgeıin shýmaqshanyń súzilý jyldamdyǵymen birge eseptep berý;
– maqsatty arterıaldyq qan qysymynyń 120/80 mm syn.baǵ-nan aspaýyn qadaǵalaý,
– búırek bıopsıasyn alýdy qaıta qolǵa alý;
– genetıkalyq tekserýlerdi júrgizý.
Búırek aýrýlarynyń jahandyq nátıjelerin jaqsartý bastamasy (KDIGO) kelisý konferensıasynyń klınıkalyq praktıkalyq usynystaryn eskere otyryp, Kardıologıa jáne ishki aýrýlar ǴZI profesorlary men nefrolog dárigerleri alǵashqy medısınalyq-sanıtarlyq kómek deńgeıinde sozylmaly búırek aýrýyn erte anyqtaýdyń arnaıy algorıtmin ázirlep, usyndy. Algorıtm boıynsha arterıaldyq gıpertonıa, qant dıabeti, júrek qan-tamyr aýrýlary, otbasylyq aýrý tarıhynda sozylmaly búırek aýrýymen aýyratyn naýqastardyń qandaǵy kreatının deńgeıin jáne zárdegi albýmın/kreatının araqatynasyn anyqtaý arqyly búırektiń qyzmetin jáne zaqymdanýyn baǵalaý qajet.
Eger zárdegi albýmın/kreatının araqatynasy >30 mg/g joǵary, shýmaqshanyń súzilý jyldamdyǵy 60 ml/mın/1,73m2 tómen bolsa, zerthanalyq taldaýdy úsh aıdan keıin qaıtalaý kerek. Eger úsh aıdan keıin shýmaqshanyń súzilý jyldamdyǵy áli tómen bolsa, zárdegi albýmın/kreatının araqatynasynyń joǵary deńgeıi saqtalsa, onda sozylmaly búırek aýrýy dıagnozy qoıylyp, nefrolog-dárigerge jiberiledi. Eger zárdegi albýmın/kreatının araqatynasy 30 mg/g-ǵa deıin, shýmaqshanyń súzilý jyldamdyǵy 60 ml/mın/1,73m2 joǵary bolsa, taldaýdy jylyna keminde bir ret qaıtalap otyrý kerek.
«Jalpy, emhana deńgeıinde jedel jáne sozylmaly búırek aýrýy týraly arnaıy dáris júrgizý jáne joǵarydaǵy usynystardy iske asyrý arqyly búırek almastyrýshy terapıa alatyn naýqastardyń sanyn azaıtýǵa bolady», – deıdi dáriger.