Dúnıejúzilik aýtızm týraly aqparattandyrý kúni qarsańynda Almaty óńirlik komýnıkasıalar qyzmetiniń brıfıńinde «Asyl Mıras» aýtızm ortalyǵynyń basshysy Almıra Qalımova aýtızm spektri buzylǵan adamdar úshin ınklúzıvti orta qurý boıynsha usynystarymen bólisti, dep habarlaıdy almaty-akshamy.kz
Aýtızm (ASB) - áleýmettik ózara árekettesý men qarym-qatynastyń bolmaýymen, qyzyǵýshylyqtardyń tar sheńberimen jáne minez-qulyq erekshelikterimen sıpattalatyn aýrý.
«Kelesi jeksenbi, 2 sáýir - aýtızm máselelerimen qandaı da bir baılanysy bar adamdar úshin mańyzdy jáne aıtýly kún. Bul kúni álemde Dúnıejúzilik aýtızm týraly aqparattandyrýdyń kúni atap ótiledi jáne búgin biz ASB bar adamdar úshin jáne jalpy qoǵam úshin qolaıly jaǵdaı jasaý týraly aıtqymyz keledi», - dep atap ótti A.Qalımova.
Ol ata-analar men qorshaǵan ortaǵa balanyń minez-qulqyndaǵy kelesi jaıttarǵa nazar aýdary kerektigin aıty:
- kózge qaramaıdy (sanaly túrde kózben baılanys joq);
- atyn atasa, qaramaıdy;
- suraý, kórsetkishtik ısharany meńgermegen;
- stereotıptik minez-qulyq kórsetedi (kóbelek sıaqty qoldaryn bulǵaıdy, qabyrǵadan qabyrǵaǵa júgiredi, dóńgelekterdi aınaldyrady, zattardy bir qatarǵa tizedi jáne t.b.);
- qaýipsizdik túsinigi joq;
- áleýmettik qabyldanbaǵan jat qylyq kórsetedi (bala tisteıdi, ózin qabyrǵaǵa soǵady/ basyn edenge urady, jerge qulaıdy, aıaǵymen tarsyldatady, agresıa kórsetedi, ózinen-ózi agresıa kórsetedi).
Óz kezeginde «Asyl Mıras» ortalyǵynyń klınıkalyq sýpervaızeri Merýert Ahynshaeva ata-analar mamandarǵa erterek júginip, balamen jumys isteı bastasa, beıimdelý men áleýmettený múmkindigi soǵurlym joǵary bolatynyn atap ótti.
Osy maqsattarda ortalyq «aýtızmdi dıagnostıkalaýdyń altyn standartyn» - ADOS-2 quralyn paıdalanady. Ol bes modýlden turady, olar balanyń jasyna jáne sóıleý damý deńgeıine sáıkes tekserý úshin tańdalady. Bul qural búkil álemde óziniń tıimdiligin dáleldedi.
Ortalyqtyń kóp jyldyq tájirıbesi bar sarapshylary ASB bar adamdarmen qarym-qatynas jasaý boıynsha praktıkalyq usynystarmen bólisti:
- sabyrlyq saqtaý;
- balanyń ata-anasyna kóńil bólý;
- kómek qajet pe ekenin suraý;
- balanyń aınalasyndaǵy aýmaqty qaýipsiz etý, názik jáne qaýipti zattardy alyp tastaý;
- balany jáne ata-anany ózgelerdiń shamadan tys nazar aýdarýynan qorǵaý.
Sondaı-aq, mamandar ata-anaǵa nashar tárbıe týraly eskertý jasap, aqyl-keńes berýge, balaǵa qandaı da bir táttiler men oıynshyqtardy usynýǵa, balaǵa jaqyndap, ony tynyshtandyrýǵa tyrysýǵa, balaǵa ony alyp ketetinin aıtýǵa, aıǵaılaýǵa nemese ursýǵa bolmaıtynyn aıtady, basqalardyń nazaryn aýdaryp, jedel járdem, polısıa jáne basqa qyzmetterdi shaqyrýdyń qajeti joq.