Aqparattyq jáne saıası qysymdarǵa qaramastan, jeksenbi kúni AQSH Memlekettik hatshysy Qytaıǵa saparlaı bardy. Etnonı Blınken men Qytaı Syrtqy ister mınıstri Sın Gan arasyndaǵy kezdesý 7 jarym saǵatqa sozyldy. Bul AQSH–Qytaı ortasyndaǵy az da bolsa dıplomatıalyq ilgerileý boldy. Eki eldiń resmı aqparat quraldary kezdesýdi «ashyq» jáne «shynaıy» boldy dep baǵalap jatyr. Vashıngton men Beıjiń shıelenis kúsheıgen qazirgi jaǵdaıda ekijaqty qatynasty turaqtandyrýǵa kúsh salýda.
BLINKENNİŃ SAIASI TÁÝEKELİ
Shet jurt Blınkenniń kezekti saparyna nege nazar aýdardy? Sebebi, álemniń aldyńǵy eki ekonomıkasy arasyndaǵy qaıshylyqty qarym-qatynas búgingi jahan kelbetine eleýli áser etip tur. Kóptegen halyqaralyq jaǵdaılar úshin Vashıngton men Beıjiń qatynasynyń qaı baǵytqa damıtyny mańyzdy. Onyń ústine, sońǵy bes jyl ishinde AQSH-tyń birde-bir memlekettik hatshysy Qytaıǵa saparlap barmaǵan edi.
Amerıkalyq bas dıplomattyń Qytaı saparyna kedergiler de az bolmaǵan edi. Aqpan aıynda josparlanǵan sapar kezinde «shar oqıǵasy» deıtin shý shyǵyp, sapar keıinge shegerilgen. Al kezekti saparǵa daıyndalyp jatqanda qaýipsizdikke qatysty taǵy bir másele shyqqan edi. İri aqparat quraldarynda Qytaı Kýba jerinde Qurama Shtattarǵa qarsy barlaý júrgizetin stansıa salǵaly jatyr degen aqparat taraǵan-tuǵyn. Bul aqparattyń tolqyny Aq úıdi kúshti ekpinimen soǵyp, Blınken saparynan bas tartýy múmkin degen boljamdar da aıtyldy.
Soǵan qaramastan, Blınken úlken saıası maqsat pen táýekeldi arqalap Beıjińge bardy. Keshe ol eki kúndik saparyn aıaqtap qaıtty.
BARYS-KELİS QAITA JANDANA BASTAITYNDAI
Qytaı SİM-niń basshysy Sın Gan amerıkalyq bas dıplomatty jeksenbide (18 maýym) Beıjińdegi Dáoıýıtaı memlekettik qonaqúıinde kútip aldy.
AQSH joǵary laýazymdylarynyń aıtýynsha, Blınken men Sın Gan kezdesýi Vashıngton men Beıjińniń kezekti tap bolyp otyrǵan dıplomatıalyq qıynshylyqtaryn negizgi taqyryp etken. Jeti saǵattan asa jeke kezdesýde Blınken aımaqtyq qaýipsizdik, esirtkige qarsy kúres, klımattyń ózgerýi, jahandyq makroekonomıkalyq turaqtylyq, Qytaıda zańsyz qamaýǵa alynǵan amerıkalyqtardy almasý jáne Amerıka Qurama Shtattary men Qytaı halyqtary arasyndaǵy qarym- qatynastardy damytý sekildi máselelerdi óz tarapynan alǵa qoıǵan. Bular onyń Qytaı saparynda jetsem degen negizgi dıplomatıalyq maqsattary edi.
AQSH Memlekettik departamentiniń ókili Mettú Mıller kezdesýge qatysty resmı málimdemesinde: «Memlekettik hatshy dıalog barysynda Amerıka Qurama Shtattary árqashan amerıkalyqtardyń múddeleri men qundylyqtaryn qorǵaıtynyn basa belgile- di», – dep málimdepti. Onyń aıtýynsha, Blınken Sın Ganǵa Qurama Shtat óz odaqtastary men serikteriniń múddesin de batyl qorǵaıtynyn, soǵan qosa ashyq ári erkin, halyqaralyq erejelerge negizdelgen álem týraly kózqarasyn da jetkizgen.
Blınken qytaılyq áriptesin óz eline shaqyrdy. Sın Gan bul usynysty qabyl aldy. Demek, Beıjiń – Vashıngton arasynda dıplomatıalyq barys-kelis qaıta jandana bastaǵandaı.
VAN IMEN KEZDESÝ NE BERDİ?
Dúısenbide Blınken burynǵy áriptesi, ári Qytaıdyń Syrtqy ister jónindegi joǵary laýazymdy tulǵasy, QKP OK Saıası Búrosynyń múshesi, Ortalyq Syrtqy ister komısıasy keńsesiniń dırektory Van Imen kezdesti. Eki dıplomat buǵan deıin de talaı márte dıdarlasqan syralǵylar. Sondyqtan ekeýiniń kezdesýi birshama aýqymdy taqyryptarǵa oıysqan. Kezdesýdiń mazmunyna qatysty málimet tek tústen keıin shyǵa bastady. Sınhýa aqparat agenttiginiń habarynda Van I Blınkenge Qytaı–AQSH qaıshylyǵynyń túpki sebebi AQSH-tyń Qytaıǵa qatysty qate túsinigi jáne Qytaıǵa qatysty qate saıasat júrgizýi degen. Ol sondaı-aq, AQSH tarapynan «Qytaı qaýpi teorıasynan» bas tartyp, Qytaıdyń tehnologıalyq damýyna kedergi keltirmeýdi, ishki isterine orynsyz aralaspaýdy suraǵan. Buǵan qosa, Taıvan máselesinde Qytaı ymyraǵa kele almaıdy degen syńaıda ustanymdaryn jetkizgen.
Sarapshylar Blınken men Van Idiń kezdesýi Qytaı basshysy Sı Szınpınniń AQSH ókilderin qabyldaýyna jol ashty dep sanaıdy. Bylaısha aıtqanda, Blınken Van Imen asa mańyzdy taqyryptardy talqylap, pikir aıyrmashylyǵynyń qaı deńgeıde ekeni anyqtalǵannan keıin ǵana QKP bas hatshysymen betpe-bet jolyǵýǵa múmkindik týady.
Áý basta Blınkenniń Qytaı basshysymen kezde setini týraly eshqandaı málimet berilmegen bolatyn. Sı Szınpınniń Blınkendi qabyldaıtyny týraly resmı málimet tek kezdesýden bir saǵat buryn ǵana shyqty. Sóıtip, 19 maýsymda tústen keıin QHR tóraǵasy AQSH Mem. hatshysyn Býmen konferens-zalynda qarsy aldy. Kezdesý ústelindegi gúlder, shaı dastarhany, adam attary jazylǵan taqtaıshalar sekildi detaldarǵa qaraǵanda Qytaı tarapy kezdesýge aldyn ala daıyndalǵany da baıqalady. Bunyń ózi kóp túıtkilge jaýap beretin messedj.
Eger, Qytaı basshysy amerıkalyq bas dıplomatpen qol alyssa, bul taraptardyń ashyq dıplomatıalyq jylymyqqa qaraı bet bura bastaǵanyn kórsetedi. Sebebi, eki eldiń araqatynasy sýymaı turyp, Qytaı basshysy Tılersondy, Pompeony jáne Mettıs sekildi túrli laýazymdy tulǵalaryn qabyldaı beretin.
ÁR ELDİŃ ÓZ AITARY BAR
Teketires kezinde eki el dıplomatıalyq tulǵalarynyń kezde sip jatýynyń ózi jetkilikti nátıje. Kezdesý kezindegi saıası jáne aqparattyq qysymdardyń yqpalyn eskergende, tipti bul kóp ilgerileýshilik desek te artyq emes. Biraq kezdesýlerden keıin qos taraptyń resmı málimdemelerinde azdaǵan aıyrmashylyqtar baıqaldy. Ár tarap ózine mańyzdy degen máselelerdi basymdyqqa shyǵardy. Sondyqtan Blınken saparynyń dıplomatıalyq jetistigi 100 paıyzben baǵalanbaı tur.
Kóptegen baqylaýshylar Blınkenniń Van Imen, Sın Ganmen kezdesýi AQSH pen Qytaı prezıdentteriniń kezdesýine jol ashady dep te úmittengen edi. Biraq bul nátıjege jetý úshin áli de biraz qadam jasalýy qajet sıaqty. Demek, AQSH pen Qytaı arasyndaǵy toń maýsym–shilde aılarynda jibı qoımaıdy.