El bolashaǵy úshin bul resmı sapardyń mańyzy zor
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń Beıjińge eki kúndik resmı sapary tabysty boldy. Onda Qazaqstan Prezıdenti Qytaı basshysy Shı Jinpińmen (Sı Szınpın) jáne ózge de joǵary laýazymdy tulǵalarymen kezdesti. Birqatar qytaılyq iri kompanıa ókilderin qabyldady. Sondaı-aq, «Bir beldeý, bir jol» halyqaralyq yntymaqtastyǵynyń III forýmyna qatysty. Árıne, qazirgi halyqaralyq jaǵdaıdan qaraǵanda, syrt kózge forýmnyń saıası sıpaty basym kórinýi múmkin. Biraq bizdiń ulttyq múddemiz turǵysynan atalmysh halyqaralyq jobanyń da, kezekti forýmnyń da ekonomıkalyq mańyzy basymyraq. Ári el bolashaǵy úshin kezekti resmı sapardyń mańyzy tipten bólek. Olaı deıtinimiz, bul joly qol qoıǵan 24 kelisim qatarynda bizdiń ekonomıkalyq damýymyzǵa tikeleı áser etetin bastamalar da bar. Sondyqtan da Qytaıdaǵy halyqaralyq forýmnyń jaı-japsaryn, kelisimderdiń baǵyt-baǵdaryn naqtylaı ketýge týra keledi.
Joǵary dıplomatıalyq iltıpat nyshany
Qytaıdaǵy halyqaralyq forým qarsańynda sol elge eń erte jetken memleket basshylarynyń biri – Qazaqstan Prezıdenti boldy. Sebebi, halyqaralyq forýmǵa qatysýdan tys qazaq delegasıasynyń ózine júktegen asa mańyzdy mindetteri de bar edi. Qazaqstan Qytaı úshin joǵary dıplomatıalyq baılanysqa ıe tatý kórshisi, ári halyqaralyq jobadaǵy mańyzdy seriktesiniń biri. Astanamen qarym-qatynasqa basa mán beretinin Beıjiń tarapy kútip alý kezindegi sán-saltanatty is-sharalarymen, resmı kezdesýlerlerdegi jyly lebizderimen ańǵartty. Sap túzegen saltanatty qurmet qaraýylynan tartyp, samalmen teńselgen gúl alqabyndaı bıshilerdiń qoıylymy joǵary dıplomatıalyq iltıpattyń nyshany boldy.
Beıjińdegi Halyq jınalysy úıinde Qytaı basshysy Qazaqstan Prezıdentin syralǵy kóne dosy retinde iltıpatpen kútip aldy. Ári kelissóz otyrysy barysynda Qazaqstannyń egemendigi men tutastyǵyna qatysty mańyzdy ustanymdaryn qaıtalady. Qytaı basshysy sózinde «halyqaralyq jaǵdaıdyń aýmaly tókpeliligine qaramastan» Qazaqstannyń egemendigi men aýmaqtyq tutastyǵyna qoldaý kórsetetinin jetkizdi. Prezıdent Toqaev ta óz kezeginde eki eldiń jan-jaqty strategıalyq seriktestik qarym-qatynasynyń barǵan saıyn damyp kele jatqanyna basa mán bere sóıledi.
Budan keıin Qasym-Jomart Toqaev ózi bastaǵan delegasıamen birge QHR Memlekettik keńesiniń premeri Lı Sánmen, Búkilqytaılyq halyq ókilderi jınalysy Turaqty komıtet tóraǵasy Chjao Leszımen kezdesý ótkizdi.
Sonymen qatar, Qytaı saparynyń negizgi mindetteri aıasynda qytaılyq birqatar iri kompanıalarynyń jetekshilerimen kezdesip, kelisimder jasasty.
Qasym-Jomart Toqaevtyń Beıjińdegi saparynyń taǵy bir mazmundy bóligi – Beıjiń Til jáne mádenıet ýnıversıtetinde jalǵasty. Onda Ábý Nasyr ál-Farabıdiń bústin ashyp, óziniń burynǵy tálimgerimen júzdesti. Bul is-shara da Astana men Beıjińniń dıplomatıalyq qarym-qatynasynyń tyń dastany bolyp qaldy.
Kelissózder men kelisimder
Bul jolǵy kelissózder nátıjesinde 30 komersıalyq qujatqa qol qoıyldy. Kelisimderdiń jalpy quny 16,54 mıllıard dollardy quraıdy. Qol jetkizgen kelisimderdiń basym baǵyty – munaı óńdeý óndirisi, ken ónimderin barlaý jáne ashý, sondaı-aq, jol-logıstıkalyq áleýetti arttyrý baǵdarlaryn kózdeıdi. Buǵan deıin biz Eýropa syndy úlken naryqtyń Qazaqstandaǵy jáne jalpy Orta Azıadaǵy tabıǵı resýrstarǵa, sonyń ishinde energetıka qoryna aıryqsha múddeli bolyp otyrǵanyn bilemiz. Degenmen, alyp naryqtyq qajettiligin tolyq qamtamasyz etýge Qazaqstannyń áleýeti daıyn bolmaı keledi. Sondyqtan qytaılyq iri kompanıalarmen osy baǵytta tıimdi kelisimder jasaý mańyzdy.
«Aıagóz – Tachen» temirjolyn salý jobasyn aıryqsha ataı ketý kerek. Qytaı usynǵan «Bir beldeý, bir jol» jobasynyń qurlyq arqyly Eýrazıany jalǵaıtyn ekonomıkalyq jelilerinde Qazaqstannyń róli aıryqsha. Degenmen, sońǵy ýaqyttarda Úndistan men Reseıdi jalǵaıtyn nemese Qytaıdan Eýropaǵa Qazaqstannan tys ótetin tasymal dálizderi, temirjoldar halyqaralyq mańyzdy jobadaǵy úlesimizdi qysqartý qaýpin týdyrǵan. Qytaıdyń eń batys shekarasyndaǵy Sháýeshek qalasy men Aıagózdi jalǵaıtyn jańa temirjol jobasy Qazaqstannyń aımaqtaǵy transporttyq áleýetin jańa deńgeıge, tipti teńdessiz orynǵa kóterýi múmkin. Bul aımaqtyń soltústik baǵytyndaǵy tasymal múmkindigin joǵarylatyp, Qytaıdan Eýropaǵa baǵyttalǵan taýar tasymalynyń Qazaqstannan ótetin kólemin kóbeıtedi.
Atalmysh joba elimizdiń aımaqtaǵy transporttyq tabysyn joǵarylatýmen birge, Shyǵys Qazaqstan men Abaı oblystarynyń da áleýmettik-ekonomıkalyq ósimine ózindik yqpal etetin bolady. Bul joba arqyly biz ońtústiktegi kórshilerimizben básekede taǵy bir qadam aldyǵa túse alatynmyz jáne bar.
«Bir beldeý, bir jol» bastamasy: 1 trıllıon AQSH dollary
Qytaıda ótken «Bir beldeý, bir jol» halyqaralyq yntymaqtastyǵynyń III forýmy atalǵan aýqymdy jobanyń 10 jyldyǵyn atap ótti. Kóziqaraqty jurtqa málim, budan 10 jyl buryn Qytaı basshysy «Bir beldeý, bir jol» jobasyn alǵash ret Astana sapary kezinde usynǵan edi. Onyń da ózindik tarıhı sımvoldyq máni bar. Beıjiń áý bastan atalmysh jobada Qazaqstannyń aıryqsha mańyzǵa ıe ekenin moıyndaǵan. Týrasynda, Qazaqstannyń tabıǵı geografıalyq múmkindiginiń ózi de Qytaımen aradaǵy dıplomatıalyq baılanystarda eskermeı kele jatqan artyqshylyqtarymyzdyń biri.
«Bir beldeý, bir jol» bastamasyna qazirge deıin shamamen 1 trıllıon AQSH dollary kólemindegi qarjy jumsalǵan. Álemniń kóptegen elinde elektr stansıalary, joldar, temirjoldar men porttar sekildi ınfraqurylymǵa ınvestısıa salý arqyly Qytaı da óziniń saıası - ekonomıkalyq yqpalyn tereńdetýge tyrysty. Bul bir jaǵynan, onyń batystyq básekelesteri úshin úlken syn-qaterdi de usynǵany anyq. Sondyqtan Qytaıdaǵy forýmǵa qatysty Batys jurtynyń pikiri alabóten. Tipti, elimiz ishinde de kereǵar kózqarastardyń bolatyny sózsiz. Degenmen, irgemizdegi alyp ekonomıka alǵa qoıǵan megajobadan biz de tys qala almasymyz anyq edi. Tipti, odan tys qalý bizdiń ulttyq múddemizge saı kelmesi anyq. Qazaq delegasıasynyń kezekti Qytaı saparyn mine osy turǵydan baǵalaý kerek. Batys pen Shyǵystyń qyzý básekesi arasynda ulttyq múddeniń jalaýyn jyǵyp almaý – kelissózder kezinde meılinshe tıimdi kelisimderge jetýmen júzege asady.