Alyp megapolıstiń bas basylymy

«Almaty aqshamy» 35 jyl boıy jańalyqtyń, jaqsylyqtyń jarshysyna aınalyp keledi

 Baǵyty baısaldy, qazaq medıakeńistigindegi orny bólek basylym degen tujyrymdy «Almaty aqshamy» gazetine qarata aıtýǵa bolar. «Gazetten gazettiń ne aıyrmashylyǵy bolýshy edi, táıiri, bári negizinen eldegi áleýmettik, saıası-ekonomıkalyq jaǵdaılar men qoǵam ómiri týraly sóz qozǵaıdy emes pe» dersiz. Iá, solaıy solaı ǵoı, biraq aıtýdyń da túri, jazýdyń da jóni bar.

Bir qaraǵanda, jáı ǵana resmı basy­lymdardyń sanatyna jatqyza salýǵa bola­tyn baspasóz túrin nesimen aıshyqtap,nesimen ereksheler edik. Endi soǵan az-kem toqtala ketsek.

Qazaqta «qolyna qan sheńgeldep týǵan bala» týraly aıtylatyn áfsanalar az emes. Shyr etip dúnıege kelgen kezde kózin ashpaı jatyp-aq el nazaryna ilikken ondaı balalar tegin bolmaǵan. «Almaty aqshamy» gazetiniń taǵdyry da týra sondaı.

Bul áýeli halyqtyń qursaǵynda jatty. Qansha kún, qansha aı, tipti qansha jyl jatqany bir Qudaıǵa ǵana aıan. Tolǵaǵy da az bolǵan joq. Ótken ǵasyrdyń 80-jylda­rynyń aıaǵyna taman Almatyda jergilikti halyqtyń úles salmaǵy birtindep arta bastaǵan bolatyn. Onyń ústine, qylyshy­nan qan tamyp turatyn Keńes Odaǵynda da sol ýaqyttarda túrli oń ózgerister bolyp jatty. Jarıalylyq, qaıta qurý degen saıasattar Odaqta bas qosqan barlyq res­pýblıkalarǵa da qozǵaý sala bastaǵandaı boldy.

Bul oraıda, ásirese, bizdiń Qazaqstany­myzdyń zıaly qaýym ókilderi erekshe kósh bastady. Ultymyzdyń tarıhy men bola­shaǵy jaıynda batyl oılar aıtylyp, ja­zyla tústi. 80-jyldardyń aıaǵyna qaraı eldegi saıası jaǵdaıdyń baǵyt-baǵdarynda bolyp jatqan ózgerister óziniń mol yqpa­lyn tıgizdi. El bostandyǵy men ulttyq múdde jolyndaǵy talpynys nyshandary birtindep ortalyq buǵaýyn buzýǵa jol asha bastaǵan edi. Ne kerek, sol kezdegi astana­myz – Almatyǵa qazaq tilindegi qalalyq gazet qajet ekeni úlken másele bolyp kó­terilip jatty. Osyndaı qozǵalystardyń arqasynda «Almaty aqshamy» gazeti dúnıe­ge kelgen bolatyn. «Aqsham» degen sózdiń ózine sol kezde úreılene qaraǵandar da bolmaı qalmady. Ony dinge qatysty ataý­ǵa balap, aıaqtan shalǵysy keldi. Bul máse­lege Qazaqstan Ortalyq partıa komı­tetiniń hatshysy Ózbekáli Jánibekovtiń ózi núkte qoıdy. Respýblıkalyq «Le­nınshil jas» («Jas Alash») gazetinde «Aq­sham» degen bet baıaǵydan beri bar bolatyn. Sol tusta ol da tirek boldy. Áıteýir qa­zaqtyń álimsaqtan kele jatqan arda sózin qazaq zıalylary áreń degende arashalap qaldy.

Gazet eń alǵash 1988 jyly 1 shildede «Vecherkanyń» ishindegi qosymsha aýdarma­sy bolyp jaryq kórdi. Búleten sekildi habarlandyrý, resmı aqparattan kóz súri­netin aıqara better oqyrman esinde bolar. Gazet eki jyldan soń, 1990 jyly 17 aqpan­da ǵana derbes otaý bolyp bólinip shyqty. Qazirgideı gazet pen jýrnal qaptaǵan za­man emes, ol jyldary qazaqsha basylym­nyń jaryq kórýi degen sensasıa, dúmpýge aınalatyn. «Almaty aqshamy» arpalys­pen, azappen jaryq kórdi. Áli de Más­keýdiń mysy basyp, soǵan qarap qol ja­ıyp, bata suraıtyn kez. «Aqshamnyń» jeke-dara gazet bolyp jaryqqa shyǵýyn­da qoǵam men qaýymdy dúr silkintip kel­gen aıtys óneri úlken ról atqaryp ketti. 1989 jyly naýryzda ótken aıtysta Ásel­han men Ázimbektiń sóz saıysyna «Alma­ty aqshamy» arqaý boldy. Áselhan Qaly­bekova:

Rahmet, quttyqtaýlar qaýlar taǵy,

Áıtse de, basylmaıdy daýlar jaǵy.

Áıteýir zıalylar oqyp júr ǵoı,

Kúnige «Vecherkadan» aýdarmany, – deıdi. Sonda Ázimbek Janqulıev:

Jeńeshe, jiberdińiz otaldyryp,

Shyn qaıny Áselhanǵa atandyryp.

Sol «Aqsham» shirkin, jeńeshe,

shyqsa, qaıter,

Bólinip óz aldyna otaý quryp, – deıdi julyp alyp. Osydan keıin Syrbaı Máýlenov pen Rahmanqul Berdibaev basta­ǵan yntaly top qurylyp, osy máselege qaıta kirisedi. Mine, «Almaty aqshamy» osyndaı tartyspen, ultjandy azamattar­dyń taban tirep, qajyrlylyq tanytýy­nyń arqasynda dúnıege kelgen basylym. Oǵan belgili jýrnalıs, bilgir basshy Is­lamǵalı Beısebaev redaktor bolyp taǵa­ıyndaldy. Sodan beri úzilissiz shyǵyp kele jatqan basylymǵa 1992–2005 jyldar aralyǵynda qarymdy qalamger Erǵalı Saǵat jetekshilik etti. 2005–2020 jyldar aralyǵynda kórnekti kósemsózshi Qalı Sársenbaı bas redaktor boldy. «Aq­shamnyń» alǵashqy tolqynynyń ókili, ga­zetimizdiń taǵdyrynda ózindik orny bar talantty jýrnalıs, ózi ómirden erte ozsa da qaıtalanbas qoltańbasymen qazaq poe­zıasynyń antologıasyna engen belgili aqyn Qaırat Álimbek jyrlaǵandaı, «Elimizdiń baq-sánin kirgizip, talaı-talaı «aqtańdaqtardy» ashyp, ómirge kelgen, halqyna nuryn tókken «Almaty aqshamy» sodan beri 35 jyl boıy jańalyqtyń, jaq­sylyqtyń jarshysyna aınalyp keledi.

2020 jyldan beri gazetimiz óziniń baýyrlas basylymy «Vechernıı Almaty» gazeti ekeýi jańadan qurylǵan «Alatau Aqparat» medıaholdınginiń quramyna kirdi. Bas dırektor Tólemis Kúlmuhamedov qos gazettiń baǵytyn ýaqyt talabyna saı jańa arnaǵa buryp, oqyrmanmen aradaǵy jandy baılanysqa barynsha kóńil qoıdy. 2023 jylǵy sáýirde medıaholdıngke jas býynnyń tanymal ókilderiniń biri Erjan Qalymbaıuly bas dırektor bolyp kelisi­men ujymnyń jańa strategıalyq baǵdary qalyptasty, dástúrli jýrnalısıkaǵa da, zamanaýı órkenıetti jýrnalısıka men kreatıvti kózqarasqa da surapyl serpin beretin tyń bastamaldar men ilkimdi óz­gerister, qoǵamdyq sanany selt etkizer úmitke toly úrdister qolǵa alynyp jatyr. Bular – bólek áńgime jelisi. Keleshektiń kilti.

Qoǵamnyń san salasyn qamtıtyn 100-den astam aıdary bar «Almaty aqshamy» gazeti búginde halyq pen bıliktiń arasyn­daǵy shyn mánisindegi altyn kópirge aına­lyp otyr. Oqyrmandarmen eki arada da túrli ıgi sharalar uıymdastyryp keledi.

«Alatau Aqparat» JSHS uıymdastyrǵan «Almaty aqshamy» men «Vechernıı Almaty» gazetteriniń turaqty oqyrmandaryna ar­nalǵan baıqaý, jalpy, gazet oqyrmandary arasynda utys oıynyn ótkizý de qos basy­lymnyń dástúrine aınalǵan. Qala turǵyn­dary utysqa qatysyp, baqtaryn synaıdy.

Iá, gazet tirshiligi qyz-qyz qaınap ja­tyr. Janashyr oqyrman kóp bolsyn deımiz.

Oqyrmanmen baılanys degennen shyǵa­dy, gazetimizdegi «Aqsham» arqyly aıta­myz» degen aıdarymyzdy oqyrmandardyń ózderi shyǵaryp turady deýge bolady. Qa­lada qandaı másele bar, úıińizdiń janynda qandaı ózgeris bolyp jatyr – bári osy aı­darymyzdyń júgi. Qala tirshiliginiń jaqsy­lyǵy da, áttegen-aıy da qatar órilip otyra­tyn bette kóterilgen máselelerge oraı tıisti oryndar jaýap berip turady. Jandy baılanys, keri baılanys degen nárselerdi osydan da ańǵarýǵa bolady. Jalpy, «Aq­sham» keıingi kezde oqyrmandary oı sala­tyn basylymǵa aınalyp keledi.

Tórehan
DANIAROV