29 naýryzda Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev elimizge jumys saparymen kelgen Ózbekstannyń prezıdenti Shavkat Mırzıóevpen Almatyda kezdesti. Eki el basshysy birge qaladaǵy birqatar nysandy aralady. Atap óter bolsaq, prezıdentter Almaty taý shańǵysy klasterimen tanysty, «Medeý» sport keshenine jáne AlmatyFairai kórmesine bardy. Sonymen qatar, Ábilhan Qasteev pen Oral Tańsyqbaevtyń týyndylaryn tamashalady. Munyń bári sapardyń resmı tusy. Al beıresmı formattaǵy kezdesýdiń negizgi máni nede? Taraptar qandaı taqyrypta pikir almasty? Osy suraqtar tóńireginde taldaý jasap kórelik.
Aımaqtaǵy ıntegrasıalyq proses kúsheımek
Taraptardyń Almatydaǵy kezdesýi beıresmı formata ótkendikten, jıyn jaıly aqparat jalpylama berildi. Aqordanyń jáne Ózbekstan prezıdentiniń resmı saıttarynda da biryńǵaı jalpylama aqparat bergen. Alaıda, qysqa málimetti taldap talqylanǵan máseleler jaıly boljaýǵa bolady.
Resmı aqparatqa súıensek, taraptar saıası, saýda-ekonomıkalyq, kólik-logıstıkalyq, ınvestısıalyq, energetıkalyq, sý sharýashylyǵy, ónerkásip kooperasıasy jáne týrızm salalaryndaǵy ózara yqpaldastyqtyń perspektıvasyn jan-jaqty talqylaǵan. Onyń ishinde mádenı-gýmanıtarlyq baılanystardy damytýǵa erekshe nazar aýdaryldy. Sebebi, 18-19 naýryzda Almatyǵa Ózbekstan prezıdentiniń kómekshisi Saıda Mırzıóeva keldi. Elimizge sapary barysynda Ózbekstannyń Qazaqstanmen mádenı-gýmanıtarlyq baılanysty nyǵaıta túsýge nıetti ekeni baıqaldy.
Taraptar ónerkásiptik kooperasıaǵa da erekshe nazar aýdarýda. 27 naýryzda Memleket basshysy «Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimeti men Ózbekstan Respýblıkasynyń Úkimeti arasyndaǵy «Ortalyq Azıa» halyqaralyq ónerkásiptik kooperasıa ortalyǵynyń qyzmetin retteý týraly kelisimdi ratıfıkasıalaý týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańyna qol qoıdy. Bul eki el arasyndaǵy ekonomıkalyq baılanystyń saýda-sattyqpen ǵana shektelmeıtinin kórsetedi. Bolashaqta birlesken kásiporyndar ashylady degen sóz. Ónerkásiptik kooperasıa shekara mańyndaǵy saýdanyń damýyna, ınvestısıa aınalymyna, eki el azamattarynyń erkin júrip-turýyna, týrızm salasyna serpin bermek.
Osy jerden mynadaı mańyzdy suraq týyndaıtyny sózsiz: Halyqaralyq ónerkásiptik kooperasıa «Qazaqstan– Ózbekstan ónerásiptik kooperasıasy» dep atalsa da bolar edi, ne úshin «Ortalyq Azıa» dep atalady?
Bulaı ataýdyń basty sebebi – joba bolashaqqa arnalǵan. Ortalyq Azıa elderi tutastaı osy jobany qoldaıdy degen nıetpen josparlanǵan joba bolýy múmkin. Tipti, uzaq ýaqyttyq perspektıvada Ortalyq Azıa ekonomıkalyq odaǵy da qurylsa, tań qalmaımyz.
Mańyzdy jıyndar
aldyndaǵy pikir almasý
Bizge beıresmı kezdesýde talqylanǵan saıası máseleler qyzyq. Ol qandaı másele bolýy múmkin?
Birinshiden, bıyl «Ortalyq Azıa+» formatynda birneshe halyqaralyq samıt ótedi. Sonyń biri «Ortalyq Azıa+EO» samıti.
27 naýryzda Túrikmenstannyń astanasy Ashhabadta Eýropalyq odaq pen Ortalyq Azıa memleketteri syrtqy saıası vedomstvo ókilderiniń 20-kezdesýi ótti. Oǵan Ózbekstan, Tájikstan men Túrikmenstannyń Syrtqy ister mınıstrleri, Qazaqstan men Qyrǵyzstannyń Syrtqy ister mınıstrleriniń orynbasarlary jáne Eýropa Odaǵynyń Syrtqy ister jáne qaýipsizdik saıasaty jónindegi Joǵarǵy ókili – Eýropalyq komısıanyń vıse-prezıdenti Kaıa Kallas qatysty.
Kezdesýde taraptar 2025 jyldyń 3-4 sáýirinde Ózbekstannyń Samanqand qalasynda ótetin «OA-EO» samıtine daıyndyq barysyn talqylaǵan. Qazaqstan men Ózbekstan prezıdentteri Almatydaǵy kezdesýde osy mańyzdy samıt boıynsha da pikir almasqan bolýy ábden múmkin. Sebebi, aımaqtaǵy ıntegrasıalyq proses eki eldiń syrtqy saıasatyna baılanysty damıdy. Budan bólek, 28 naýryzda Almatyda Qasym-Jomart Toqaev pen Kaıa Kallas resmı kezdesý ótkizgenin atap ótken jón.
Ekinshiden, bıyl Ortalyq Azıa memleketteri basshylarynyń VII konsýltatıvtik kezdesýi ótedi. Mańyzdy jıyn Ózbekstanda ótpek. Taraptar bul baǵytta da aldyn ala pikir almasýy ábden múmkin. Aımaq elderi basshylarynyń konsýltatıvtik kezdesýinde naqty qandaı másele kóteriletini qazirge anyq emes. Alaıda, eki tarap ta «Ortalyq Azıa» halyqaralyq ónerkásiptik kooperasıa ortalyǵynyń tájirıbesi alǵa tarta otyryp, aımaqtaǵy ekonomıkalyq baılanysty nyǵaıtý bastamalaryn kóterýi yqtımal. Mine, osyndaı eleýli qadamdar týraly qalamyzdaǵy júzdesýde sóz túıini tarqatyldy dep boljaýǵa bolady.
Úshinshiden, 31 naýryzda Tájikstannyń Hýdjand qalasynda mańyzdy úshjaqty kezdesý ótti. Kezdesýge Tájikstannyń prezıdenti Emomalı Rahmon, Ózbekstannyń prezıdenti Shavkat Mırzıóev jáne Qyrǵyzstannyń prezıdenti Sadyr Japarov qatysty. Onda úsh memleket shekara daýyn tolyq sheshýge nıetti ekenin bildirip, mańyzdy qujatqa qol qoıdy. Buǵan deıin Tájikstan men Qyrǵyzstan prezıdentteri shekarany demılıtasıalaý týraly shartqa qol qoıǵan edi. Bul eki qujat tutas aımaqtyń damýy men ıntegrasıasyna oń áser etpek. Almatyda ótken kezdesýde prezıdentter osy másele boıynsha pikir almasqan bolar.