Almaty qalasynyń damýy, órkendeýi qala ákimdiginiń qyzmetine tikeleı baılanysty. Osy rette uzaq merzimdi mindettermen ekologıalyq jaǵdaıdy jaqsartý jumystary jalǵasyp keledi. Jaqynda ǵana Almatyda ekologıalyq problemalardy sheshý jónindegi jol kartasy talqylandy. Onda JEO gazǵa aýystyrý, qalanyń aýa baseınin tazartý, aǵash otyrǵyzý, avtobýstardy gazǵa aýystyrý sekildi kóptegen máseleler kóterildi.
Másele keshendi túrde sheshiledi
Buǵan deıin Almatynyń ekologıalyq problemalaryn keshendi sheshý úshin jol kartasy ázirlenip, QR Úkimeti bekitken bolatyn. Onda kómirden energıa óndiretin kásiporyndardyń shyǵaryndylaryn azaıtý, jeke sektordaǵy úılerdi gazǵa aýystyrý, aýa aınalymynyń buzylý qaýpin boldyrmaý, kógaldandyrý, avtokólik shyǵaryndylaryn azaıtý máseleleri kózdelgen.
Megapolıste ekologıalyq problemalardy azaıtý úshin JEO-2 jáne JEO-3 (Almaty JEO-2 jáne JEO-3 jańǵyrtý, qorshaǵan ortaǵa áserdi barynsha azaıtý) gazǵa kóshirý, jeke sektordy jáne qalaǵa irgeles aýdandardy gazdandyrý kózdeldi. Sondaı-aq, jel rejımin zertteý, qurylystyń sáýlettik kelbeti men bas josparynyń erejelerine ózgerister engizý, jasyl jelekter alańyn ulǵaıtý, kólik aǵynyn basqarý, kólikterge gazben jabdyqtalatyn balon ornatý, elektr kóligin keńinen paıdalaný qarastyrylǵan.
Qazirgi ýaqytta Almaty JEO-2 kómirden gazǵa kóshirý jónindegi jobanyń tehnıkalyq sheshimderine, quny men iske asyrylý merzimine taldaý júrgizildi. Tehnıkalyq-ekonomıkalyq negizdeme jobasy jasaldy.
Megapolısti jáne qalaǵa irgeles jatqan jeke sektor aýdandaryn gazdandyrý prosesi júrgizilýde. Qazirgi ýaqytta Almatyda 1497 gazdandyrylmaǵan turǵyn úı jáne saıajaı alabynda ornalasqan 2829 úı bar. Halyqtyń áleýmettik osal toptaryn gazben jabdyqtaýǵa qosý úshin ekinshi deńgeıdegi banktermen nóldik paıyzben kredıtteý boıynsha jumys jalǵasýda.
Bas josparǵa ózgeris engiziledi
Megapolıstiń jel rejımin zertteý de uzaqqa sozyldy. Atap aıtqanda, qalalyq ákimdik jel rejımin eskere otyryp, qalanyń aýa baseınin tazartý úshin sáýlet-qala qurylysy ádisterin ázirleý boıynsha ǵylymı-zertteý jumystary konkýrsyna 179 mln. teńge bóldi. Tender ótken jyly 30 qyrkúıekte jarıalandy.
Ázirleý aıaqtalǵannan keıin qoldanystaǵy qurylys erejeleri men josparlaý jobasyna tıisti ózgerister engiziledi dep kútilýde. Bul Almatynyń bas josparyna ózgerister engizý úshin jel rejıminiń kartasyn, sondaı-aq salynǵan aýmaqtar jaǵdaıynda jel rejımin retteýdi qamtamasyz etý úshin qalanyń sáýlet-qurylys jobalaýyna arnalǵan usynystardy ázirleýge múmkindik beredi. Jumys aıaqtalǵannan keıin erejelerge, bas josparǵa jáne josparlaý jobalaryna ózgerister engiziledi.
Mamandar sáýlet kelbeti erejelerine ózgerister engizý boıynsha jol kartasy tarmaǵynyń oryndalýyn atap ótti. Qazirdiń ózinde Almatynyń sáýlettik kelbeti boıynsha dızaın-kod ázirlendi, onda jasyl tehnologıalardy engizý eskerilgen. Ereje jobasyn qalalyq Josparlaý jáne ýrbanıstıka basqarmasy ázirledi.
Alaıda, qurylystyń bas josparyna jel rejımine qatysty ózgerister engizilgen joq.
Árbir aǵashtyń tólqujaty bar
İs-shara barysynda qoǵam belsendileri jurtshylyqtyń pikirin eskere otyryp, aǵashtardy kesýge ruqsat berý rásimin qatańdatýdyń jol kartasy tarmaǵy oryndalmaǵanyn atap ótti. Qazirgi ýaqytta jasyl jelekterdi kútip-ustaý jáne qorǵaýdyń úlgilik qaǵıdalaryna sáıkes keltirý boıynsha joba ázirlendi.
Sonymen qatar, qazirgi ýaqytta QR Indýstrıa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrliginiń Qurylys jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq isteri komıteti jumys tobyn qurdy. Búgingi tańda jumys toby kóptegen jańa qajetti normalardy qarastyratyn jańa jobalar ázirledi. Olar memlekettik organdarmen kelisý satysynda tur jáne jaqyn arada qabyldanatyn bolady.
Sondaı-aq, sarapshylar jasyl jelekterdi pasporttaý jobasy tolyq oryndalǵanyn jetkizdi. Júrgizilgen túgendeý kórsetkendeı, qalada 2,6 mıllıon aǵash bar.
Jasyl jelekterdiń tizimi qalyptastyryldy, onda jasyl ekpelerdiń tıpteri, túrlik quramy, alań kólemi, jaı-kúıi jáne ornalasýy týraly derekter turaqty negizde jańartyldy. Bul tizim Sıngapýr men Nú-Iorktiń tájirıbesi negizinde jasaldy. Ár aǵashtyń elektrondyq pasporty bar.
Jasyl jelekter alańyn ulǵaıtý jónindegi is-sharalar jospary ishinara oryndaldy. Mamandardyń málimetinshe, qalada 2,633 mln. aǵash bar. Naqty jasyl qor – 1,86 mln. (77%), álsiregender – 459 myń (23%). Bul rette aǵashtardy úsh túrge bólýge bolady. Japyraqty – 1,8 mln. (77%), jemisti – 294 myń (14%), qylqan japyraqty – 189 myń (9%).
Ótken jyly 282 myń kóshet otyrǵyzyldy. Kógaldandyrylǵan aýmaqtyń jalpy aýdany 404,11 gektardy qurady. Osy jyldyń basynan bastap 155 myń jasyl jelek otyrǵyzyldy, jalpy jyl sońyna deıin taǵy 350 myń jasyl jelek otyrǵyzý josparlanýda.
Dızeldi qoǵamdyq kólikke tyıym salyndy
Dızelmen júretin qalalyq jolaýshylar kólikterine kezeń-kezeńmen tyıym salyna beredi. Almatyda 151 marshrýtqa qyzmet kórsetetin 21 avtobýs parki jumys isteıdi. 2441 qoǵamdyq kólik birligi jumyldyryldy (515 gazben júretin avtobýs, 196 troleıbýs, 15 elektr jáne 1715 dızeldi avtobýs).
Jyl saıyn jańa avtobýstar, sonyń ishinde gazben júretin avtobýstar satyp alynady.
Budan basqa, jeke ınvestor 2025 jylǵa deıin 500 jyljymaly birlikke deıin ulǵaıta otyryp, qalalyq marshrýttarǵa qyzmet kórsetýge 200-ge deıin gazben júretin mashınalardy satyp alýdy josparlap otyr. Sonymen birge, 2022 jyly jańa avtobýs parkin salý máselesi qarastyrylýda. Osylaısha gazben júretin avtobýstarǵa tolyq kóshý 2027 jyly aıaqtalady.
Sondaı-aq, qalada 6 avtomobıldik gazben toltyrý kompresorlyq stansıasy jumys isteıdi. Investısıalyq joba aıasynda «QazTransGaz» AQ-men taǵy eki qosymsha stansıa salý boıynsha kelissózder júrgizilýde. 2020 jyldyń tamyz aıynan bastap Almaty ákimdigi dızeldi qoǵamdyq kólik satyp alýǵa tyıym saldy.