Munaıly Mańǵystaý oblysynda árbir besinshi oqýshy úsh aýysymdyq mektepte oqýǵa májbúr.
Al álemde eki aýysymdyq oqytýdyń ózi shuǵyl sheshimdi qajet etetin másele retinde qarastyrylady, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz Energyprom.kz saıtyna silteme jasap.
Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy qańtar narazylyǵynyń tolqynyn bastaǵan Mańǵystaý oblysynda sheshimin tappaǵan túıtkildi máseleler jetkilikti, sonyń biri – bilim berý máselesi. Máselen, elimizdegi bilim salasyna quıylǵan ınvestısıanyń eń tómen kórsetkishi osy oblysta baıqalady: 2021 jyldyń 12 aıynda 4,3 mıllıard teńge ǵana bolǵan, bir jyl buryn bul kórsetkish 6,2 mıllıard teńge bolǵan. Bul respýblıkalyq kórsetkishtiń 1,5 paıyzy ǵana jáne oblystar arasyndaǵy sońǵy orynda.
Bul rette Prezıdent Toqaev qaıǵyly qańtardyń taǵylymy týraly aıta otyryp, sapaly bilimge qoljetimdilikti arttyrý búgingi kúnniń absolútti basymdyǵy sanalatynyn atap ótti. Memleket basshysy Qazaqstannyń óńirleri birkelki damyp kele jatqanyn atap ótti. Damý teńgerimsizdigi áleýmettik jaısyzdyq pen kóshi-qonnyń ósýine alǵyshart bolady. Sonymen qatar, Prezıdent damýdyń mádenı-aǵartýshylyq quramdas bóligin erekshe atap ótti, óıtkeni bilimdi azamattar búkil el boıynsha básekege qabiletti, tabysty da laıyqty ómir súrýge múmkindikteri kóbirek.
Óńirlerdiń damýyndaǵy teńsizdik pen azamattardyń narazylyǵy týraly aıta kele, Toqaev shıkizaty bar óńirlerdiń turǵyndary búdjet resýrstaryn bólýde óz aımaqtaryn kóbirek kóńil bólýge laıyq dep sanaıtynyn atap ótti. Bul óńirler búdjettik donor bola otyryp, áleýmettik-ekonomıkalyq damýdyń kóptegen parametrleri boıynsha artta qaldy.
Eskertý: Mańǵystaý oblysy shynymen de bilim berýge jergilikti búdjet shyǵyndary boıynsha aýtsaıder úzdik úsh aımaqtyń qataryna endi (ótken jyldyń 11 aıynda 105,7 mlrd. teńge).
Bolyp jatqan jaǵdaıdyń oblys halqynyń sanynyń azdyǵynan emes ekenin aıta ketken jón. Máselen, halyq sany jóninen Mańǵystaý oblysy 3 oblysty basyp ozsa, 15 jasqa deıingi balalar men jasóspirimder sany jóninen elimizdiń 6 oblysynan birden asyp tústi. Onyń ústine oblys halqy óte «jas»: barlyq turǵyndardyń 38%-ǵa jýyǵyn 15 jasqa deıingi balalar quraıdy, bul eldegi eń joǵary kórsetkishterdiń biri. Onyń ústine týylý sany jóninen Mańǵystaý oblysy birden 7 oblysty aınalyp ótip, respýblıka boıynsha 17 oblystyń ishinde 10-shy oryndy ıelendi.
Bilim berýdegi ınvestısıalyq belsendiliktiń tómendigin Mańǵystaý oblysynyń osy saladaǵy problemalarynyń sheshimin tabýymen túsindirýge bolmaıdy. Kerisinshe, munda stýdentterge arnalǵan oryndardyń jetispeýshiligi máselesi óte ótkir jáne Qazaqstan Respýblıkasy boıynsha ortasha deńgeıden áldeqaıda nashar.
Ókinishke qaraı, mektepterdiń jaǵdaıy – jalpyhalyqtyq «aýrý». Bul týraly Prezıdent te 2021 jylǵy qyrkúıektegi Joldaýynda: «Orta bilim berý júıesiniń ózekti máselesi – mektepterdegi orynnyń jetispeýshiligi – 225 myń oryn tapshylyǵy. Eger shuǵyl sharalar qabyldanbasa, 2025 jylǵa qaraı ol 1 mıllıon orynǵa jetýi múmkin. Buǵan deıin men 2025 jyldyń sońyna deıin keminde 800 mektep salý týraly tapsyrma bergen bolatynmyn. Búgin men bul kórsetkishti 1000 mektepke jetkizý mindetin qoıdym», - degen bolatyn.
Alaıda, Mańǵystaý óńirinde jaǵdaı múshkil. Máselen, 2020/2021 oqý jylynyń basynda oblysta 15 úsh aýysymdy mektep nemese oblystaǵy barlyq mektepterdiń 9,2 paıyzy jumys istep turdy. Sonymen qatar, jalpy Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy úsh aýysymda oqıtyn mektepter jalpy mektep sanynyń 2,2%-yn ǵana quraıdy. Odan da soraqysy, mundaı mektepterde birden 34,3 myń bala nemese oblystaǵy jalpy mektep oqýshylarynyń 21,4 paıyzy bilim alǵan.
Salystyrý úshin: jalpy Qazaqstan Respýblıkasynda úsh aýysymda oqıtyn mektepterdegi oqýshylardyń úlesi 8 paıyzdy qurady.
Onyń ústine, bir aýysymda oqıtyn mektepterde Mańǵystaý oblysynda mektep oqýshylarynyń nebári 3%-y (respýblıkada – 9,6%) oqıdy.
Árıne, jalpy Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵynda shyn máninde jaqsy oqý oryndary bar: Nazarbaev zıatkerlik mektepteri, BINOM mektepteri, RFMSH jáne t.b. Mundaı mektepter joǵary deńgeıli tehnıkalyq jaraqtandyrýmen, jańartylǵan oqý baǵdarlamalarymen, kásibı pedagog kadrlarymen erekshelenedi.
Degenmen, bul búkil el deńgeıinde jetkiliksiz ekeni anyq, muny Qazaqstannyń bilim salasyna qatysty barlyq jaǵynan tómen reıtıńi rastaıdy.
Degenmen, Mańǵystaý oblysynyń bilim salasyndaǵy barlyq máselelerdi mınıstr Asqat Aımaǵambetov baqylaýǵa almaq. Atap aıtqanda, oblysta 24 mektep pen burynǵy mektepterge taǵy 11 qosymsha ǵımarat salynsa, Aqtaýda da, Jańaózen qalasynda jáne oblystyń basqa da aýdandarynda jańa ári zamanaýı mektepter salynady. Mańǵystaý oblysyndaǵy mektep oryndarynyń tapshylyǵy Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵylym mınıstrligi úshin jasyryn emes, onyń ústine oblystaǵy bala týý deńgeıi óte joǵary.
«Máselen, bıyl oqýshylar sany ótken jylmen salystyrǵanda 9,5 myńǵa artty», - dedi mınıstr.
Bul joly qolǵa alynǵan sharalar shynymen de óz nátıjesin berip, óńirdegi jaǵdaı jaqsy jaqqa ózgeredi degen úmit bar.