Testileý synaǵy 5 shildege deıin jalǵasady.
Bıyl 177 myńǵa jýyq túlek orta mektepti támamdaıdy. Byltyrmen salystyrǵanda túlekter sany 7 myń adamǵa kóp. Statıstıkaǵa súıensek, jyl saıyn túlekterdiń 75-80 paıyzy UBT tapsyrady.
Áýelde UBT qorytyndy synaq ári joǵary oqý ornyna túsý emtıhany retinde tapsyrylatyn. 2017 jyldan bastap ony tek joǵary oqý ornyna túsý úshin tapsyratyn boldy. Ári oǵan qatysý ne qatyspaý oqýshynyń óz erkinde. Keıin synaq kompúterlik formatqa kóshirildi. Bul onyń qoǵam aldyndaǵy ashyqtyǵyn qamtamasyz etti. Kez kelgen adam silteme arqyly kirip, testileý ortalyqtaryndaǵy (respýblıka boıynsha barlyǵy 40 ortalyq) naýqannyń qalaı ótip jatqanyn baqylaı alatyn kúnge jetti. Byltyrdan bastap «bir kompúter, eki kamera, bir synaq tapsyrýshy» qaǵıdasy da qoldanylyp keledi. Bul qadam beınejazbalar arqyly buzýshylyqtardy anyqtaýǵa múmkindik beredi.
«2023 jylǵy talapkerler UBT-ny bes ret tapsyrý quqyǵyna ıe. Synaqtar qańtar, naýryz, mamyr-maýsym jáne tamyz aılarynda ótedi. Buryn synaq bir kúnde ótetin, tıisinshe dúrbeleń de kóp edi. Qazir munyń bári sap tyıylǵan. Qańtardaǵy UBT tek osy jyldyń túlekteri men shartty túrde qabyldanǵan stýdentterge, ıaǵnı ótken testileýde shekti upaı jınamasa da, ýnıversıtetterdiń birinshi kýrsyna qabyldanǵandarǵa arnaldy. Sondaı-aq pedagogıkalyq mamandyqtarǵa aýysqysy keletin stýdentter de qańtardaǵy synaqqa qatysqanyn atap óteıik. Al naýryzdaǵy, negizgi jáne tamyzdaǵy UBT-ny nıet bildirgenderdiń barlyǵy, tipti buǵan deıingi jyldardyń túlekteri de tapsyra alady. Qańtar, naýryz jáne tamyz aılaryndaǵy synaqtar aqyly negizde ekenin umytpaıyq. Aqyly UBT sertıfıkattary oqýshy 140 upaı jınasa da, joǵary oqý ornynda tek aqyly negizde oqýǵa jaramdy. 16 mamyrdan 5 shildege deıin ótetin negizgi UBT-nyń sertıfıkattarymen ǵana grantqa túsýge bolady, – deıdi Ulttyq testileý ortalyǵynyń basshysy Rýslan Emelbaev.
Onyń aıtýynsha, osy oqý jylynyń basynda erejelerge engizilgen ózgeristerge sáıkes budan bylaı negizgi UBT-ǵa eki múmkindik beriledi. Bul balalardaǵy psıhologıalyq kúızelisti jeńildetý úshin jasalyp otyr. Eń úzdik nátıjemen grant konkýrsyna qatysa alady.
«Synaq tapsyrýǵa onlaın tirkeledi. Talapker tapsyratyn kúndi, ýaqytty jáne tapsyrý ornyn tańdaıdy. Aımaqqa nemese mektepke tirkelýdiń qajeti joq. Synaqtar kúnine eki ret – túske deıin jáne tústen keıin júrgiziledi. Tapsyrýshylar sanatyna qatysty birer sóz. Eger kolej túlegi óz mamandyǵy boıynsha oqýyn grantta jalǵastyrǵysy kelse, onda ol UBT-nyń 60 suraqtan turatyn qysqartylǵan túrin tapsyrady. UBT-ny aqyly túrde tapsyrýdyń qajeti joq. Óıtkeni joǵary oqý ornyna kolej dıplomymen qabyldanady. Eger stýdent jańa mamandyqty ıgerýdi jón kórse, onda tolyqqandy UBT tapsyrýy kerek. Shetelge ketetinderge UBT tapsyrýdyń qajeti joq», dep naqtylady ortalyq basshysy.
R.Emelbaev test tapsyrmalarynyń sapasyn arttyrý úshin kóp jumys júrgizilgenin aıtty. Ásirese, sońǵy eki jylda kóp ózgeris oryn aldy. Mysaly, byltyr kontekstik suraqtar engizildi. Talapker tarıhı mátinmen, kartamen, statısıkalyq málimettermen jumys isteıdi, ony zerttep, bes suraqqa jaýap beredi. Bul bilim berýdiń jańartylǵan mazmunyna sáıkes keledi. Sondaı-aq jyl saıyn Ulttyq testileý ortalyǵynyń saıtynda «Qazaqstan tarıhy» men «Dúnıejúzi tarıhy» boıynsha 100 tarıhı data, «Informatıka» páninen termınder tizimi, «Qazaq ádebıeti» jáne «Orys ádebıeti» boıynsha ádebı shyǵarmalar tizimi jarıalandy. Talapkerler synaqqa sol datalar boıynsha daıyndalýy kerek. Test suraqtary tek osy datalardan ǵana alynady.
Osy oraıda UBT suraqtary «memlekettik qupıa» mártebesine ıe ekenin atap ótken jón. Olardy zańsyz taratqandar qylmystyq jaýapkershilikke tartylady. Sondyqtan olar arnaıy ýákiletti organ baqylaıtyn rejimdik nysanda saqtalady.
«Bıylǵy UBT-da jańashyldyq kóp. Jaýap nusqalaryn besten tórtke deıin qysqarttyq. Sondaı-aq beıindik pánderde eki upaıdan turatyn 10 suraq bar. Ondaǵy segiz nusqanyń úsheýi durys bolýy múmkin. Halyqaralyq tájirıbege súıene otyryp, olardy altyǵa deıin qysqarttyq. 2017 jyldan bastap UBT upaılary baǵaǵa aýystyrylmaıtynyn bilesizder. Byltyr taqyryptyq taldaý túrinde aýqymdy derektermen úlken jumys júrgizdik. Buryn ár talapker tek sandary bar taldaý kartasyn alsa, endi jeke kabınetten taqyryptyq taldaýdy da kóre alady. Onda qandaı taqyryptar boıynsha suraqtar kezdesti ári olar qaı kezeńdi qamtıdy, qaı jerden qate jiberildi jáne qandaı taqyrypqa jaqsy daıyndalý kerektigi kórsetiledi. Ulttyq testileý ortalyǵynyń saıtynda suraqtar ázirlenetin oqý quraldarynyń barlyq tizimi kórsetilgen. Barlyq pán boıynsha tehnıkalyq sıpattamalar qamtylǵan. Ortalyqtyń resmı resýrsynda tegin onlaın-testerdi iske qostyq. Eki aıda bir ret bazany jańartamyz», deıdi R.Emelbaev.
Ulttyq testileý ortalyǵynyń derekterine súıensek qańtardaǵy UBT-ny 123 myń adam tapsyrdy. Al byltyr 103 myń adam qatysqan edi. Naýryzdaǵy UBT-ny 111 myń adam tapsyrǵan. Qańtardaǵy UBT-nyń ortasha upaıy – 76, al shekti upaıdy (50) talapkerlerdiń 83 paıyzy jınaǵan. Naýryz aıyndaǵy UBT-da ortasha upaı 70-ti qurady. Túlekterdiń 78 paıyzy shekti mejeni baǵyndyrdy.
«Tehnıkalyq mamandyqtarǵa (olardyń jalpy sany – 31) grant kóp bólinedi jáne reıtıńti «matematıka-fızıka» kombınasıasy bastap tur. Bul pánderdi talapkerlerdiń shamamen 30 paıyzy tańdaıdy. Odan keıingi orynda – bıologıa men hımıa (18-20 paıyz). Biraq qańtar jáne naýryz aılaryndaǵy UBT-da «matematıka-fızıka» kombınasıasyn tapsyrýshylar sany 19 paıyzǵa deıin qysqardy. Talapkerlerdiń 10 paıyzy jańa kombınasıany – «matematıka-ınformatıkany» tańdaǵan. Jańa kombınasıany engizý – bıylǵy UBT-nyń negizgi jańalyǵy. Bul reforma kópten beri aıtylyp júrdi ári oryndy qadam bolǵan sekildi. Endi İT salasyna kóldeneń adamdar kele almaıdy», deıdi Ulttyq testileý ortalyǵynyń basshysy.
UBT-nyń jańa formatyna sáıkes 140 baldan shekti mejeni – 50 upaıdy jınaı almaǵan oqýshy joǵary oqý ornynda aqyly negizde de oqı almaıdy. Jalpyǵa ortaq shekti upaı – 50, ulttyq joǵary oqý oryndaryna aqyly oqýǵa eń tómengi ótý upaıy – 65, medısınalyq mamandyqtarǵa – 70, pedagogıka men quqyq mamandyqtaryna oqýǵa múmkindik beretin eń joǵary shekti upaı – 75. Dese de akademıalyq erkindik sheńberinde joǵary oqý oryndary aqyly negizde oqýǵa ózderiniń shekti upaıyn belgileı alady.