2025: úmit pen damý jyly
Buqaralyq aqparat quraldary dástúr boıynsha jyl sońynda ótken jylǵa qorytyndy jasap, jyl basynda aldaǵy jyly kútiletin mańyzdy saıası, áleýmettik oqıǵalarǵa nazar aýdarady. HHİ ǵasyrdyń alǵashqy shıregine álem jurty úmitpen qatar belgisizdik sezimimen qadam basýda. 2024 jyly álem elderiniń úshten birinde prezıdenttik jáne parlamenttik saılaýlar ótse, bıylǵy jyl saılaý nátıjesinde bılikke kelgen azamattardyń iske kirisetin jyly bolmaq. 2024 jyl elimiz úshin tek ishki saıasatta ǵana emes, sonymen qatar aımaqtyq jáne halyqaralyq saıasatta da eleýli jetistiktermen este qaldy. Maqalamyzda 2025 jyly jahandyq saıasattaǵy ózgerister men kútiletin mańyzdy sharalardyń jaı- japsaryn taldap kórelik.
Jahandyq ızolásıonızm
Ótken ǵasyrdyń sońynda, qyrǵıqabaq soǵysy aıaqtalǵannan keıin jahan jurtshylyǵy álemdi ortaq úı sanap, jahandyq qundylyqtar men ortaq mádenıet qalyptastyrýǵa negizdelgen jahandaný prosesi keńinen taralǵan edi. Álemge ortaq mádenıet pen qundylyqtar júıesin qanshalyqty biregeı qalyptastyra alǵanymyz belgisiz, biraq 2025 jyly deglobalızasıa prosesi bastaý aldy. Bul degenimiz, árbir eldiń óz múddesin joǵary qoıyp, «birinshi biz, keıin ózgeleri» degen tanymǵa negizdelýin bildiredi.
Sońǵy 80 jylda, İİ Dúnıejúzilik soǵystan keıin qalyptasqan álemdik tártiptiń basty arhıtektory retinde AQSH-tyń róli men mańyzy erekshe bolyp kelgen edi. Alaıda, resmı Aq úı bıligine respýblıkalyq partıa ókili D.Tramptyń kelýi tek Amerıkanyń ishki máselelerine ǵana emes, sonymen qatar tutas álemdik saıası júıeniń baǵyty men baǵdaryna da yqpal etti.
D.Tramptyń 2017–2021 jyldardaǵy bıligi kezinde AQSH birneshe halyqaralyq kelisimderden shyǵyp, tipti NATO men DSU sıaqty irgeli saıası qaýip sizdik jáne ekonomıkalyq uıymdardan bas tartamyn dep málimdegenin bilemiz. Sońǵy tórt jylda qalpyna kelgen Amerıkanyń syrtqy saıasaty 2025 jyly qandaı baǵytqa aýysatyny jahandyq saıasattyń tuǵyryna tikeleı yqpal etetin bolady.
Qazaqstannyń ekonomıkalyq órleý kezeńi
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev «Ana tili» gazetine bergen «Maqsatym – ekonomıkany jáne egemendikti nyǵaıtý» dep atalatyn suhbatynda 2025 jyly elimiz úshin mańyzdy ekonomıkalyq jáne saıası ózgerister bolatynyn atap ótti. Atap aıtqanda, bıyl Uly Otan soǵysynyń aıaqtalǵanyna 80 jyl tolýyna oraı ótetin mereke men bas qalamyzda uıymdastyrylatyn «Ortalyq Azıa – QHR» samıti erekshe mańyzǵa ıe. «Ortalyq Azıa – QHR» samıti C5+1 formaty aıasynda Ortalyq Azıa elderiniń birlesken is- qımyldary men QHR tóraǵasy Sı Szınpın myrzamen kezdesýin qamtıdy. Bul forýmnyń aımaq elderi úshin mańyzy men máni óte joǵary bolmaq.
Sonymen qatar, byltyrǵy jyly eleýli nátıjege qol jetkizip, qoǵam tarapynan qoldaý tapqan «Taza Qazaqstan» baǵdarlamasy iske asyryla bermek. Birinshi naýryzǵa deıin zertteýler júrgizilip, Parlament pen Úkimet biryńǵaı ýaqyt beldeýi boıynsha sheshim qabyldaıdy. Prezıdent suhbatynda 2025 jyly aıaqtalatyn birqatar ınfraqurylymdyq jobalardy da atap ótti. Dostyq – Moıynty temirjol ýchaskesi (uzyndyǵy 836 shaqyrym) qoldanysqa berilip, energetıka salasynda qýaty 600 megavattan asatyn iri jobalardy júzege asyrý josparlanýda. Sondaı-aq, sheteldik ınvestorlarmen jel, kún jáne gıdroelektrostansıalardy salý týraly kelisimder jasalady.
Elimizde bıyl júzege asyrylatyn mańyzdy bastamalar men sharalar saıası, ekonomıkalyq jáne áleýmettik damýǵa eleýli yqpal etpek. Memleketimizdegi demokratıalyq reformalardyń jalǵasy retinde aýdandar men oblystyq mańyzy bar qalalardyń ákimderin tikeleı saılaý engizilmek. Mundaı saılaýlar bir ýaqytta nemese kezeń-kezeńimen uıymdastyrylyp, jergilikti basqarý júıesinde belgili bir deńgeıde transparenttilikti qamtamasyz etedi.
Halyq pen Prezıdent arasyndaǵy mańyzdy kópir qyzmetin atqaryp kele jatqan Prezıdent janyndaǵy Ulttyq quryltaıdyń tórtinshi otyrysy ótedi.
Ekonomıka salasynda da aýqymdy ózgerister oryn almaq. Mysaly, bıyl jańa Búdjet jáne Salyq kodeksteri qoldanysqa engizilip, elimizde atom elektr stansıasyn salý boıynsha halyqaralyq konsorsıým qurý josparlanyp otyr. Jyl ortasynda elimizde Álemdik jáne dástúrli dinder kósh basshylarynyń VIII sezi uıymdastyrylady. Bul shara Qazaqstannyń beıbitshilik pen yntymaqtastyq ornatýdaǵy jahandyq rólin aıqyndaıtyny anyq.
Kerek derek
• 2025 jyly 20 qańtarda resmı túrde qyzmetine kirisetin AQSH-tyń 47-prezıdenti D.Tramptyń bıligi tek Amerıka qurlyǵy úshin ǵana emes, Ýkraına, Taıaý Shyǵys jáne Taıvan araly boıynsha mańyzdy geosaıası sheshimder qabyldaýdyń bastaýy bolady.
• Halyqaralyq daǵdarys tobynyń boljamyna sáıkes, 2025 jyl Sýdan, Sırıa jáne Ýkraın men Eýropalyq Odaq qaýipsizdigi talqylanatyn mańyzdy kezeńge aınalady.
• Qazaqstanda AES qurylysy boıynsha birikken konsorsıým qurylady.
• Almatyda Digital Almaty–2025 sıfrly forýmy ótedi.
«Almaty-akshamý», №1 (6563) 7 qańtar, 2025 jyl