22 qyrkúıekte álemniń kóptegen elderinde «Kóliksiz bir kún» aksıasy uıymdastyrylady. Turǵyndar qala boıynsha qoǵamdyq kólikterde, velosıpedterde, rolıkterde, samokattarda nemese jaıaý júredi. Osyndaı alǵashqy aksıa 1997 jyly Anglıada ótken. Birneshe jyl ishinde ol aýqymdy halyqaralyq is-sharaǵa aınaldy: jyl saıyn júzdegen qala turǵyndary búkil álem boıynsha kólikpen júrýden bas tartqan. Tipti, aksıaǵa qatysýshylar úshin bonýstar oılastyrǵan. Máselen, bul kúni velosıpedterdi jalǵa berý núkteleriniń kópshiliginde eki dóńgelekti kólikti tegin alýǵa bolady, samokattardy arzan baǵada jaldaı alasyz. Júgirý kezinde turǵyndar bir-birine qolaısyzdyqtar týyndatpaýǵa tyrysatyn kórinedi.
Osy rette Almaty qalasyna osyndaı aksıa uıymdastyrý kerek-aý degen oıǵa kelemiz. Sebebi, megapolıstiń aýasy kúnnen- kúnge nasharlap kele jatqanyn ekologtar dabyl qaǵyp, talaı aıtyp jatqanyn estımiz. Alaıda, oǵan qulaq asqan halyqty kórmeımiz. Kerisinshe, kún sanap jeńil kólikterdiń sany artyp kele jatqanyn baıqaýǵa bolady. Qarap otyrsaq, turǵyndardyń basym kópshiligi qoǵamdyq kólikterde qatynaıtynyn baıqaımyz. Sebebi, tańmen talasa da, tal túste de avtobýstarǵa kire qalsańyz, jolaýshylar legi azaıǵanyn kórmeısiz. Qaı ýaqytta bolmasyn koǵamdyq kólikter adamdarǵa lyq toly. Keıde 1-2 adam otyratyn jeńil kólik bizge ne úshin qajet dep oılanamyn? Keptelis týyndatady, aýany lastaıdy, jol kólik apattaryn týyndatyp, adamdardy qazaǵa ushyratady. Kerek kezde taksı bolǵandarynyń ózi jolǵa qomaqty qarjy suraıdy. Oǵan kelise qoımasańyz, avtobýsqa otyryńyz degen dóreki sózderdi aıtyp jatady. Qarap otyrsańyzdar, kólik tizgindegenderdiń kópshiligi shirenip, jaıaý júrginshilerge menmendikpen qaraıtynyn baıqaýǵa bolady. Shyn mánisine keler bolsaq, tabıǵatqa, adamzat balasyna esh zıany tımeıtinder jaıaý júrginshiler emes pe? Tipti, jol apatyna qoǵamdyq kólikterdiń ózi jeńil túsedi, adamdarǵa zıanyn tıgizbeıdi. Al jeńil kólikti tizgindegender kem degende 3 adamnyń, eki baǵytta qaqtyǵys bolsa 8 adamnyń ómirin jalmap ketedi.
Almatydaǵy aýanyń lastanǵanyn kórý úshin taýǵa kóterilý nemese ushyp bara jatqan ushaqtyń ılúmınatory arqyly qalaǵa kóz tastaý qajet. Taza aýany ushaq bortynda, jel kóleńkesi syzyǵynyń ústinen kóterilgen kezde ǵana tútin men lastanbaǵan áýe keńistiginiń arasyndaǵy shekaradan kórýge bolady. Aqpanda Almatynyń ústindegi qara túndiktiń sýreti The Guardian-nyń «Tunshyqqan planetanyń bir kúni» maqalasynda jarıalandy. Materıalda jýrnalıs Krıs Maıkl álemdegi eń las qalalardyń fotosýretterin iriktep alǵan kórinedi. Baqylaý qorytyndysy boıynsha, sońǵy onjyldyqta Almaty aýasynyń sapasy «óte joǵary» lastaný deńgeıinen «joǵary» deńgeıine aýysty. 2015 jyldan bastap Almatyda atmosferanyń lastaný ındeksi 10,0-dan 7,0-ge deıin tómendep keledi. Bul formaldegıd boıynsha shekti ruqsat etilgen konsentrasıa normatıvteriniń (SHRK) ózgerýine baılanysty. Sebebi, 2015 jyldan bastap Qazaqstan Respýblıkasynda aýa boıynsha №168 jańa erejeler men normalar qoldanylǵan bolatyn.