Almaty – mádenıet pen órkenıettiń toǵysqan iri megapolıs.
Biraq, sońǵy jyldary alyp qala týraly aıtqanda «taza aýa» degen sóz sırek estiletin boldy. Buryn taýdan esken samalmen tynystaǵan almatylyqtar búginde kók tútinmen kúresip júr. Atmosferalyq aýanyń lastanýy – qala turǵyndarynyń jaıly ómirine tikeleı áser etetin mańyzdy másele.
Almaly aýdanynyń sanıtarıalyq-epıdemıologıalyq baqylaý basqarmasynyń bas mamany Aınur Shalagızovanyń aıtýynsha, aýanyń lastanýyna bir emes, birneshe faktor sebep bolyp otyr. Sonyń ishinde eń bastylary — kólikter, kómirmen jylynatyn úıler, óndiris oryndary men qurylys alańdarynan shyqqan shań-tozań.
Birinshi sebep – kólik tyǵyny
Qalada kólik sany jyl saıyn artyp keledi. Ásirese tańǵy jáne keshki ýaqytta kólik tyǵyny kóbeıip, qozǵalyssyz turǵan mashınalardan aýaǵa bólinetin zıandy gazdardyń mólsheri eselep ósýde. Elektrli kólik pen gıbrıdter áli de az. Bul jaǵdaı qala ekologıasyn aýyrlatyp otyr.
Kómirmen jylytý – kók tútinniń qaınary
Qystygúni jeke úıler men keıbir mekemeler kómir jaǵyp jylynady. Bul ásirese keshki ýaqytta kóbirek baıqalady. Qala shetin aralaǵan adam kók tútin men qyshqyl ıisti anyq sezedi. Ol ıis syrtta ǵana emes, úı ishine deıin enip, tynys alýǵa kedergi keltiredi.
Óndiris pen qurylys – jasyryn qaýip
Qalanyń syrtynda ornalasqan óndiris oryndary men shaǵyn zaýyttar da aýany lastap otyr. Keıbir kásiporyndar ekologıalyq talaptardy saqtamaı, zıandy qaldyqtardy aýaǵa taratady. Qalanyń óz ishinde júrip jatqan qurylys jumystary kezinde paıda bolatyn shań men hımıalyq qaldyqtar da jaǵdaıdy ýshyqtyra túsýde.
Tabıǵı jaǵdaı da áser etedi
Almatynyń geografıalyq ornalasýy – ıaǵnı taý eteginde ornalasýy – aýanyń almasýyn qıyndatady. Aýa qozǵalysy shektelgende, las tútin tómengi qabatta turyp qalady. Bul tuman sekildi kóringenimen, túbinde ol – shyn mánindegi ekologıalyq daǵdarys.
Densaýlyqqa tóngen qaýip
Lastanǵan aýa – tek ekologıalyq emes, medısınalyq másele. Tynys alý joldarynyń qabynýy, astma, alergıa, júrek-qan tamyrlary aýrýlary, ókpe obyry syndy dertter osydan týyndaıdy. Ásirese balalar men qarttar, sozylmaly aýrýy barlar úshin bul – úlken qaýip.
Baqylaý bar, biraq bárimiz atsalysýymyz kerek
Sanıtarıalyq-epıdemıologıalyq baqylaý basqarmasy ár toqsan saıyn aýa sapasyn tekserip otyrady. Eger zıandy zattardyń mólsheri shekti deńgeıden asyp ketse, bul týraly jergilikti bılikke habarlaıdy. Sonymen qatar, turǵyndar arasynda aqparattyq jumystar júrgizilip, ekologıaǵa qatysty keńester beriledi.
– Almatydaǵy aýa sapasyn jaqsartý – tek mamandardyń ǵana emes, árbir turǵynnyń qolyndaǵy is. Jeke kólikti azaıtyp, qoǵamdyq kólikke aýysý, aǵash otyrǵyzý, kómirdiń ornyna balama energıa kózderin paıdalaný – barlyǵy da jaǵdaıdy jaqsartýǵa sep. Taza aýa – bárimizge ortaq baılyq. Ony qorǵaý – ortaq jaýapkershilik, deıdi bas maman Aınur Bektursynqyzy.