Almaty — Qazaqstannyń eń iri megapolısi ári ekonomıkalyq ortalyǵy. Qala damýy men tynys-tirshiligine tikeleı yqpal etetin ákimderdiń eńbegi orasan. Bul maqalada 1992 jyldan bergi Almaty ákimderi men olardyń qyzmetterine qysqasha sholý jasaldy.
Zamanbek Nurqadilov (1992–1994)
Qazaqstan táýelsizdigin alǵan kezde Almatyny basqarǵan alǵashqy ákim. Ol saıası reformalardyń alǵashqy tolqynyna kýá bolyp, jańa basqarý júıesine kóshýdi júzege asyrdy. Nurqadilov – "Azıa daýysy" halyqaralyq baıqaýynyń basty bastamashylarynyń jáne uıymdastyrýshylarynyń biri boldy. Bul baıqaý Almatynyń uzaq jyldarǵa tanymal brendteriniń biri retinde qalyptasty. Sondaı-aq, onyń basqarý kezinde qalada jekeshelendirý júrgizilip, alǵashqy komersıalyq kásiporyndar men bankter ashyla bastady. Nurqadilov harızmasymen de, qoǵamǵa ashyq bolǵanymen de este qaldy.
Foto: voxpopuli
Shalbaı Qulmahanov (1994–1997)
Qalada áleýmettik turaqsyzdyq kezde basshylyqqa keldi. Infraqurylym men turǵyn úı máseleleri birinshi kezekke shyqty. Qulmahanovtyń basqarý kezinde páterlerdiń birinshi qabattaryn ózderi ruqsatsyz dúkender men kafe retinde qaıta jabdyqtaýyna jol bermeý úshin turǵyn úı ınspeksıasy quryldy. Sonymen qatar, jer qatynastary jáne jerdi basqarý komıteti paıda boldy, sondaı-aq qala turǵyndarynyń shaǵymdaryn qarastyratyn arnaıy jedel top quryldy.
Foto: kozkaras.kz
Vıktor Hrapýnov (1997–2004)
Ol ákim bolǵan jyldary qalada qurylys qarqyny kúsheıdi. Jańa turǵyn úı keshenderi, bıznes-ortalyqtar boı kóterdi. Qalada osal toptarǵa arnalǵan baspanalar, 500 adamǵa arnalǵan ardagerler úıi, dıagnostıkalyq ortalyq, emdelmeıtin naýqastarǵa arnalǵan hospıs, sondaı-aq qańqa-bulshyqet júıesi buzylǵan balalarǵa arnalǵan mektep salyndy. Alaıda keıinirek onyń aty sybaılas jemqorlyq daýlaryna baılanysty jıi ataldy. Hrapýnov — shetelge qashqan eks-ákimderdiń biri.
Foto: viktor-khrapunov.com
Imanǵalı Tasmaǵambetov (2004–2008)
Bilikti sheneýnik retinde qala damýyna júıeli kózqaras engizdi. Almatyda tarıhı eskertkishterdi qalpyna keltirý, qoǵamdyq keńistikterdi damytý, kólik ınfraqurylymyn retteý jumystary jandandy. Jańa ákim qalaǵa qosylǵan aımaqtardy damytý baǵdarlamasyn qabyldady. Onyń kezinde Zamanbek Nurqadilov negizin qalaǵan "Azıa Daýysy" festıvali jabyldy. Eldegi ekonomıkalyq jaǵdaı kenet jaqsarǵan soń, joldardy jóndeý men kólik qıylystaryn salý jumystary belsendi júrgizildi. Sol kezde "Almaty Parkıngi" paıda boldy. Tasmaǵambetov qala ishindegi "Saıran" jáne "Saıahat" avtovokzaldaryn qala syrtyna kóshirý týraly sheshim qabyldady, olardyń ornyna saýda-oıyn-saýyq ortalyqtary salynýǵa tıis boldy. Nátıjesinde "Saıran" óz ornynda qalsa, "Saıahat" súrildi.
Foto: POOL
Ahmetjan Esimov (2008–2015)
Ahmetjan Esimov Almaty ákimi retinde qyzmetin aldan qalǵan qurylys salýshylar máselesin sheshýden bastady. Sol kezde megapolıste qurylysy toqtap qalǵan 125 turǵyn úı kesheni bolǵan, al aldanǵan otbasylar sany 16 myńnan asatyn. Ol tozyǵy jetken úılerdi súrip, olardyń ornyna jańa turǵyn úıler salý baǵdarlamasyn iske qosty. Jańa ákim qoǵamdyq kóliktiń jumysyn ózgertýge belsendi kiristi. Elde birinshi bolyp avtobýstarǵa arnalǵan arnaıy jolaqtardy engizdi. Onyń alǵashqysy Abylaı han dańǵylynda paıda boldy. Sonymen qatar, "Almaty – jaıaý júrginshiler qalasy" baǵdarlamasyn júzege asyrýdy bastady. Qalada velosıped joldary salyndy, velomarafondar uıymdastyryldy, bul almatylyq avtokólik júrgizýshileri arasynda synǵa ushyrady. Sonymen qatar, Almatyda kóptegen saýda-oıyn-saýyq ortalyqtarynyń qurylysy bastaldy.
Foto: "Astana EKSPO-2017"
Baýyrjan Baıbek (2015–2019)
Megapolıs basshysy bolyp taǵaıyndalǵannan keıin, Baýyrjan Baıbek "Ońaı!" júıesin engizdi. Qalanyń ártúrli jerlerine tólem termınaldary ornatylyp, biryńǵaı jol júrý kartasy paıda boldy. Qala kóshelerinde "Almaty Parkıng" aqyly avtoturaq júıesi iske qosyldy. "Adamdarǵa arnalǵan qala" baǵdarlamasy aıasynda qala ortalyǵy men aýlalardy qaıta jańǵyrtý jumystary belsendi júrgizildi. Panfılov kóshesi jaıaý júrginshiler aımaǵyna aınaldy. Sonymen qatar, qorshaýlar, kıoskiler jáne tramvaı joldary joıyldy. Jerasty ótkelderi jóndelip, olardyń ishine mýzyka qosyldy. Ákimdik qurylymy qaıta uıymdastyrylyp, áleýmettik ál-aýqat, jaıly qalalyq orta, qala josparlaý jáne ýrbanıstıka, "jasyl" ekonomıka basqarmalary quryldy. Barlyq aýdan ákimdigi áleýmettik jelilerde resmı akkaýnttaryn ashty.
Foto: orda.kz
Baqytjan Saǵyntaev (2019–2022)
COVID-19 pandemıasy tusynda ákim boldy. Qalada sanıtarlyq shekteýler engizilip, onlaın formattarǵa jappaı kóshý bastaldy. Ekonomıkany qalpyna keltirýge jáne bıznesti qoldaýǵa arnalǵan baǵdarlamalar qabyldandy. Qalanyń aınalasyna 27 blokpost ornatylyp, keıin qala turǵyndarynyń óz ara erkin qozǵalysy shekteldi. Ákim memlekettik mekemeler qyzmetkerlerin, kásiporyndar men uıym basshylaryna qyzmetkerlerdi qashyqtan jumysqa kóshirýdi tapsyrdy. Qańtar oqıǵasy kezinde ákim mingen kólikke oq atyldy. Saǵyntaevqa zaqym kelmedi. Alaıda ákimmen birge júrgen "Almaty" telearnasynyń júrgizýshisi qaza tapty, al ákimdik pen telearna qyzmetkerleriniń ekeýi jaralandy.
Foto: primeminister.kz
Erbolat Dosaev (2022–2025)
Qańtar oqıǵalarynan keıin qala basshylyǵyna keldi. Onyń basty mindeti — qala turǵyndarynyń senimin qaıta qalpyna keltirý men Almatyny turaqty damytý. Týrızm, eksport, ınfraqurylym salasynda alǵa ilgerileý baıqaldy. Dosaev basshylyqqa kelgende qala qalaı ózgergeni týraly tolyǵyraq myna maqalada.
Foto: Almaty ákimdigi