Botýlızm – adam ómirine tikeleı qaýip tóndiretin asa qaýipti juqpaly aýrý.
Ol kóbinese úı jaǵdaıynda durys daıyndalmaǵan nemese buzylǵan taǵamdar arqyly juǵady. Sońǵy jyldary Qazaqstanda tirkelgen botýlızm jaǵdaılary onyń áli de ózekti másele ekenin kórsetedi. Osyǵan baılanysty Almaty qalasy Almaly aýdanynyń sanıtarıalyq-epıdemıologıalyq baqylaý basqarmasy turǵyndarǵa botýlızmniń aldyn alý sharalary, alǵashqy belgileri men qaýipti taǵam túrleri týraly aqparat berip, keńes usynady. Tómende botýlızmniń sebepteri men saldary, emdeý joldary jáne kúndelikti ómirde saqtyq sharalary tolyq sıpattalady.
Botýlızmniń negizgi sebepteri:
Botýlızm – Clostridium botulinum dep atalatyn bakterıanyń toksıni arqyly taraıtyn aýrý. Bul bakterıa ottegisiz ortada – ıaǵnı, germetıkalyq jabylǵan bankalar men vakýmdy qaptamalarda tez kóbeıip, ýly zattar bóledi. Úı jaǵdaıynda daıyndalǵan konserviler, et, balyq jáne sańyraýqulaq taǵamdary – eń jıi kezdesetin juqtyrý kózi bolyp tabylady. Eger bul taǵamdar durys óńdelmese nemese jaramsyz jaǵdaıda saqtalsa, adam aǵzasyna óte qaýipti bolady.
Qaýip tóndiretin ónimder:
• Úıde daıyndalǵan kókónis konservileri: qyzanaq, qıar, burysh, baklajan.
• Úıde tuzdalǵan nemese qaqtalǵan balyq pen et ónimderi.
• Sańyraýqulaqtar – termıalyq óńdeýdi qajet etetin asa qaýipti ónim.
• İsigen, germetıkalyǵy buzylǵan bankalar men vakýmdy qaptamalar.
• Tońazytqyshta saqtalmaǵan nemese saqtaý merzimi ótip ketken taǵamdar.
Alǵashqy belgilerin bilý mańyzdy:
Botýlızm belgileri toksın aǵzaǵa túskennen keıin 12-36 saǵat ishinde baıqalýy múmkin. Keıde bul birneshe kúnge de sozylyp jatady. Alǵashqy belgileri júrek aıný, qusý, ishtiń aýrýy; álsizdik pen bas aınalý, aýyzdyń qurǵaýy, jutynýdyń qıyndaýy, sóıleýdiń buzylýy.
Keıinirek nevrologıalyq belgiler damıdy:
• Qos kóriný, kózdiń bulshyqetteriniń saldanýy.
• Tynys alýdyń qıyndaýy, tunshyǵý.
• Bulshyqetterdiń álsireýi, qozǵalystyń buzylýy.
Bul belgiler tez damýy múmkin, sondyqtan alǵashqy sımptomdar baıqalǵan sátte birden dárigerge júginý qajet!
Botýlızmdi emdeý joldary:
• Antıtoksıkalyq terapıa: botýlızmge qarsy arnaıy sarysý (antıtoksın) engiziledi. Bul aǵzaǵa engen ýdy beıtaraptandyrady. Neǵurlym erte engizilse, soǵurlym tıimdi.
• Qarqyndy terapıa: tynys alý júıesi men júrek qyzmetin qoldaý úshin jasandy tynys alý apparaty qajet bolýy múmkin.
• Ýdy aǵzadan shyǵarý: asqazandy nemese ishekti jýý arqyly toksınniń qaldyǵy shyǵarylady.
• Ońaltý kezeńi: aýyr túrimen aýyrǵan naýqastarǵa uzaq merzimdi fızıoterapıa men júıke qyzmetin qalpyna keltirý qajet.
Botýlızmniń aldyn alý sharalary:
Úı jaǵdaıynda konservileý kezinde:
• Bankalardy aldyn ala qaınatyp, jaqsylap zararsyzdandyryńyz.
• Germetıkalyq qaqpaqtardy ǵana qoldanyńyz.
• Termıalyq óńdeýdi durys jasańyz:
• Kókónisterdi – keminde 10 mınýt qaınatyńyz.
• Et pen balyqty – joǵary temperatýrada uzaq ýaqyt pisirińiz.
• Daıyn ónimderdi qarańǵy ári salqyn jerde saqtańyz.
• İsigen, buzylǵan, qaqpaǵy shyqqan bankalardy eshqashan tutynbańyz.
Saqtaý kezinde:
• Jaramdylyq merzimin qadaǵalańyz.
• Temperatýralyq rejımdi saqtańyz.
• Qaptamanyń bútindigin tekserińiz.
Botýlızm — sırek kezdesetin, biraq óte qaýipti aýrý. Bul derttiń aldyn alý tek medısına qyzmetkerleriniń emes, árbir adamnyń óz qolynda. Esińizde bolsyn, taǵam daıyndaý men saqtaý erejelerin qatań saqtaý arqyly ózińizdi jáne jaqyndaryńyzdy bul qaterden qorǵaýǵa bolady. Eń bastysy — kúmándi taǵamdy tutynbańyz jáne ýlaný belgileri baıqalsa, ýaqyt joǵaltpaı, dereý dárigerge qaralyńyz. Aýrýdyń aldyn alǵan – ómirińizdi saqtaıdy.